Na naszej stronie korzystamy z cookies (ciasteczek) umożliwiających zapisywanie informacji na urządzeniu użytkownika. Zapoznaj się z naszą polityką prywatności oraz opisem jak zablokować cookies. Kontynuując przeglądanie naszej strony wyrażasz zgodę na pozostawianie cookies zgodnie z Twoimi bieżącymi ustawieniami przeglądarki.

Zezwalaj
Wprowadź minimum 3 znaki

Wyszukiwarka

Wyszukiwanie frazy: "jednostki samorz%c4%85du terytorialnego"
Sławomir Maciejczyk
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie stanu wiedzy na temat oceny finansowej JST oraz potrzeby i własnej koncepcji stworzenia kompleksowej metody oceny zdolności kredytowej JST. Artykuł nawiązuje do oceny wskaźnikowej przedsiębiorców dokonywanej przez instytucje finansowe i wskazuje możliwość wykorzystania tych doświadczeń w ocenie samorządów. W pierwszej części autor prezentuje obecnie stosowane metody oceny zdolności kredytowej JST. Rdzeniem artykułu jest analiza możliwości wykorzystania doświadczeń instytucji finansowych w ocenie przedsiębiorstw do kompleksowej i stałej oceny JST. Ostatnia część artykułu zawiera przykładowe wskaźniki stworzone na wzór wskaźnikowej oceny firm.
Agnieszka Michalska
Niniejszy artykuł przedstawia analizę identyfikacji przestrzennej, traktowanej jako proces utożsamiania się jednostki z przestrzenią przez przyjęcie roli mieszkańca określonego terytorium, jak również poczucie łączności ze zbiorowością terytorialną stanowiącą dla jednostki społeczną grupę odniesienia. Przedmiotem analizy są zatem dwa wymiary identyfikacji przestrzennej: identyfikacja indywidualna i kolektywna (zbiorowa). Wynikiem przeprowadzonej analizy jest odpowiedz´ na pytanie, jaki jest zakres spójności przestrzennych odniesień mieszkańców Łodzi. W tym celu utworzono typologię uwzględniającą wskazane aspekty identyfikacji przestrzennej. Uzyskane wyniki prezentują, iż wśród badanych dominuje kategoria uwzględniająca proces utożsamiania się z miastem w wymiarze indywidualnym i traktowaniem zbiorowości sąsiedzkiej jako grupy odniesienia. Należy zatem stwierdzić brak spójności pomiędzy wymiarem indywidualnym i kolektywnym identyfikacji przestrzenne mieszkańców Łodzi.
Robert Pyka
Francuska reforma terytorialna z grudnia 2010 r. miała – wedle zapowiedzi – gwałtownie zmienić strukturę francuskiego lokalnego systemu polityczno-administracyjnego poprzez przyjęcie rozwiązań instytucjonalnych pozwalających na silne upodmiotowienie największych aglomeracji oraz uwzględnienie postępujących procesów metropolizacji. Zapowiadane zmiany miały dostosować model organizacji terytorialnej do wymogów współczesnej gospodarki, dynamizując wzrost gospodarczy kraju ogarniętego stagnacją. Ustanowienie usankcjonowanych ustawowo metropolii, jako nowych jednostek samorządu terytorialnego przejmujących najważniejsze kompetencje gmin i departamentów, miało być „terytorialną rewolucją”, która ostatecznie zakończyła się jednak niepowodzeniem. Tymczasem „dopisane” do projektu ustawy w ostatnim momencie regulacje przewidujące możliwość tworzenia stosunkowo luźnych form współpracy międzyterytorialnej w postaci „biegunów metropolitalnych” odegrały rolę, której ustawodawca zapewne się nie spodziewał. Sytuacja ta pokazuje rosnące znaczenie elastycznych pod względem kompetencyjnym oraz terytorialnym rozwiązań, wykorzystujących wielopłaszczyznowe współrządzenie (multi-level governance), jako efektywnego narzędzia zarządzania międzyterytorialnego w sytuacji inercji klasycznej struktury terytorialnej i blokady jej reform.
Ewa Nowińska-Łaźniewska, Piotr Nowak
Artykuł dotyczy istotnego problemu podnoszenia konkurencyjności regionów przy wykorzystaniu instrumentu międzynarodowej współpracy. Na przykładzie projektów INTERREG realizowanych przez różnych partnerów w dziedzinie logistyki omówiono działania mające na celu wzmocnienie konkurencyjności przedsiębiorstw i regionów. Pierwszy projekt – ECO4LOG – realizowany jest w ramach programu współpracy międzyregionalnej INTERREG III C i promuje wykorzystanie infrastruktury intermodalnej zlokalizowanej w korytarzu transportowym przebiegającym wzdłuż granicy Polski i Niemiec i dalej na południe poprzez Austrię, Węgry i Słowenię aż do Morza Adriatyckiego. Przedsięwzięcie ma na celu poprawę współpracy międzyregionalnej w zakresie transportu dóbr pomiędzy podmiotami zainteresowanymi tą współpracą, także z uwzględnieniem administracji publicznej. Innym jego celem jest wzrost efektywności wykorzystania istniejącej sieci transportowej poprzez usprawnienie przepływu informacji. Drugi z projektów – o akronimie CORELOG – realizowany w ramach INTERREG III B CADSES, ma na celu rozwój rozwiązań logistycznych korzystnych dla przedsiębiorstw, operatorów logistycznych oraz danego regionu – propagowanie koordynacji działań różnych podmiotów prywatnych i publicznych oraz studia wykonalności wypracowanych modeli współpracy. Analiza najistotniejszych czynników mających wpływ na realizowane strategie zarządzania łańcuchem dostaw oraz ocena działań podejmowanych przez jednostki administracyjne (na poziomie narodowym, regionalnym i lokalnym) wpływających na rozwój transportu poprzedzi fazę wdrożeniową, polegającą na przeprowadzeniu akcji pilotażowych realizujących założenia skoordynowanej logistyki regionalnej.
Arkadiusz Ptak
Sposób i zasady przeprowadzania wyborów sołtysów i rad sołeckich przez zgromadzenie ogółu mieszkańców polskich wsi to jeden z ostatnich przykładów demokracji bezpośredniej. Choć problematyka tej formy demokracji obecna jest w literaturze, to jednak sama rywalizacja wyborcza w sołectwach pozostaje zjawiskiem mało zbadanym. Niniejszy artykuł jest więc próbą ustalenia, czym charakteryzuje się rywalizacja wyborcza w sołectwach i co ją determinuje. Badania przeprowadzono na bazie studium przypadku jednej gminy z wykorzystaniem trzech metod badawczych: obserwacji bezpośredniej, analizy dokumentów oraz wywiadów osobistych. Artykuł uzupełniony został o cechy socjologiczne i demograficzne sołtysów badanej gminy.
Andrzej K. Piasecki
Referenda lokalne w Polsce stanowią specyficzną formę demokracji bezpośredniej. Zarówno zapisy ustrojowe i ustawowe, jak i kilkunastoletnia już praktyka przyczyniły się do tego, że referenda te nabrały cech populistycznych. Dotyczy to przede wszystkim referendów w sprawie odwołania władz lokalnych (rady miasta i burmistrza). Pozostałe referenda, w sprawie samoopodatkowania mieszkańców oraz w tzw. innej ważnej sprawie dla gminy, mają marginalne znaczenie (jest to ok. 10-15% wszystkich referendów). Praktyka referendów lokalnych w Polsce obejmuje ok. 500 głosowań. W pierwszych trzech kadencjach samorządu terytorialnego (1990-2002) w 347 referendach starano się odwołać rady gminy. W tej liczbie tylko 37 referendów miało charakter rozstrzygający, tzn. frekwencja w głosowaniu przekroczyła 30%. Skuteczność instytucji referendum, z powodu niskiej frekwencji, ograniczona jest głównie do małych miast (do 20 tys. mieszkańców).
Krystian Koliński

Polityka transportowa wymaga większego zróżnicowania terytorialnego – na poziomie lokalnym powinna być ściśle zintegrowana z polityką edukacyjną, zdrowotną i społeczną. Takie podejście do polityki transportowej stanowiło przyczynek do badań oraz wyznaczyło ich obszar: badania przeprowadzono wśród młodzieży szkolnej, a ich celem, podobnie jak celem niniejszego artykułu, było określenie poziomu dostępności szkół ponadpodstawowych w powiecie wągrowieckim za pomocą publicznego transportu zbiorowego. Wielu mieszkańców wsi i małych miast jest zmuszonych do korzystania z samochodu, w przeciwnym razie czekają ich utrudnienia w dostępie do edukacji, opieki zdrowotnej czy lepiej płatnej pracy.

Grzegorz Gorzelak
Artykuł analizuje statystyczne zależności między wielkością napływu środków z Unii Europejskiej do Polski a procesami wzrostu gospodarczego jednostek terytorialnych (województw, NUTS3 oraz powiatów). Analiza korelacji wskazuje, że jednostki słabiej rozwinięte, które otrzymały relatywnie więcej środków UE w przeliczeniu na mieszkańca, rozwijały się wolniej niż wyżej rozwinięte, co powoduje, że korelacje te są ujemne (w skali województw) lub też bliskie zeru (dla NUTS3 i powiatów). Taki obraz sugeruje, że jak dotychczas wykorzystanie środków UE prowadzi do silniejszego efektu popytowego niż podażowego. Należy postulować, by w kolejnym okresie programowania (2014–2020) środki UE w większym stopniu przyczyniały się do stymulowania rozwoju kraju i jego regionów niż – jak to było dotychczas – do poprawy warunków życia.
Katarzyna Wojnar, Adam Płoszaj
Celem niniejszego artykułu jest charakterystyka programu ESPON jako programu badawczego opartego na współpracy międzynarodowej. Tłem do analizy programu ESPON jest omówienie wyników badań innych programów badawczych stymulujących współpracę naukową, a w szczególności Programów Ramowych Unii Europejskiej. Następnie zaprezentowane są cele programu ESPON, jego założenia i kontekst instytucjonalny, a także mechanizmy stosowane w celu stymulowania współpracy. Empiryczna część artykułu składa się z analizy udziału w programie ESPON przeprowadzonej na trzech poziomach: poszczególnych instytucji badawczych, miast oraz państw, w których instytucje te są zlokalizowane. Kolejnym elementem analizy jest charakterystyka sieci współpracy w programie przeprowadzona na poziomie instytucji z wykorzystaniem podstawowych miar centralności (degree centrality oraz betweenness centrality). Zaproponowane w artykule analizy mają dać odpowiedź na następujące pytania badawcze: • Jaki jest udział instytucji, miast i państw w programie ESPON (czy jest „zrównoważony”, czy zdominowany przez niektóre jednostki)? • Jaki jest kształt sieci współpracy w ramach programu (czy jest ona silnie scentralizowana, czy składa się z niepołączonych komponentów)? • Jaki może być wpływ takiego właśnie zaangażowania instytucji w programie na jego wyniki merytoryczne (adekwatność analiz dla wszystkich krajów objętych programem, liczba krajowych studiów przypadków)?
Urszula Kaźmierczak
Górnictwo skalne występuje powszechnie i wiąże się z tym, że eksploatacja lokalnych złóż wykorzystywana jest jako argument przetargowy w polityce lokalnych układów gospodarczych i społeczno-politycznych. Celem publikacji jest analiza wpływu górnictwa skalnego na lokalną gospodarkę gmin. W artykule przeprowadzono analizę kontekstową wpływów do budżetów gmin wynikających z eksploatacji kopalin skalnych, oszacowano udział górnictwa skalnego w tworzeniu lokalnych miejsc pracy oraz korzyści płynące z rekultywacji i zagospodarowania terenów pogórniczych. Do realizacji celów publikacji wykorzystano metodę analizy wskaźnikowej jednostek samorządu terytorialnego, metody stochastyczne analizy danych oraz posłużono się wnioskowaniem na podstawie zebranej dokumentacji. Przeprowadzone badania wykazały, że górnictwo skalne jest czynnikiem wspierającym gospodarkę lokalną, a korzyści płynące z eksploatacji kopalin skalnych powinny być brane pod uwagę w procesach planowania zagospodarowania złóż kopalin skalnych.
Janusz Heller
Samodzielność finansowa jest rozpatrywana jako podstawowy instrument samorządności. Zagadnienie potraktowano w ujęciu dynamicznym oraz strukturalnym. Celem badań była ocena zmian stopnia samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Najwyższy jej poziom występuje w miastach na prawach powiatu, najniższy natomiast w województwach samorządowych oraz powiatach. W gminach jest on przeciętny, ale są one wyraźnie pod tym względem zróżnicowane. Gminy miejskie oraz te zlokalizowane wokół dużych miast charakteryzują się znacznie wyższym stopniem samodzielności finansowej od gmin wiejskich, które są oddalone od ośrodków miejskich.
Lucyna Rajca
Reformy inspirowane New Public Management (NPM) przyczyniły się do wprowadzenia zasad zarządzania w samorządzie terytorialnym oraz urynkowienia i outsourcingu. Reformy te przyniosły największe zmiany w Wielkiej Brytanii, ale wprowadzono je też w innych państwach europejskich, na przykład w: Irlandii, Szwecji, Niemczech, w najmniejszym zakresie zaś we Francji (spośród krajów opisanych w tym artykule). Istnieje ryzyko, że reformy inspirowane NPM doprowadzą do utraty z pola widzenia ukrytego, społecznego celu usług publicznych. Nowe zarządzanie publiczne nie stało się jednak nowym, uniwersalnym modelem zarządzania sektorem publicznym. Tematyka debaty na temat reformy usług publicznych przesunęła się (zwłaszcza w Wielkiej Brytanii) poza kwestie NPM w kierunku wyłaniającej się koncepcji sieciowego zarządzania wspólnotą.
Andrzej Pawluczuk, Małgorzata Wasiuk
W artykule przedstawione zostały wyniki badań na temat stopnia realizacji zobowiązań wynikających z ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej. Badania internetowe przeprowadzono wśród wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa podlaskiego.
Małgorzata Madej

Artykuł podejmuje problematykę jednostek sublokalnych w ramach rządzenia metropoliami na przykładzie Wrocławia w kontekście rządzenia wielopoziomowego i good governance. W Polsce jednostki takie są umocowane jako jednostki pomocnicze gminy. Artykuł obrazuje ich status prawny i funkcjonowanie w ramach polskiego samorządu, a następnie koncentruje się na sytuacji w wybranym mieście na prawach powiatu. Analiza oparta jest na aktach prawnych oraz wywiadach z osobami zaangażowanymi w samorząd lokalny i sublokalny Wrocławia. Organizacja rządzenia metropolią w oparciu o mniejsze, samodzielne jednostki to efektywne rozwiązanie stosowane w wielu miastach na świecie, jednakże w przypadku Wrocławia model osiedli pozostawia istotne pole do rozwijania tego elementu struktury miejskiego rządzenia. Obecnie brakuje jednoznacznej koncepcji, jaka powinna być ich rola w mieście.

Sławomir Pastuszka
Absorpcja unijnej pomocy strukturalnej, dostępnej w latach 2007–2013, stwarza dla naszego kraju ogromne możliwości rozwojowe, perspektywę poprawy jakości życia społeczeństwa. Aktywnie i rozsądnie prowadzona polityka regionalna przy pełnym wykorzystaniu funduszy strukturalnych przyczyni się do poprawy infrastruktury, rozwoju polskich małych i średnich przedsiębiorstw oraz restrukturyzacji obszarów wiejskich. Problem zdolności regionów naszego kraju do pełnego i efektywnego wykorzystania środków pomocowych zasługuje na baczną uwagę. Niniejszy artykuł – napisany na podstawie doświadczeń z wdrażania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego – wskazuje na niektóre zagrożenia obniżające pełną i optymalną absorpcję funduszy strukturalnych. Bariery te zostały zidentyfikowane w oparciu o wyniki ankiet przeprowadzonych w jednostkach samorządu terytorialnego województwa świętokrzyskiego.
Sławomir Pastuszka
Polska stając się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, otrzymała szansę uczestnictwa w funduszach strukturalnych i Funduszu Spójności. Pełna i efektywna absorpcja tych funduszy w dużej mierze zależeć będzie od współpracy partnerów ze wszystkich sektorów życia społecznego i gospodarczego państwa, w tym prywatnego. Biorąc pod uwagę dość ograniczone możliwości finansowe wkładu własnego jednostek samorządu terytorialnego w projektach współfinansowanych przez fundusze strukturalne, obecność środków sektora prywatnego często może okazać się nieodzowna. W artykule analizowany jest zakres oraz typologia partnerstw publiczno-prywatnych PPP. Przedstawione są zarówno szanse, jak i zagrożenie mogące się pojawić podczas realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.
Paweł Swianiewicz
Wielkość jednostek szczebla podstawowego samorządu terytorialnego jest bardzo zróżnicowana w zależności od kraju występowania. Tyko do pewnego stopnia różnice te dają się wytłumaczyć przez uwarunkowania historyczne. Specjaliści wysuwają rozmaite argumenty na poparcie zarówno małych jak i dużych jednostek samorządowych. Podstawowymi kryteriami używanymi w tej dyskusji są efektywność ekonomiczna, procedury demokratyczne, dystrybucja obciążeń podatkowych, jakość świadczonych usług, możliwość stymulowania rozwoju lokalnego. Niniejszy artykuł służy przedstawieniu, na tle teoretycznych rozważań , opinii przedstawicieli samorządów terytorialnych z Europy Środkowej na temat łączenia lub dzielenia rządzonych przez nich jednostek.
Włodzimierz Durka, Ryszard Czyszkiewicz
W badaniach i refleksjach nad uczelniami wyższymi stosunkowo rzadko podejmuje się obecnie kwestię terytorialnego pochodzenia kształcących się w nich studentów. Tymczasem jest to ważny czynnik mogący świadczyć o związkach uczelni z jej społecznym otoczeniem i rolą, jaką w nim odgrywa. Regionalny charakter uniwersytetu może być istotną wartością dla społeczności oczekujących wykształcenia i wychowania kadr zdolnych zaspokoić potrzeby związane z aktywnością administracyjną (w tym samorządową), gospodarczą, sferą edukacji, opieki społecznej, bezpieczeństwa, kultury, nauki itp. W artykule analizowane jest pochodzenie terytorialne i środowiskowe studentów Uniwersytetu Szczecińskiego dowodzące istnienia regionalnych zasięgów rekrutacji delimitowanych odległością miejsc zamieszkania studentów od miejsca lokalizacji uczelni. Niezależnie od tego można jednak obserwować również świadectwa lokalnych związków z miastem i uczelnią stanowiących „stolicę” regionu.
Lucyna Rajca

The article was published in Polish in "Studia Regionalne i Lokalne", 2/2009

 

The reforms driven by New Public Management (NPM) led to the introduction of management principles in local governments, marketisation and outsourcing. They made the greatest impact in the United Kingdom, but were also put in place in other European countries such as Ireland, Sweden, Germany, and – to the least degree – in France (compared to other countries discussed in this paper). There is a risk that NPM-inspired reforms may come to lose sight of the underlying social purpose of public services. NPM has not however become a new, universal model for public sector management. Issues tackled in the debate concerning the reform of public services have moved (mostly in the UK) beyond the concerns of NPM towards the emerging concept of networked community governance.

Marek Furmankiewicz
Cechą współczesnej gospodarki jest wzrost znaczenia poziomych struktur administracyjnych w ramach dobrowolnej współpracy jednostek samorządu terytorialnego. Jedną z przesłanek podejmowania współpracy jest fakt, iż przestrzeń funkcjonalna wykracza często poza granice administracyjne. Rodzi to skłonności do formowania sieci organizacyjnych zwiększających operatywność i efektywność działania. Rozwój sieci, będącej zbiorem połączonych relacji (wymiany) między jednostkami samorządu terytorialnego, cechują stadia ukierunkowane na tworzenie długookresowego środowiska zaufania, począwszy od stadium współpracy nieformalnej, po zaawansowane partnerstwo. Sieci współpracy samorządów mogą tworzyć różne typy funkcjonalne, nie zawsze równoznaczne z formami prawnymi. Wyróżnić można m.in. sieci wielostronne (organizacje międzynarodowe, euroregiony, zrzeszenia krajowe, regionalne i lokalne) lub dwustronne (miasta podzielone, jednostki nadgraniczne, przygraniczne, sąsiedzkie i pozostałe związki dwustronne). Jednostki zrzeszone w sieci mogą tworzyć struktury rozproszone lub zwarte przestrzennie. W pierwszych przeważa niematerialny wymiar współpracy (wymiana informacji, wymiana kulturalna, lobbing etc.), natomiast w formach zwartych terytorialnie – wymiar materialny (zagadnienia komunalne i gospodarka zasobami lokalnymi).
Marcin Kleinowski
Artykuł prezentuje nową technikę analizy ryzyka. Analiza Zagrożenia Ludności i Mienia (People and Property Hazard Analysis – PPHA) jest probabilistyczną, półilościową techniką, nieskomplikowaną i łatwą do zastosowania. Zapewnia bardziej precyzyjne szacunki poziomu ryzyka niż Wstępna Analiza Zagrożeń (Preliminary Hazard Analysis – PHA) – prawdopodobnie najbardziej powszechnie wykorzystywana przez jednostki samorządu terytorialnego w Polsce. PPHA można zastosować w analizie wszystkich wspólnot i organizacji. Celem nowej techniki jest zapewnienie narzędzia, które wesprze decydentów w efektywnym alokowaniu ograniczonych zasobów w szerokim wachlarzu potencjalnych inwestycji mogących obniżać ryzyko. Uzupełnienie artykułu stanowi aktywny formularz zawierający dane wejściowe i wyliczenia potrzebne do oszacowania ryzyka dla przykładowych zagrożeń przedstawionych w jego treści. Ma on również ułatwić stosowanie techniki PPHA w praktyce.
Joanna Nargiełło
Zdolność kredytowa, podobnie jak możliwość generowania dochodów oraz efektywnego ich wydatkowania, jest jednym z podstawowych elementów potencjału finansowego jednostek samorządu terytorialnego (JST), bowiem umożliwia ona pozyskanie dodatkowych zewnętrznych środków, głównie na realizację zadań inwestycyjnych. Możliwość zadłużania się przez samorządy jest ograniczona prawnie ustawowymi limitami zadłużenia oraz ekonomicznie poprzez wysokość zdolności kredytowej. Każdorazowo przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z zewnętrznego zwrotnego finansowania lub o finansowym zaangażowaniu zarówno banki, jak i same jednostki samorządu terytorialnego powinny dokonać wnikliwej analizy obecnego oraz przyszłych prognozowanych budżetów jednostki pod kątem możliwości pełnego i terminowego wywiązywania się z obowiązków dłużnika.
Paulina Rychlewska
Poniższy artykuł prezentuje sylwetki osób piastujących przynajmniej przez drugą kadencję stanowisko wójta, burmistrza bądź prezydenta miasta. Zgodnie z paradygmatem nowego zarządzania (New Public Management) to właśnie osoba reprezentująca gminę stanowi nierzadko antidotum na jej problemy i okazuje się kluczem do osiągnięcia przez jednostkę samorządu terytorialnego zarówno sukcesu ekonomicznego, jak i poprawy bytu jej mieszkańców. Niewątpliwie wiąże się to z charyzmą lidera. Co jednak kryje się pod tym określeniem? Celem artykułu jest próba odpowiedzenia na pytanie, czy można wskazać cechy osobowościowe i typy przywództwa decydujące o pozostaniu na kolejną kadencję na stanowisku zarządzającego gminą. Metoda badań obejmuje interpretację testu osobowości NEO-FFI oraz kwestionariusza dotyczącego modelu zarządzania gminą sporządzonego przez autorkę. Wyniki wskazują, iż zarządzający gminą muszą faktycznie reprezentować określone natężenie cech, by udało im się ponownie objąć stanowisko. Szczególnie dotyczy to poziomu ekstrawersji i sumienności. Nie bez znaczenia wydaje się również stosowany przez nich model przywództwa.
Krzysztof Rybiński
Tytuł artykułu może sugerować, że porusza on problemy istotne dla globalnej gospodarki, a nie dla powiatu, miasta, regionu czy uczelni. Tak jednak nie jest, ponieważ w najbliższych latach proces globalizacji produkcji, usług, inwestycji, finansów, rynku pracy i wiedzy będzie postępował, niezależnie od skali narodowych protekcjonizmów. Efekty globalizacji będą więc odczuwalne przez wszystkich: kraje, regiony, społeczności lokalne i jednostki. Jeżeli chcemy odnieść sukces, czy jako kraj, czy jako każdy z nas, musimy być do globalizacji dobrze przygotowani.
Robert Pyka
Globalna gospodarka postfordowska oparta na permanentnych przepływach zmienia sposób użytkowania przestrzeni, wpływając na funkcjonowanie miast, z których część przyjmuje rolę węzłów globalnych lub regionalnych sieci. Otwarte pozostaje pytanie, czy i w jaki sposób zmiany dotyczące zasięgu terytorialnego i kompetencyjnego miast wpływają na instytucje oraz instytucjonalizacje władzy współczesnego miasta. Choć trudno na to pytanie odpowiedzieć w sposób zgeneralizowany, autor posłuży się przykładem bezprecedensowej w warunkach francuskich ewolucji systemu władczego wspólnoty miejskiej Wielkiego Lyonu (Grand Lyon). Z dniem 1 stycznia 2015 r., po 45 latach istnienia, Wielki Lyon przekształcony został w Metropolię Lyonu – nową jednostkę samorządu terytorialnego o poszerzonym zasięgu i zupełnie nowych kompetencjach, łączących prerogatywy gmin, związku międzygminnego oraz departamentu.
Andrzej Sztando
Przypisanie władzom lokalnym działań w sferze gospodarczej rodzi zaskakującą analogię do stanowiącej domenę państwa kategorii interwencjonizmu, która odnosi się do czynnego oddziaływania na gospodarkę narodową . Albowiem wraz z rozwojem procesów decentralizacji władzy i zastępowania rozwoju sektorowego nową logiką rozwoju terytorialnego, samorząd terytorialny stał się nowym podmiotem ingerencji w procesy rynkowe, a także ich aktywnym uczestnikiem. Decentralizacja władzy musi być więc traktowana również jako decentralizacja interwencjonizmu. Podstawową przyczyną obaw, jakie mogą się pojawić przed zaakceptowaniem systemu gospodarczych oddziaływań władz na poziomie lokalnym, jest zdecydowanie negatywny bilans doświadczeń minionego ustroju społeczno-gospodarczego. Obawy te są jednak w przeważającej części bezpodstawne, ponieważ interwencjonizm lokalny nie polega na ręcznym sterowaniu działalnością podmiotów gospodarczych.
Mikołaj Herbst
Teoria i badania empiryczne wiążą zróżnicowanie wyników szkolnych z dwoma głównymi czynnikami: edukacją rodzinną (dziedziczeniem kapitału ludzkiego) oraz jakością szkół. Zaproponowany w niniejszym artykule model ma służyć weryfikacji znaczenia tych czynników dla terytorialnego zróżnicowania jakości edukacyjnej w Polsce. Zmienną zależną modelu są wyniki zewnętrznie ocenianego testu umiejętności w szkołach podstawowych w 2002 roku uśrednione na poziomie gminy. Okazują się one silnie uzależnione od zasobów kapitału ludzkiego w dorosłej populacji gminy, co wskazuje na kluczową rolę edukacji rodzinnej w kształtowaniu wyników edukacyjnych. Rola zasobów szkolnych, w rozumieniu nakładów ponoszonych na edukację, jest natomiast niewielka. Przeciętne wyniki testu różnią się istotnie między historycznymi regionami Polski. Nieoczekiwanie Wielkopolska, Pomorze i tzw. ziemie odzyskane osiągają wyraźnie niższą jakość edukacji niż dawna Kongresówka czy Galicja. Różnice te mogą być tylko częściowo wyjaśnione przez dodatkowy czynnik środowiskowy, związany z silnym upaństwowieniem gospodarki przed 1990 rokiem (m.in. PGR) i obserwowanym dziś wysokim bezrobociem strukturalnym. Co ciekawe, odmienność dzielnic historycznych dotyczy nie tylko przeciętnego poziomu wyników szkolnych, ale także parametrów funkcji determinacji tych wyników. Przynależność historyczna ma istotny wpływ na elastyczność efektów kształcenia względem poszczególnych czynników wyjaśniających.
Aleksandra Łuczak, Feliks Wysocki
Przedstawione podejście do rozpoznania typów strategii rozwojowych gmin z wykorzystaniem wielokryterialnych metod podejmowania decyzji jest kompleksową procedurą, która może być użyteczna w programowaniu rozwoju, szczególnie przy ocenie słabych i mocnych stron jednostek administracyjnych oraz szans i zagrożeń pojawiających się w ich otoczeniu. Ma ona przewagę nad metodami klasycznymi (opisowymi) ze względu na możliwość kwantyfikowania ważności czynników analizy SWOT, a więc elementów o charakterze zarówno jakościowym, jak i ilościowym. Może też być pomocna przy identyfikacji typów strategii rozwojowych realizowanych przez jednostki administracyjne. Proponowane podejście zastosowano do ustalenia pozycji strategicznej gmin powiatu międzyrzeckiego.
Tomasz Skica, Agnieszka Bem
Artykuł przedstawia zjawisko przedsiębiorczości oraz możliwości podejmowania przez władze lokalne działań na rzecz jej wspierania. Dokonano oceny dotychczasowej aktywności władz lokalnych w sferze inicjowania działań wspierających inicjatywy gospodarcze. Wskazano potencjalne obszary zmian i usprawnień w lokalnej polityce wsparcia. Propozycje usprawnień odniesiono do obiektywnych ograniczeń wyznaczanych przez obowiązujące ramy prawne.
Paweł Swianiewicz
Kwestia transferów poziomych w finansowym systemie wyrównawczym samorządów terytorialnych budzi w Polsce duże kontrowersje. Artykuł pokazuje analogiczne rozwiązania funkcjonujące w innych krajach europejskich (Hiszpanii, Niemczech, Szwajcarii, Danii, Szwecji, Norwegii). Omówione zostały rozwiązania odnoszące się do wyrównywania wynikającego zarówno z różnic potencjału dochodowego, jak i z potrzeb wydatkowych, będących efektem zróżnicowanych warunków działania samorządów. Doświadczenia europejskie zostały porównane z rozwiązaniami obowiązującymi w Polsce i przedstawione w odniesieniu do prowadzonych obecnie debat.
Katarzyna Radzik-Maruszak
W wielu państwach europejskich władze samorządu terytorialnego, w tym przede wszystkim władze miast, poszukują nowych rozwiązań pozwalających na usprawnienie procesu rządzenia. Celem artykułu jest przedstawienie działania innowacyjnego modelu zarządzania, opartego o idee nowego współzarządzania publicznego (New Public Governance). Model ten od 2007 r. funkcjonuje w położonym w południowej Finlandii mieście Tampere. Oparty jest na trzech zasadniczych filarach – silnym przywództwie, efektywnym i odpowiedzialnym świadczeniu usług oraz włączeniu mieszkańców w proces decyzyjny. Artykuł przedstawia każdy z powyższych elementów, pokazując jednocześnie praktyczne zalety i wady modelu. Analiza prowadzona jest w oparciu o oficjalne dokumenty oraz wywiady, przeprowadzone z ekspertami zajmującymi się samorządem fińskim i z czołowymi politykami miejskimi. W konkluzji artykułu wskazano, iż mimo że model Tampere niewątpliwie uznać należy za innowacyjny, przyjęte w mieście rozwiązania generują również pewne trudności. Są to między innymi napięcia występujące między politykami a administracją miejską, jak również te związane z koordynacją systemu usług miejskich oraz stosunkiem polityków i administracji do kwestii partycypacji.
Przemysław Śleszyński
Cel artykułu jest dyskusyjny. Przedstawiono w nim główne wnioski z opracowania wykonanego w marcu 2017 r. dla Biura Analiz i Ekspertyz Senatu RP na temat zasadności zmian w podziale terytorialnym Obszaru Metropolitalnego Warszawy. W opracowaniu tym dokonano syntezy prowadzonych przez autora badań nad rozwojem Warszawy i województwa, m. in nad oddziaływaniem stolicy i delimitacją jej obszaru funkcjonalnego. W podsumowaniu sformułowano najważniejsze wnioski, argumentujące za znalezieniem kompromisowego rozwiązania, które będzie miało na celu powołanie nowego tworu administracyjnego, uwzględniającego zarówno dzienny system miejski oraz potrzeby spójności przestrzennej, jak i interesy mieszkańców i przedsiębiorców. Ze względu na znaczenie Obszaru Metropolitalnego Warszawy, w tym stołeczność, wnioski mają zastosowanie dla całego kraju.
Robert Pyka
Po ponad 10 latach dyskusji na temat potrzeby upodmiotowienia obszarów metropolitalnych w Polsce przyjęta została ostatecznie ustawa o związku metropolitalnym w województwie śląskim. Wyznaczenie pułapu demograficznego na poziomie 2 mln mieszkańców potwierdza, że zamierzeniem ustawodawcy było stworzenie pierwszego związku metropolitalnego właśnie w konurbacji górnośląskiej, co podyktowane jest jej unikatową w skali kraju strukturą terytorialną. Powstanie z dniem 1 lipca 2017 r. Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii jest zatem wielkim eksperymentem społecznym i znaczącą innowacją w polskim samorządzie terytorialnym. Objęcie zasięgiem związku metropolitalnego 41 gmin górnośląskiego obszaru metropolitalnego było odważnym krokiem i świadczy o wysokim poziomie mobilizacji i determinacji śląskich samorządowców. Specyficzny system decyzyjny oparty na zasadzie podwójnej większości powinien sprzyjać dialogowi dużych i małych gmin związku metropolitalnego. Ogólnie sformułowane w ustawie kompetencje związku dają istotną swobodę jego władzom w wyznaczeniu priorytetowych zadań i projektów. Celem autora artykułu jest analiza architektury instytucjonalnej związku metropolitalnego, będącego połączeniem związku komunalnego i jednostki samorządu terytorialnego, w perspektywie możliwości budowy efektywnego systemu metropolitalnego współrządzenia w górno-śląskim obszarze metropolitalnym.
Marta Szylar, Katarzyna Cegielska, Dawid Kudas
Celem przeprowadzonej analizy było zbadanie zmiany poziomu zrównoważonego rozwoju w powiatach województwa śląskiego. Wybór jednostki był zdeterminowany wysokim stopniem urbanizacji tego terenu. Badanie zostało oparte na 72 wskaźnikach statystycznych opisujących zrównoważony rozwój jednostek w latach 2011–2014. Dane zostały pobrane za pomocą aplikacji Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Głównego Urzędu Statystycznego. W celu określenia cech diagnostycznych zastosowano metodę parametryczną. Do analizy wykorzystano ścieżkę rozwoju Hellwiga, która jest metodą porządkowania liniowego. Wyniki pozwoliły stwierdzić duże zróżnicowanie jednostek pod względem badanych cech. Władze regionu powinny w związku z tym podejmować działania wielokierunkowe i na bieżąco monitorować poziom zrównoważonego rozwoju powiatów.
Robert Pyka

Autor podejmuje kwestię reorganizacji terytorialnej obszarów metropolitalnych w warunkach kanadyjskiego federalizmu na przykładzie Toronto i Montrealu. Wyniki badań autora wskazują, że realizowane strategie adaptacyjne państw zmierzające do upodmiotowienia metropolii są uzależnione m.in. od generalnej autonomii samorządu terytorialnego w danym systemie politycznym. Funkcjonowanie silnego samorządu terytorialnego może sprzyjać tworzeniu jednostek współpracy międzygminnej przy zachowaniu szczebla lokalnego. Reorganizacja terytorialna obszarów miejskich w państwach o niskim poziomie samodzielności samorządu lokalnego może natomiast spowodować likwidację dotychczasowych jednostek samorządowych przez łączenie ich w nowe samorządy o szerszym, „metropolitalnym” zasięgu terytorialnym (amalgamation). Kanada jest w tym kontekście bardzo ciekawym obiektem badań. Z uwagi na jej ewolucyjny federalizm, ograniczoną samodzielność szczebla lokalnego, w tym miast, oraz krzyżowanie się tradycji europejskich i amerykańskich można tam odnaleźć niemal wszystkie wspomniane wyżej wymiary reform i strategie adaptacyjne. Rozwijana w przypadku Toronto i Montrealu zaawansowana współpraca międzygminna sięgająca połowy XX w. została poddana rewizji przez fuzję współpracujących gmin w nowe, poszerzone terytorialnie metropolie Toronto w 1998 r. i Montrealu w 2002 r., co w obu wypadkach spotkało się z silnym sprzeciwem części mieszkańców i wywołało destabilizację współpracy w obszarze metropolitalnym. Trudne doświadczenia związane z procesem fuzji jednostek samorządowych spowodowały i w Toronto, i w Montrealu rezygnację z dalszych reform strukturalno-terytorialnych na rzecz reform funkcjonalnych, przybierających postać umów na linii prowincja – metropolie, mających na celu poszerzenie autonomii finansowej i kompetencyjnej tych ostatnich. Opisywane trudności w poszukiwaniu właściwego reżimu metropolitalnego i optymalnego ulokowania metropolii w strukturze systemu politycznego i terytorialnego państwa w przypadku analizowanych miast kanadyjskich idą w parze z osiąganymi przez nie pozytywnymi efektami gospodarczymi oraz wysoką jakością życia.

Igor Ksenicz

Celem artykułu jest prezentacja samorządu terytorialnego w Gruzji. Wśród państw postsowieckich, które nie są członkami UE, Gruzja może się pochwalić największym zaawansowaniem w reformowaniu władz lokalnych i regionalnych. Nie oznacza to jednak, że proces decentralizacji został zakończony. Hamują go przede wszystkim brak dochodów własnych samorządów oraz ograniczenia natury politycznej. W celu oceny stanu rozwoju samorządu terytorialnego w Gruzji autor dokonał przeglądu ustawodawstwa oraz analizy komunikatów prasowych, danych statystycznych i raportów eksperckich. Posłużył się również studium przypadku byłego burmistrza Tbilisi Gigiego Ugulawy.

Tomasz Skica, Andrzej Kiebała, Tomasz Wołowiec
Ulgi i zwolnienia w podatkach lokalnych są tematem niezwykle chętnie podejmowanym przez media, choć często obiegowe opinie o ogromnej stymulacyjnej roli redukcji stawek nie są oparte na żadnych badaniach. W artykule autorzy zajmują się wpływem decyzji władz lokalnych o redukcji stawek podatku od środków transportowych na lokalizację podmiotów nim opodatkowanych w obrębie granic administracyjnych jednostki realizującej taką strategię. Nie jest wskazane badanie wyłącznie relacji wysokości stawki podatkowej do liczby zarejestrowanych płatników podatku od środków transportowych. Lokalizacja na terenie gminy nowych płatników tego podatku wpływa także pośrednio na dochody z podatków od nieruchomości, dochodowego od osób prawnych i ewentualnie dochodowego od osób fizycznych. Dlatego w opracowaniu zastosowano wielowątkowe podejście do badania następstw decyzji władz lokalnych o zmianach w podatku od środków transportowych.
Sławomira Kańduła
Przedmiotem artykułu jest dyskusja na temat poziomej redystrybucji dochodów publicznych między jednostkami samorządu terytorialnego. W założeniach celem tej redystrybucji jest wyrównywanie zróżnicowanego poziomu dochodów oraz obciążenia wydatkami. W artykule wskazano pożądane cechy tej redystrybucji, motywy jej stosowania oraz argumentację przywoływaną przez jej przeciwników. Ich analiza wykazała, że część zarzutów kierowanych pod adresem redystrybucji poziomej odnosi się do jej istoty, ale zdecydowanie więcej ? do dysfunkcji jej mechanizmu, które ujawniły się po 2008 r. Krytycznie oceniane są m.in.: kryteria dokonywania wpłat wyrównawczych, konstrukcja wskaźników dochodów podatkowych, tzw. okres odniesienia, wysokość wpłaty wyrównawczej, kryteria podziału zebranych kwot. W artykule zasygnalizowano kierunki zmian mechanizmu tej redystrybucji.
Marta Götz
Teorie wzrostu endogenicznego zakładają kluczową rolę wiedzy w procesach gospodarczych. Jednocześnie koncepcje z nurtu nowej ekonomii geograficznej wsparte badaniami empirycznymi zwracają uwagę na możliwość wystąpienia procesów tzw. dywergencji. W związku z powyższym celowe staje się badanie przestrzennego rozmieszczenia szeroko pojętej wiedzy. Dla uzyskania pełnego obrazu danej gospodarki istotne wydaje się nie tylko scharakteryzowanie jej wyposażenia w odpowiednie czynniki przesądzające o rozwoju, lecz także uwzględnienie ich rozlokowania. Niniejszy artykuł należy traktować w kategoriach uzupełnienia dotychczasowych badań dotyczących pozycji technologicznej Niemiec. Do analizy wybrano trzy poziomy podziału terytorialnego: Niemcy Wschodnie (5 nowych krajów związkowych) i Niemcy Zachodnie (11 landów); szesnaście krajów związkowych (NUTS 1) oraz czterdzieści jeden Regierungsbezirke (NUTS 2). Wśród analizowanych czynników określających potencjał kraju do wzrostu opartego na wiedzy znalazły się: wydatki na badania i rozwój (B+R); personel prowadzący prace badawczo-rozwojowe; zasoby ludzkie w naukach ścisłych i inżynieryjnych; zatrudnienie w sektorach wysokiej techniki i wiedzochłonnych; liczba patentów zgłoszonych do Europejskiego Urzędu Patentowego. W celu zwiększenia wiarygodności wyników zadecydowano o kalkulacji, dla każdego z pięciu czynników, czterech wskaźników koncentracji: Rosenblutha, Giniego, Herfindahla–Hirschmana oraz Ellisona–Glaesera. Otrzymane dzięki zastosowaniu różnych miar koncentracji rezultaty wskazują, że stosunkowo najbardziej równomierne rozmieszczenie obserwujemy w przypadku zatrudnienia w sektorach wiedzochłonnych i wysokiej techniki, największą koncentrację zaś dla liczby patentów zgłoszonych do Europejskiego Urzędu Patentowego. Dalsze badania pozwolą być może odkryć nowe prawidłowości i wzorce funkcjonowania gospodarek opartych na wiedzy.
Paweł Swianiewicz
Dekada lat dziewięćdziesiątych, która przyniosła niezwykle istotne zmiany polityczne i ekonomiczne w krajach Europy środkowowschodniej, była także okresem restytucji demokracji lokalnej w tym regionie. Po długim okresie skrajnie scentralizowanego oraz niedemokratycznego sposobu zarządzania jednostkami lokalnymi, decentralizacja i wzmocnienie samorządności wydawały się naturalnym kierunkiem zmian. Po przeszło dwunastu latach od zainicjowania przemian można postawić pytanie o model samorządu terytorialnego, jaki wyłonił się w efekcie przeprowadzonych reform. Czy generalizacje i teorie używane do opisu samorządów w krajach zachodnich zachowują swoją przydatność w naszej części Europy? Niniejszy artykuł jest próbą przynajmniej częściowej odpowiedzi na to pytanie.
Paweł Swianiewicz, Karolina Olszowiec

Aktualizacja z dn. 2.03.2021: Fragmenty niniejszego artykułu zostały wykorzystane w późniejszej publikacji: Swianiewicz, P., & Chelstowska, K. (2015). Neighbourhood Council as a Path of Political Career Development in Poland. Polish Sociological Review, (190), 223.

 

Artykuł omawia rolę jednostek pomocniczych w największych polskich miastach jako ścieżki kariery polityków lokalnych. Badanie oparte jest na analizie danych z sześciu miast. Analiza składu społecznego grupy działaczy osiedlowych odwołuje się do prawa zwiększającej się dysproporcji sformułowanego przez Roberta D. Putnama. Na podstawie odwołania do kilku koncepcji teoretycznych w procesie selekcji uwzględnione są trzy etapy: autoselekcji, preselekcji (selekcji odgórnej) i selekcji oddolnej. Rola rad jednostek pomocniczych rozpatrywana jest w kontekście koncepcji inkubatora i respiratora kariery politycznej.

Anna Gąsior-Niemiec
Odnosząc się do polskiej regionalizacji z perspektywy integracji europejskiej i globalizacji, artykuł proponuje model analizy regionu oparty na myśli teoretycznej Pierre`a Bourdieu i Anssi Paasiego. Kluczowe kategorie modelu to region jako pole społeczne nowej generacji, wytwarzany w jego obrębie habitus regionalny oraz imago regionis nowa forma tożsamości regionalnej. Główny proces analizowany za pośrednictwem modelu to wielofazowa instytucjonalizacja regionu, w wyniku której zyskuje on swoistą tożsamość. Tożsamość ta funkcjonuje z jednej strony w wymiarze marketingu terytorialnego, z drugiej zaś wchodzi w interakcję ze wzorami mentalnymi i behawioralnymi w ramach regionalnego habitusu, warunkując potencjał adaptacyjny i innowacyjny regionalnej społeczności. Proponowane podejście z jednej strony pozwala ujmować region w perspektywie zmiany globalnej, z drugiej zaś strony zwraca uwagę na możliwość lokalnej modyfikacji warunków, w których się ona dokonuje. Podtrzymując znaczenie czynników społeczno-kulturowych w analizie regionu, jednocześnie umożliwia wyjście poza wąsko pojętą perspektywę tożsamości kulturowej, która dominuje w socjologicznie zorientowanych badaniach nad regionami.
Agnieszka Kozera
Dług jednostek samorządu terytorialnego (JST) jest częścią państwowego długu publicznego. Analiza zjawiska zadłużenia sektora samorządowego ma więc istotne znaczenie dla bezpieczeństwa finansowego państwa. W Polsce w latach 2007–2013 dynamicznie wzrosło zadłużenie JST, a w szczególności największych miast na prawach powiatu – metropolii. Ze względu na dualny charakter realizują one ważne zadania w sferze społecznej i infrastrukturalnej, które przesądzają o jakości codziennego życia mieszkańców i mają wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy regionu, jak i obszarów metropolitalnych. Nadmierny wzrost zadłużenia stanowić może w przyszłości barierę osiągania wysokiego tempa rozwoju społeczno-gospodarczego metropolii. Celem artykułu jest analiza zjawiska zadłużenia największych miast na prawach powiatu – metropolii – w Polsce w latach 2007–2013. Analizę przeprowadzono na podstawie danych pochodzących z Ministerstwa Finansów (Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego).
Jacek Wasilewski
Artykuł skupia uwagę na niektórych "obiektywnych" predyktorach głosowania w referendum i konfrontuje je z rzeczywistymi zachowaniami wyborczymi. Główną zmienną zależną są zagregowane dane obrazujące poparcie dla wejścia do Unii na poziomie powiatów. Tym samym uzyskujemy obraz terytorialnego zróżnicowania poparcia dla akcesji. Różnice między powiatami wyjaśniane są przez odwołanie do stopy zatrudnienia w rolnictwie i stopy bezrobocia, a także położenia powiatów w obrębie czterech historycznie ukształtowanych regionów. Analiza wykazuje, że zdecydowanie najsilniejszy wpływ na terytorialny rozkład poparcia dla UE ma zatrudnienie w rolnictwie. Słabszą, lecz istotną rolę odgrywają regiony historyczne, a także choć w jeszcze mniejszym stopniu stopa bezrobocia.
Barbara Szymoniuk
Celem artykułu jest ukazanie na przykładzie Lubelszczyzny, w jaki sposób rozwój peryferyjnych regionów Europy może być wspierany przez współpracujące klastry, rozumiane jako luźne organizacje gospodarcze, w których jednoczesna kooperacja i konkurencja uczestniczących firm daje efekt synergii. Takie sieci powiązanych firm, zlokalizowanych w geograficznym sąsiedztwie, wspierane są przez lokalne władze, organizacje i instytucje, a także jednostki naukowe i badawczo-rozwojowe. Klastry są motorem innowacji i postępu technicznego, sprawiając, że regiony, w których funkcjonują, stają się atrakcyjnym, silnym partnerem w globalnej gospodarce. Europa powinna dzięki nim uzyskać szybsze tempo wdrażania innowacji i podnoszenia standardu życia, aby zmniejszyć dystans, jaki dzieli ją od Stanów Zjednoczonych i wiodących krajów azjatyckich. Funkcjonowanie klastrów w europejskich regionach peryferyjnych może rozwiązać wiele problemów, takich jak bezrobocie lub konieczność restrukturyzacji regionalnej gospodarki. Rozwijające się klastry tworzą atrakcyjne miejsca pracy, dzięki czemu mogą być siłą sprawczą powstrzymującą wykształconą młodzież od migracji zarobkowej do dużych ośrodków miejskich lub za granicę. Partnerstwo klastrów może ponadto podwyższyć poziom konkurencyjności ich oferty dzięki wytworzeniu wzajemnego popytu: dany klaster stanowi grono lokalnych, wymagających klientów, którzy zmuszają partnerskie klastry do ciągłego doskonalenia swojej oferty.
Maciej Onasz, Michał Klonowski
Artykuł jest próbą analizy zmian wyborczych, jakie w ustroju samorządu terytorialnego wprowadziła ustawa z 11 stycznia 2018 r. Autorzy opracowania wskazali najważniejsze obszary, które uległy zmianie, patrząc na nie zarówno z punktu widzenia wymienionych w tytule ustawy obywateli, jak i z punktu widzenia poszczególnych instytucji. Do najważniejszych zmian autorzy zaliczyli m.in. te z zakresu biernego prawa wyborczego, formuły wyborczej i struktury okręgów. Wobec braku stosownej perspektywy czasowej autorzy ograniczyli się do analizy prawno-politologicznej, wskazując jedynie ewentualne konsekwencje omawianych zmian.
Marcin Wiśniewski, Natalia Łukaszewska
Jednostki samorządu terytorialnego odgrywają ogromną rolę we wspieraniu rozwoju lokalnego. W niniejszym artykule podjęto próbę zbadania wpływu wybranych aspektów polityki finansowej JST na poziom ich rozwoju – na przykładzie miast Unii Metropolii Polskich. W tym celu najpierw skonstruowano syntetyczny miernik rozwoju lokalnego i za jego pomocą oceniono, relatywnie, rozwój badanych miast. Następnie poddano analizie zależności między wartościami przyjętego względnego miernika rozwoju miast w latach 2007–2012 a kształtowaniem się wybranych kategorii charakteryzujących gospodarkę finansową JST w tych latach (w przeliczeniu na mieszkańca), w szczególności wysokości ich zadłużenia, wydatków ogółem, wydatków majątkowych, a także wydatków na poszczególne grupy zadań powierzonych do realizacji samorządowi terytorialnemu.
Dominik Sieklucki

Ustawa z 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. 2018 poz. 130) zobligowała wszystkie jednostki samorządu terytorialnego do wprowadzenia obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej oraz uregulowania w uchwale organu stanowiącego podstawowych procedur związanych z przygotowywaniem i składaniem wniosków. W artykule przedmiotem analizy są działania implementacyjne podjęte w miastach na prawach powiatu. Wskazano w nim, że przed wejściem w życie ustawy 55 miast z 66 wprowadziło już tę instytucję i w ich przypadku ustawa doprowadziła do ujednolicenia procedur. Ponadto stwierdzono, że część miast nie dokonała implementacji przed rozpoczęciem VIII kadencji samorządu, a w kilku wystąpiły problemy z implementacją, skutkujące brakiem możliwości wykonania inicjatywy uchwałodawczej przez obywateli. Artykuł przedstawia stan prawny na dzień 31 grudnia 2019 roku.

Krzysztof Kluza, Ryta Dziemianowicz

W konsekwencji światowego kryzysu zapoczątkowanego w 2008 r. zadłużenie sektora jednostek samorządu terytorialnego w krajach OECD znacząco wzrosło. W Polsce nominalne zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego osiągnęło najwyższą wartość w 2014 r. W niniejszym artykule analizowane są zmiany w zdolności do spłaty zadłużenia przez jednostki samorządu terytorialnego w latach 2007-2016. Przeprowadzona analiza ukazuje, że mimo wysokiego zadłużenia jednostki samorządu terytorialnego odbudowały przestrzeń do jego obsługi do poziomu z przełomu lat 2009/2010. Wszelako na koniec 2016 r. co ósma jednostka samorządu terytorialnego ma zbyt wysokie zadłużenie, biorąc pod uwagę generowane nadwyżki operacyjne. Najmniej korzystna sytuacja występuje w miastach na prawach powiatu, gdzie co trzeci podmiot ma szacowany ponad 15-letni horyzont spłaty swego zadłużenia.