Janusz Zaleski, Paweł Tomaszewski
Dyskusje nad problemami metropolii są zdominowane przez gospodarcze aspekty tego problemu i z zasady fascynuje nas obraz kilku bogatych metropolii, zapominamy zaś o kilkudziesięciu wielkich miastach ubogiego "Południa", przy czym wyliczamy korzyści, jakie przynosi metropolia. Literatura fachowa poświęcona tym problemom jest obszerna, wystarczy zajrzeć do spisu źródeł w wyśmienicie udokumentowanej książce Jałowieckiego i Szczepańskiego (2002). Lansuje się pogląd, że metropolizacja to podstawowa droga do wygrywania konkurencji gospodarczej i geopolitycznej, że we współczesnym świecie dopiero miasto globalne daje swoim mieszkańcom pełne szanse sukcesu, dostęp do informacji, usług i dóbr kultury. że jeśli chcemy być nowocześni, to musimy być metropolitalni. Nie kwestionując znanych od dawna ekonomicznych zalet koncentracji usług, rynku zbytu i pracy, informacji i nauki - sądzę, że propaganda metropolii ma wiele słabych punktów. Uważam bowiem, że istnieje zasadnicza sprzeczność pomiędzy teoretycznymi zaletami metropolii a stanem większości wielkich miast świata i że hasło "przez metropolie do dobrobytu" nie jest w pełni prawdziwe.
Podstawowym celem prezentowanego artykułu jest przedstawienie wybranych metod badań przestrzenno-ekonomicznych, ze szczególnym uwzględnieniem metody Michalskiego (2002). Poszerzenie Unii Europejskiej o nowe kraje to ważna przesłanka dla prowadzenia studiów porównawczych, pozwalających na śledzenie i ocenę konkurencyjności regionów oraz przestrzenne i regionalne zróżnicowania ośrodków wzrostu. Zaprezentowane metody wizualizacji są skromnym wkładem autorów do literatury w tej dziedzinie. Wkład ten polega na zebraniu rodzimych metod, wdrożeniu do badań oraz ich pewnych modyfikacjach. Celem tych metod było zbadanie procesów przestrzennych (w dziedzinach takich, jak: gospodarka, demografia, rolnictwo, jakość życia czy budownictwo) w różnych przekrojach przestrzennych, dla okresu 1990-1992. Istnieje wiele metod badania podobieństwa (niepodobieństwa) struktury regionów. Wszystkie one w sposób zasadniczy zależą od pojęcia struktury. W referacie zostaną przedstawione dwa odmienne podejścia do tego pojęcia i związane z tym miary. Dodatkowo zaprezentowane zostaną różnorodne metody wizualizacji uzyskanych miar.
Artykuł podejmuje tematykę rozwoju społecznego wspólnot terytorialnych (gmin). Rozwój ten definiowany jest jako zwiększające się i różnicujące możliwości zaspokajania potrzeb przez zbiorowości ludzkie zamieszkujące dany obszar. Istnieją różne miary określające stopień rozwoju oraz pozwalające zdawać relacje z odmienności rozwoju poszczególnych wspólnot terytorialnych. Autor przedstawia koncepcję Wskaźnika Rozwoju Wspólnot Terytorialnych obliczanego dla gmin. Wskaźnik jest obliczany za pomocą metody portfelowej i bierze pod uwagę zarówno czynniki sprzyjające rozwojowi, jak i rozwój ten hamujące. Praktycznym zastosowaniem proponowanej konstrukcji jest obliczenie WRWT dla gmin województwa zachodniopomorskiego za lata 1999–2001. Wyniki pozwalają przedstawić wnioski o nierównomiernym i niespójnym rozwoju gmin z tego regionu oraz o niewielkich szansach na szybką zmianę tego stanu rzeczy.
In the paper, we calculate Okun’s coefficients in the regions of Poland. We compare the coefficients estimated for each region separately with the calculations obtained from seemingly unrelated regression (SUR) models. The results reveal that the latter method gives better estimates, because shocks in output are highly correlated across regions. Then, we consider the question concerning the existence of macroeconomic “clubs” among Polish regions. Two such clubs are found: the northwest of Poland and the eastern border region. Finally, some conclusions concerning economic policy preventing unemployment are drawn.
Kapitał ludzki oddziałuje na wzrost gospodarczy przez podniesienie produktywności pracy na danym obszarze lub też przez zwiększenie zdolności danej gospodarki do wytwarzania i absorbowania innowacji w różnych dziedzinach. Z punktu widzenia miasta akademickiego warunkiem działania tych mechanizmów może być skuteczne przyciąganie na miejscowe uczelnie studentów i pracowników naukowych. Co więcej, miasto musi nie tylko posiadać wysokiej jakości szkoły wyższe, lecz także być chłonnym rynkiem pracy dla absolwentów uczelni oraz atrakcyjnym miejscem zamieszkania dla ludzi o wysokim wykształceniu. W artykule zawarta jest analiza potencjału tworzenia i absorpcji kapitału ludzkiego przez miasta wojewódzkie w Polsce wykorzystująca unikatowe źródło danych, jakim jest portal internetowy nasza-klasa.pl. Analiza ta jest podstawą do opracowania typologii miast z uwagi na odnoszone przez nie korzyści z pełnienia funkcji akademickiej.
Artykuł dotyczy istotnego problemu podnoszenia konkurencyjności regionów przy wykorzystaniu instrumentu międzynarodowej współpracy. Na przykładzie projektów INTERREG realizowanych przez różnych partnerów w dziedzinie logistyki omówiono działania mające na celu wzmocnienie konkurencyjności przedsiębiorstw i regionów. Pierwszy projekt – ECO4LOG – realizowany jest w ramach programu współpracy międzyregionalnej INTERREG III C i promuje wykorzystanie infrastruktury intermodalnej zlokalizowanej w korytarzu transportowym przebiegającym wzdłuż granicy Polski i Niemiec i dalej na południe poprzez Austrię, Węgry i Słowenię aż do Morza Adriatyckiego. Przedsięwzięcie ma na celu poprawę współpracy międzyregionalnej w zakresie transportu dóbr pomiędzy podmiotami zainteresowanymi tą współpracą, także z uwzględnieniem administracji publicznej. Innym jego celem jest wzrost efektywności wykorzystania istniejącej sieci transportowej poprzez usprawnienie przepływu informacji. Drugi z projektów – o akronimie CORELOG – realizowany w ramach INTERREG III B CADSES, ma na celu rozwój rozwiązań logistycznych korzystnych dla przedsiębiorstw, operatorów logistycznych oraz danego regionu – propagowanie koordynacji działań różnych podmiotów prywatnych i publicznych oraz studia wykonalności wypracowanych modeli współpracy. Analiza najistotniejszych czynników mających wpływ na realizowane strategie zarządzania łańcuchem dostaw oraz ocena działań podejmowanych przez jednostki administracyjne (na poziomie narodowym, regionalnym i lokalnym) wpływających na rozwój transportu poprzedzi fazę wdrożeniową, polegającą na przeprowadzeniu akcji pilotażowych realizujących założenia skoordynowanej logistyki regionalnej.
Artykuł przedstawia analizę źródeł regionalnego wzrostu gospodarczego dziesięciu krajów Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) w wielowymiarowym ujęciu uwzględniającym: a) dezagregację struktur gospodarczych, b) międzynarodowy lub krajowy kontekst procesów rozwoju oraz c) różne typy regionów. Otrzymane wyniki potwierdzają zasadność takiego ujęcia, które umożliwiło ukazanie wielu zależności między dynamiką rozwojową regionów a przekształceniami strukturalnymi trudnymi lub niemożliwymi do zaobserwowania przy analizie zagregowanych wartości. W szczególności na podstawie przeprowadzonych analiz można zidentyfikować a) najważniejsze składowe procesów metropolizacji zachodzących w regionach głównych ośrodków miejskich, b) przebieg procesów reindustrializacji dotyczących regionów przejściowych oraz c) mechanizmy rozwoju regionów peryferyjnych. W efekcie umożliwiło to sformowanie ogólnych rekomendacji dla polityk realizowanych w odniesieniu do wyróżnionych typów regionów.
Zagadnienie równoważenia rozwoju lokalnego wiąże się z wieloma problemami, do których należy m.in. gospodarowanie przestrzenią. Przestrzeń bowiem powinna być traktowana jako jeden z ważniejszych zasobów środowiskowych, a przy tym o charakterze nieodnawialnym. Gospodarowanie przestrzenią warunkowane jest wieloma czynnikami, w tym regulacjami prawnymi oraz aktualnym kształtem paradygmatu urbanistycznego. W związku z wprowadzeniem koncepcji zrównoważonego rozwoju paradygmat ten ulega ewolucji. Jako istotne jego elementy pojawiają się tendencje do ograniczenia rozwoju przestrzennego miasta oraz rewitalizacja istniejących, często zdegradowanych zasobów. Można przy tym mówić o całym szeregu zagadnień wiążących się z problemem rewitalizacji urbanistycznej. Jednocześnie należy uznać, iż rozwój miasta "do wewnątrz" a więc z wykorzystaniem zdegradowanych struktur miejskich stanowić winien alternatywę dla procesu postępującej suburbanizacji i sukcesywnego wkraczania zabudowy na tereny do tej pory niezurbanizowane.
Konwergencja stanowi kluczowe zagadnienie polityki spójności. Żeby zmniejszyć dysproporcje między regionami i krajami Unii Europejskiej, stosuje się różne instrumenty rozwoju. W świetle toczących się dyskusji na temat skuteczności takiej polityki prowadzenie badań jej efektów wydaje się jak najbardziej wskazane. Celem niniejszego artykułu jest ocena zróżnicowania zamożności regionów przy pomocy metody pomiaru zbieżności sigma. Badaniem objęto PKB per capita w latach 2000–2007 na poziomie podregionów (NTS-3). W niektórych grupach regionów po przystąpieniu Polski do UE nasiliła się tendencja rozwarstwiania dochodów. W metropoliach, podregionach o ponadprzeciętnym poziomie dochodów i podregionach niezamożnych zjawiska zbieżności zachodzą inaczej i z różnym natężeniem. W niektórych przypadkach zbieżność jest skorelowana z dynamiką PKB, a w innych nie występuje istotna zależność konwergencji od koniunktury gospodarczej.
Celem analizy przedstawionej w dalszej części artykułu jest symulacja wzrostu gospodarczego w polskich regionach i podregionach w latach 2006–2015, wykorzystująca obserwowane w przeszłości odchylenia regionalnych stóp wzrostu od stopy krajowej. Prognoza przewiduje, że głównymi ośrodkami wzrostu w badanym okresie będą metropolie warszawska i poznańska. Do 2015 r. województwo mazowieckie znacznie przekroczy średni poziom PKB na mieszkańca dla UE 27. Choć polska gospodarka zbliży się pod względem dochodów do unijnej średniej, to należy się spodziewać dalszej polaryzacji rozwoju między regionami. Najbiedniejsze polskie województwa mogą w 2015 r. osiągnąć PKB per capita zbliżony do średniego poziomu dla Polski z 2006 r.
Celem pracy jest próba oceny wpływu inwestycji zagranicznych na rozwój jednego z najbiedniejszych województw Polski – podkarpackiego. Ukazane zostanie przy tym rozmieszczenie, struktura i przestrzenne zróżnicowanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w tym regionie. Do opracowywania danych wykorzystana została metoda zakładowa, co oznacza, że liczba pracujących i wielkość inwestycji przypisane są miejscowości, gdzie zostały dokonane, a nie siedzibie przedsiębiorstwa. Wyniki wskazują na dotychczasowy raczej pozytywny wpływ inwestycji zagranicznych na rozwój lokalny i regionalny województwa podkarpackiego, zwłaszcza branż produkcyjnych. Za niekorzystny uznać należy jednak wzrost dysproporcji społeczno-ekonomicznych w regionie.
Francuska reforma terytorialna z grudnia 2010 r. miała – wedle zapowiedzi – gwałtownie zmienić strukturę francuskiego lokalnego systemu polityczno-administracyjnego poprzez przyjęcie rozwiązań instytucjonalnych pozwalających na silne upodmiotowienie największych aglomeracji oraz uwzględnienie postępujących procesów metropolizacji. Zapowiadane zmiany miały dostosować model organizacji terytorialnej do wymogów współczesnej gospodarki, dynamizując wzrost gospodarczy kraju ogarniętego stagnacją. Ustanowienie usankcjonowanych ustawowo metropolii, jako nowych jednostek samorządu terytorialnego przejmujących najważniejsze kompetencje gmin i departamentów, miało być „terytorialną rewolucją”, która ostatecznie zakończyła się jednak niepowodzeniem. Tymczasem „dopisane” do projektu ustawy w ostatnim momencie regulacje przewidujące możliwość tworzenia stosunkowo luźnych form współpracy międzyterytorialnej w postaci „biegunów metropolitalnych” odegrały rolę, której ustawodawca zapewne się nie spodziewał. Sytuacja ta pokazuje rosnące znaczenie elastycznych pod względem kompetencyjnym oraz terytorialnym rozwiązań, wykorzystujących wielopłaszczyznowe współrządzenie (multi-level governance), jako efektywnego narzędzia zarządzania międzyterytorialnego w sytuacji inercji klasycznej struktury terytorialnej i blokady jej reform.
W artykule przedstawiono analizę przewidywanego średniookresowego popytu na mieszkania w Polsce. Na podstawie badań empirycznych uznano, że jest on wypadkową szeregu czynników demograficznych, ekonomicznych i stanu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. W dalszej kolejności wyznaczono koszyk popytu, w którym znalazło się osiem wskaźników o różnych wagach (odsetek brakujących mieszkań, rozumiany jako różnica pomiędzy liczbą gospodarstw domowych a liczbą mieszkań , przeciętna powierzchnia mieszkania na jedną osobę, przyrost rzeczywisty w latach 1998–-2002, odsetek ludności w wieku 20–-39 lat, prognoza liczby ludności w latach 2002–-2010, stopa bezrobocia, przeciętne wynagrodzenie oraz liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców). Analizę przeprowadzono w układzie gminnym i może ona być przydatna dla osób i instytucji zajmujących się planowaniem przestrzennym oraz rynkiem mieszkaniowym.
W artykule rozpatrzymy dwa neoklasyczne modele wzrostu gospodarczego typu Solowa-Swana z deficytem budżetowym i bez deficytu budżetowego dla gospodarki Polski i dla polskich regionów utożsamianych z województwami powstałymi w 1998 r. Modele wzrostu typu Solowa–Swana, pomimo swojej prostoty i typowych dla nurtu neoklasycznego założeń , stanowią ciągle układ odniesienia dla makroekonomicznych modeli wzrostu gospodarczego nowej generacji, zwanych umownie modelami endogenicznego wzrostu gospodarczego. Przedmiotem naszego zainteresowania będzie w szczególności ocena tempa zbieżności regionalnych ścieżek wzrostu i ścieżek wzrostu gospodarki Polski do stabilnych stanów równowagi w modelach wzrostu Solowa-Swana z deficytem budżetowym i bez niego. Wyznaczenie wartości PKB na pracującego w stabilnych stanach równowagi jest możliwe przy bardzo silnych założeniach przyjmowanych w modelu Solowa–Swana. Zastosowane przez nas metody kalibracji parametrów obu modeli wzrostu, zgodne z logiką modeli, determinują wyniki końcowe. W szczególności mają one wpływ na tempo zbieżności ścieżek wzrostu do stabilnych stanów równowagi, jak również na wartości kapitału fizycznego i PKB na efektywnie zatrudnionego w stabilnych stanach równowagi. Traktując wartości PKB na pracującego w stabilnych stanach równowagi jako docelowe wartości długookresowe, udzielimy odpowiedzi na pytanie, jak zmieni się regionalny rozkład PKB na efektywnie pracującego w latach 1998–2000 w stosunku do regionalnego rozkładu PKB na pracującego w stabilnych stanach równowagi.
Historia gospodarcza i nauka ekonomii nie wskazują jednoznacznie, co jest przyczyną osiągnięcia i utrzymywania wysokiego i stabilnego wzrostu gospodarczego. Niniejszy artykuł stanowi próbę kompleksowej oceny obecnej sytuacji i zmian, jakie zaszły w latach 1991-2009 w zakresie różnych elementów wzrostu w szesnastu niemieckich krajach związkowych. W tym celu stworzono syntetyczny wskaźnik oceniający potencjał wzrostu (SG). Obejmuje on pięć modułów grupujących specyficzne czynniki oddziałujące bezpośrednio lub pośrednio na wzrost. Otrzymane wyniki wskazują, że najwyższy potencjał wzrostu gospodarczego osiągnęły Bawaria, Badenia-Wirtembergia i Nadrenia Północna-Westfalia; najsłabszy - Berlin, Brema, Saksonia-Anhalt i Meklemburgia-Pomorze Przednie. Choć otrzymane rezultaty potwierdzają wciąż utrzymujące się dysproporcje wschód-zachód, wskazują też na postęp, jaki wschodnie landy osiągnęły od momentu zjednoczenia. Niniejsza propozycja stanowi próbę stworzenia ram dla kompleksowej i systematycznej analizy wzrostu gospodarczego, zwłaszcza potencjału kraju, który umożliwia generowanie wzrostu, i czynników o nim decydujących.
Local governments in the Western Balkan countries are dependent on central governments’ transfers, with low fiscal autonomy and limited efforts for own-source revenue mobilisation. The paper identifies that besides central government transfers, other significant factors in determining municipal own-source revenues include central and local public investment, current expenditures, human development index, and population density. Municipal own-source revenue is adversely affected by intergovernmental transfers, implying their de-incentivising effect in collecting local revenues. Local capital expenditure is a significant and strong determinant with a higher strength than central government investments, suggesting their importance for local fiscal autonomy. The human development index as a composite measure, unlike GDP per capita, positively affects the municipal fiscal autonomy.
Current glocalisation processes require the identification of priority areas for Ukraine’s further integration into the international economy. The right choice of direction, tools and forms of implementation allows the government to determine, justify and implement a competitive strategy for the country. The study aimed to determine the relationship between international economic integration and Ukraine’s global competitive power. Identifying Ukraine’s sectoral comparative advantages in trade with the EU and evaluating the index of the regional orientation of Ukraine for specific groups of goods and services made it possible to define the effects of economic collaboration with the European region. The assessment of the complementarity index of Ukrainian–European trade relations revealed that Ukraine and the European Union are main trading partners. Furthermore, the analysis of the mechanism of the Association Agreement between Ukraine and the European Union proved that the agreement actively contributes to the growth of Ukraine’s global competitive power. Comparative analysis in historical retrospect revealed priority areas for improving the integration processes which help to form the main competitive advantages of the country.
Globalisation – characterised by dynamic economic growth, increasing exploitation of the natural environment, and deepening social inequalities – brings negative consequences and is strongly perceptible also in local communities. A new approach to development policy based on the idea of sustainable development must be incorporated into local governments’ strategies, programmes, and actions. We adopted exploratory approach to determine the level and identify the spatial patterns of sustainable development of Polish poviats. The aggregated (synthetic) indicators of economic, social, and environmental development were developed to analyse the spatial patterns of the poviats’ development trends. Our research shows that in Poland there are overwhelmingly more poviats characterised by lower development than those better developed in all three analysed categories. Hierarchical analysis using the Ward’s method revealed that Polish poviats can be divided into three relatively homogeneous clusters in terms of development levels. The largest group consists of poviats characterised by the relatively lowest level of sustainability in economic and social areas, and the highest – by environmental development. Analyses using the Moran method made it possible to determine the so-called spatial regimes of clusters. The captured spatial relationships indicate that selected poviats have a significant impact on the level of development in the neighbouring poviats.
Nowadays, the development of local communities is hindered by crises, external shocks, and disturbance. Under such circumstances, an important characteristic is their resilience, i.e. the ability to withstand negative external influences and ensure further growth. Border communities are particularly sensitive to external stresses stemming from geopolitical and economic changes. The article aims to identify key determinants and indicators of territorial community resilience in the EU-Ukraine cross-border area. The methodological foundations of the research comprise the main provision of economic theory, regional development, and spatial economy theory, etc. The methods of comparative, economic, and statistical analysis are used in the study of various dimensions of community resilience. The main results of the study of the peculiarities of socioeconomic development of Ukraine’s border communities and existing opportunities for the use of instruments of cross-border cooperation derive from a sociological survey based on the expert opinion method.
Głównym celem niniejszego artykułu jest ustalenie, w jaki sposób struktura powiązań międzysektorowych wpływa na dynamikę zmian kapitału ludzkiego. Strukturę tę na poziomie regionów NUTS II w Polsce podzielono na powiązaną (RV) i niepowiązaną (UV) różnorodność. Z przeprowadzonych badań wynika, że RV wpływa pozytywnie, natomiast UV – negatywnie na stopę wzrostu kapitału ludzkiego w regionie zarówno w grupie wszystkich regionów Polski, jak i bardziej rozwiniętych zachodnich regionów kraju. Ponadto, spośród analizowanych zmiennych kontrolnych, jedynie RV warunkuje wystąpienie efektu β-konwergencji kapitału ludzkiego.
The article was published in Polish in "Studia Regionalne i Lokalne", 2/2009
The paper critically discusses several widespread views about regional development and how it can be stimulated by regional policy. It is argued that in the current development paradigm it is neither possible nor expedient to achieve regional convergence, which in effect would lead to a deep change in understanding the very assumptions of the EU Cohesion policy. It is indicated that external stimuli do not lead to an accelerated growth in lagging regions, which is especially true in the case of infrastructural projects, especially those which are related to incidental events, like expositions or sports championships. One of the most broadly used models for an ex ante evaluation – the HERMIN model – is also discussed.
Niektóre teorie rozwoju regionalnego (np. nowa geografia ekonomiczna) sugerują istnienie pozytywnego związku między statusem stołecznym miasta a dynamiką jego rozwoju gospodarczego i ludnościowego. Wśród czynników wyjaśniających tę relację wymienia się dostępność dóbr stołecznych, a także popyt generowany przez instytucje publiczne. Większość studiów empirycznych w literaturze międzynarodowej koncentruje się jednak na stolicach państw oraz podmiotów federacji. Na podstawie danych empirycznych i analizy dotychczasowej literatury artykuł porównuje wpływ reform przeprowadzonych w 1975 i 1999 r. na rozwój miast zyskujących lub tracących funkcję stolicy województwa w Polsce. Wskazuje na różnice we wpływie wywołanym przez obie reformy i stara się wyjaśnić czynniki decydujące o tych różnicach.
Artykuł zawiera porównanie zmian zachodzących we wschodnich obszarach Polski i Niemiec na przestrzeni ostatnich lat. Podjęto w nim próbę wskazania najważniejszych problemów tych obszarów i ich wpływu na procesy rozwoju gospodarczego. Trajektorie rozwojowe wschodnich regionów Polski i Niemiec zostały przedstawione w kontekście procesów zjednoczenia i transformacji, z odniesieniem do polityki prowadzonej przez władze publiczne. We wnioskach sformułowano ocenę istotności i skali problemów dotykających wschodnich obszarów Polski i Niemiec, w tym próbę oceny skuteczności polityki regionalnej.
Sklepy internetowe stają się coraz popularniejszą formą handlu. Generowane przez nie obroty przekroczyły w Polsce w 2006 roku 1,3 mld zł i stanowiły ponad 1% całości obrotów detalicznych w kraju. Według opinii ekspertów wskaźniki te będą nadal rosły, ponieważ przybywa chętnych do robienia zakupów w sieci, zwiększa się także liczba przedsiębiorców zajmujących się e-biznesem. Co ciekawe, zgodnie z prowadzonymi analizami, ośrodkami silnej koncentracji e-biznesu pozostają obszary metropolitalne (Castells 2003). Mimo że administrowanie sklepem internetowym może odbywać się praktycznie z dowolnego miejsca w kraju, okazuje się, że czynniki ekonomiczne, technologiczne i społeczne odgrywają tu bardzo ważną rolę. Zjawisko to występuje również w Polsce, co wykazały badania własne zaprezentowane w niniejszym artykule.
The article was published in Polish in "Studia Regionalne i Lokalne", 4/2009
The aim of this article is to outline growth tendencies and growth factors in the subregions (NUTS 3) of Central and Eastern Europe in the period 1998–2006. A wide range of complementary research methods has been used in order to triangulate results, starting with classical beta and sigma convergence analysis, to kernel density estimation, transition matrices, spatial autocorrelation and multi-dimensional comparisons. Some rarely discussed aspects of the influence of capital regions on growth processes have been taken into account. An additional analysis of the data in relation to country averages produced results independent of the country context. As a result, we have been able to answer the following questions: do the analysed countries experience regional convergence or rather divergence/polarisation processes? What factors determine the dynamics of regional growth? What are the main dimensions of spatial disparities in Central and Eastern Europe?
Celem opracowania była syntetyczna ocena podziału środków z UE na 16 województw. Stwierdzono, że regionalny podział funduszy z Unii Europejskiej w latach 2000–2005 jest efektem przyjętej metody, która premiuje województwa o większej liczbie mieszkańców. W liczbach bezwzględnych największymi beneficjentami okazały się: Mazowsze, Śląsk i Małopolska, a więc regiony o wysokim stopniu urbanizacji, wyposażone w szerokie otoczenie biznesu i posiadające stosunkowo bogate zaplecze naukowe. Równocześnie pozyskują one najwięcej bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Mamy więc do czynienia z podwójnym uprzywilejowaniem tych województw w stosunku do pozostałych regionów. W liczbach względnych, które opisano indeksem pozyskanych środków w stosunku do udziału w tworzonym PKB, dominują natomiast: Warmia i Mazury, Podlasie oraz Pomorze Zachodnie. Nie oznacza to jednak, że w ten sposób następuje niwelowanie istniejącego dystansu między wymienionymi regionami a województwami o najwyższym poziomie rozwoju. Badania nie potwierdziły też zależności pomiędzy PKB per capita a kwotami pomocy przypadającymi na jednego mieszkańca. Brak jakiejkolwiek zależności (dodatniej lub ujemnej) jest logicznym efektem przyjętego założenia, iż regionalny podział środków z Unii Europejskiej jest uwarunkowany głównie liczbą mieszkańców; wskazuje też na to, że przyjęte kryteria nie różnicują województw pod kątem oczekiwanych efektów ekonomicznych. Przyjmują natomiast egalitarne podejście, czyli przydział na każdego mieszkańca kraju statystycznie „po równo”.
The article was published in Polish in "Studia Regionalne i Lokalne", 4/2009
Human capital stock affects economic growth by raising the productivity of labour in a given area or by enhancing the ability of the regional economy to create and absorb innovations. From the perspective of an academic city, this process can be reinforced by attracting students and researchers to study and work at the local universities. To do this successfully, the city needs not only high quality academic institutions but also a wider labour market for educated individuals and, more generally, the ability to attract the creative class to settle down. The article provides a comparative analysis of the capacity of the largest Polish cities to attract and absorb human capital. The research is based on a unique dataset coming from the nasza-klasa.pl website (which allows users to contact their former classmates). The research concludes with the typology of Polish cities with respect to benefits from performing the academic function.
The authors have determined that the healthcare system is on the verge of collapse, as it is unable to meet the population’s growing needs for medical care. An analysis of demographic situation and health indices of the adult population in the north-eastern region of Ukraine (based on the example of the Sumy region) was carried out. The study confirms the number of deaths caused by COVID-19, the growth of new cases of coronavirus, and the excessive burden on primary care physicians and infectious disease specialists. It has been determined that the negative state of the domestic healthcare system is due to the shortcomings of public administration and organisation of this system in terms of COVID-19. One of the most important priorities of public policy should be to preserve and strengthen the health of the population, the development of intersectoral cooperation on the principle of ‘healthcare – in all state policies’, and the priority of the nation itself, i.e. the formation of healthy behaviour.
W artykule omawiany jest problem konwergencji gospodarek regionalnych województw polskich do stacjonarnych stanów równowagi w modelu Solowa. Pokazano, jak można wyznaczyć odpowiednie parametry ?-konwergencji warunkowej i bezwarunkowej ekonometrycznymi metodami panelowymi. Szacunków dokonano metodami panelowymi z tzw. efektami stałymi. Metody te umożliwiają wyznaczenie stóp wzrostu produktywności pracy (indeksu postępu technicznego), a także różnic w produktywności między poszczególnymi województwami.
Celem artykułu jest przedstawienie tendencji i czynników rozwojowych podregionów krajów Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1998–2006. W badaniach wykorzystano szerokie spektrum komplementarnych metod, począwszy od klasycznych analiz beta i sigma konwergencji, a kończąc na wielowymiarowych analizach porównawczych, co umożliwiło triangulację otrzymanych rezultatów. W studiach uwzględniono rzadko eksponowane aspekty związane z wpływem regionów stołecznych na procesy rozwoju, a dzięki zrelatywizowaniu danych wyniki uniezależniono od kontekstu krajowego. W efekcie możliwa stała się odpowiedź na następujące pytania: czy w badanych krajach następuje regionalna konwergencja, czy też polaryzacja procesów rozwoju, jakie czynniki decydują o dynamice rozwoju regionów, a także jakie są główne wymiary zróżnicowań przestrzennych w Europie Środkowo-Wschodniej.
Przedmiotem artykułu jest krytyczna dyskusja z kilkoma szeroko podzielanymi poglądami na temat rozwoju regionalnego oraz możliwości jego stymulowania przez politykę regionalną. Zgodnie z przedstawioną argumentacją w obecnej fazie rozwoju nie jest możliwe – a więc i nie jest celowe – dążenie do wyrównywania różnic międzyregionalnych, co powinno prowadzić do nowego ujęcia polityki spójności UE. Wskazuje się, że nie jest skuteczne opieranie rozwoju regionów słabo rozwiniętych wyłącznie na napływie środków zewnętrznych, w tym związanych z budową infrastruktury, a szczególnie infrastruktury w celu zorganizowania okazjonalnych imprez (wystaw, mistrzostw sportowych). Analizie został także poddany jeden z częściej stosowanych modeli ewaluacji ex ante – model HERMIN.
Koncepcja politycznego cyklu wyborczego została pierwotnie sformułowana w odniesieniu do decyzji podejmowanych na szczeblu centralnym (przez rządy i parlamenty), ale można ją zastosować także do szczebla lokalnego. Większość dotychczasowych opracowań empirycznych dotyczyła wydatków publicznych (jak zmienia się ich wysokość i struktura w zależności od cyklu wyborczego). Nieco rzadziej badano również związek z lokalną polityką podatkową. W polskich badaniach lokalnych finansów publicznych koncepcja cyklu wyborczego (politycznego) była dotychczas rzadko stosowana. W artykule sprawdzamy, czy tytułowa koncepcja teoretyczna nadaje się do interpretacji decyzji odnoszących się do opłat za lokalne usługi publiczne. Związek testowany jest na przykładzie opłat za wodę i ścieki, czynszów w mieszkaniach komunalnych, cen w lokalnym transporcie zbiorowym i opłat parkingowych. Drugie pytanie badawcze odnosi się do czynników wpływających na wystąpienie cyklu politycznego w poszczególnych usługach. Na ten temat artykuł stawia cztery hipotezy szczegółowe. Problemem metodycznym jest oddzielenie wpływu cyklu wyborczego od innych czynników, takich jak inflacja czy zmiana sytuacji finansowej samorządów wiążąca się m.in. z tempem wzrostu ekonomicznego. Zastosowane metody ilościowe odwołują się do panelowych modeli regresji logistycznej i modeli regresji liniowej.
Ponieważ działania na rzecz zwiększania spójności gospodarczej w ujęciu przestrzennym są ważnym elementem polityki publicznej, a metropolie to główne ośrodki wzrostu gospodarczego, istotne jest zrozumienie, jaki jest zasięg przestrzenny dyfuzji rozwoju z dużych miast do otaczających je regionów, oraz które obszary charakteryzują się szczególnie niskim poziomem rozwoju na skutek braku funkcjonalnych powiązań z metropoliami. Niniejszy artykuł jest próbą zdelimitowania zjawiska dyfuzji rozwoju z miast metropolitalnych w Polsce, a także wskazania obszarów dotkniętych polaryzacją rozwoju. Analiza została przeprowadzona na poziomie gmin z wykorzystaniem miary lokalnej korelacji przestrzennej (LISA).
W artykule przedstawiono wyniki analiz dotyczących wpływu Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004–2006 (NPR) i Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007–2013 (NSRO) na procesy dywergencji/konwergencji zachodzące wewnątrz kraju oraz pomiędzy polskimi regionami a średnią unijną mierzone wskaźnikami PKB per capita. Do ich przeprowadzenia wykorzystano symulacje przy użyciu 16 regionalnych modeli HERMIN, a także dane i prognozy dotyczące wielkości transferów w ramach NPR i NSRO, które opracowało Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Zastosowanie modeli HERMIN umożliwiło prognozę kształtowania się wskaźników makroekonomicznych – PKB na mieszkańca (w PPS) odniesionego do średniej unijnej oraz PKB na mieszkańca odniesionego do średniej krajowej do 2020 r. Otrzymane wyniki wskazują, że realizacja NPR i NSRO przyspiesza proces konwergencji pomiędzy polskimi regionami a średnią UE, jak również opóźnia proces dywergencji wewnątrz kraju.
Dynamiczny rozwój turystyki przyczynił się do równie szybkiego rozwoju gospodarki turystycznej, stającej się jednym z kluczowych źródeł dochodu. Strategie rozwoju turystyki odwołują się do różnych koncepcji rozwoju ekonomicznego, które pozwalają wyjaśniać wiele zjawisk i procesów, jednak nie wszystkie. Do takich należy kwestia czynników sukcesu: co powoduje, że w zbliżonych warunkach w jednych miejscach obserwujemy szybki rozwój turystyki, w innych nie. Wiele wskazuje na to, że wbrew pokutującym jeszcze tezom o znaczeniu walorów przyrodniczych, większe i rosnące znaczenie mają walory kulturowe i zwłaszcza zagospodarowanie turystyczne (infrastruktura). Wobec takiej zmiany o sukcesie przesądzają dziś przede wszystkim czynniki związane z jakością zasobów ludzkich, elit i przywództwa.
Europejska pomoc regionalna zwiększała się równolegle do postępów w integracji europejskiej. Środki skierowane na zwiększenie spójności społeczno-ekonomicznej i redukcję zróżnicowań w ramach UE uległy więcej niż podwojeniu w kategoriach względnych od lat 80., czyniąc z polityki rozwoju drugi co do ważności obszar interwencji w UE. Większość funduszy rozwojowych została przeznaczona na regiony należące do Celu 1, tj. regiony o poziomie PKB per capita kształtującym się poniżej 75% średniej unijnej. Mimo to europejska polityka rozwoju podlega krytyce ze względu na brak zwyżkowej tendencji we wspieranych regionach oraz niewystępowanie konwergencji regionalnej. Niniejsze opracowanie ocenia, wykorzystując analizę danych panelowych i przekrojowych, dotychczasowe niepowodzenia europejskiej polityki rozwoju w osiąganiu celu zapewnienia większej spójności społeczno-gospodarczej za pomocą zbadania, w jaki sposób wsparcie z europejskich funduszy strukturalnych jest przydzielone na różnorodne działania w regionach Celu 1. Stwierdziliśmy, że pomimo koncentracji środków rozwojowych na infrastrukturę i, w mniejszym stopniu, na wspieranie przedsiębiorczości, efekty wydatków w ramach tych dwóch kierunków działań są nieznaczne. Wsparcie w dziedzinie rolnictwa oddziałuje pozytywnie na wzrost, ale efekty te szybko zanikają. Jedynie inwestycje w edukację i kapitał ludzki które reprezentują zaledwie 1/8 całkowitych zobowiązań finansowych charakteryzuje pozytywny i statystycznie istotny związek ze wzrostem gospodarczym.
The aim of this paper is to evaluate the symmetry of demand and supply shocks affecting Polish voivodeships and to assess the risk of asymmetric shocks in the future. The study employs the SVAR-based Blanchard and Quah (1989) decomposition as modified by Bayoumi and Eichengreen (1992), and uses a new method of estimating quarterly GDP by voivodeships. The results point to a relatively high symmetry of shocks and a rather low risk of their occurrence. Shock asymmetry does not appear to be strongly related to differences in production structures, which is claimed in most theoretical approaches, including the Optimum Currency Areas Theory.
Przedmiotem artykułu jest zbadanie występowania konwergencji regionalnej w Polsce w odniesieniu do PKB na mieszkańca. Analiza przeprowadzona została dla okresu 1995–2005 na poziomie województw (NUTS 2), podregionów (klasyfikacja NUTS 3) oraz w ramach województw. Przez konwergencję rozumiane jest zmniejszanie się różnic między regionami pod względem poziomu dochodu. Zjawisko przeciwne nazywane jest dywergencją. W pracy zastosowana została metoda umożliwiająca analizę dynamiki pełnego rozkładu względnego dochodu per capita, zaproponowana przez Quaha (1993, 1996a, 1996b). Polega ona na estymacji macierzy przejścia zapożyczonych z procesów Markowa oraz wykorzystaniu nieparametrycznych estymatorów jądrowych warunkowej funkcji gęstości dla rozkładu względnego PKB na mieszkańca w kolejnych latach. Jest to metoda umożliwiająca weryfikację hipotezy o występowaniu konwergencji klubów, co nie jest możliwe przy zastosowaniu metodologii klasycznej (Barro, Sala-i-Martin 2003). Zauważalna jest silna stabilność rozkładu dochodu i brak występowania konwergencji bezwarunkowej zarówno między województwami, jak i między podregionami. I województwa, i podregiony generalnie względnie ubożały za sprawą szybszego niż przeciętny rozwoju najbogatszych województw (mazowieckie) czy podregionów (duże miasta, głównie Warszawa i Poznań). Z różnicowanie pod względem relatywnego PKB na mieszkańca rośnie w czasie zarówno dla województw, jak i podregionów. Wzorcem konwergencji, jaki daje się zaobserwować tak na poziomie NUTS 2, jak i NUTS 3, jest konwergencja klubów (polaryzacja) – regiony względnie najbiedniejsze i osobno względnie najbogatsze upodabniają się do siebie i zbiegają do różnych poziomów dochodu. Analizie poddano też występowanie konwergencji podregionów wewnątrz województw – tu również jedynym obserwowanym wzorcem konwergencji jest konwergencja klubów.
Celem pracy jest identyfikacja geograficznego wymiaru (nie)sprawiedliwości społecznej w kontekście istniejących, trwałych zróżnicowań poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce w ujęciu geograficzno-historycznym i ich konsekwencji dla polityki rozwoju na poziomie regionalnym i lokalnym. Praca składa się z dwóch zasadniczych części. W części pierwszej prowadzi się syntetyczne rozważania nad geograficznym wymiarem sprawiedliwości społecznej. W części drugiej podjęto próbę egzemplifikacji geograficznego wymiaru (nie)sprawiedliwości społecznej poprzez analizę rozkładu przestrzennego poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego (wskaźnik syntetyczny) i wybranych wskaźników cząstkowych. Dodatkowo dokonano weryfikacji występowania zależności pomiędzy poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego a poziomem poparcia politycznego dla frakcji politycznych głoszących hasła „sprawiedliwości społecznej”. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają występowanie w polskiej przestrzeni dużych zróżnicowań rozwojowych. Ich trwałość determinowana jest historycznie i pomimo upływu czasu ich układ niezmiennie odpowiada przebiegowi granic reliktowych z okresu zaborów. Brak z jednej strony minimalizacji tych różnic, a z drugiej strony utrzymujący się ograniczony wpływ wzrostu gospodarczego na wzrost dochodów, zwłaszcza w obszarach słabszych ekonomicznie, powodują pogłębiające się niezadowolenie społeczne. Prowadzi to w rezultacie do wniosku, że przedmiotowe zróżnicowania stanowią w Polsce geograficzny wymiar (nie)sprawiedliwości społecznej.
Celem artykułu jest identyfikacja i diagnoza problemów obszarów metropolitalnych w Polsce. W pierwszej części autorzy przedstawiają przegląd najważniejszych przejawów procesów metropolizacji wraz z próbą wskazania problemów, jakie mogą im towarzyszyć w skali lokalnej i regionalnej. Stanowi to podstawę do identyfikacji najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce, dla których przeprowadzono delimitację ich obszarów metropolitalnych. W kolejnej części artykułu wyróżnione obszary scharakteryzowano pod kątem ukazania ich najważniejszych problemów rozwojowych. W efekcie możliwe stało się sformułowanie rekomendacji dotyczących działań, które usprawniłyby funkcjonowanie największych miast i ich otoczenia.
Prezentowane analizy były ukierunkowane na określenie wielkości, struktury i zróżnicowania bazy ekonomicznej miast województwa warmińsko-mazurskiego, a także ich ewolucji w latach 2008–2015. Dodatkowym celem było określenie związków między poziomem wzrostu gospodarczego badanych ośrodków miejskich a stanem ich bazy ekonomicznej. Uzyskane wyniki potwierdziły postawioną w pracy tezę, że sektor bazy ekonomicznej nie stanowił istotnej części całkowitego zatrudnienia w badanych ośrodkach. Jednocześnie struktura zatrudnienia egzogenicznego była w niewielkim stopniu zróżnicowana, a w badanym okresie poziom jej dywersyfikacji się zmniejszył, co zwiększa ekspozycje na załamania popytu zewnętrznego. Zaobserwowano także pozytywny, choć słaby, wpływ wzrostu specjalizacji lokalnej na poziom dochodów własnych JST oraz poziom bezrobocia.
Wdrażanie technologii społeczeństwa informacyjnego w gospodarce, poprzez ograniczenie czasu operacji oraz kosztów materiałów i energii, ma służyć wzrostowi produktywności i wydajności. Rośnie popyt na taniejące w ostatnim czasie produkty i urządzenia technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) – zainteresowane nimi są zarówno firmy, jak i odbiorcy indywidualni. Stosowanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce sprzyja powstawaniu rozlicznych innowacyjnych przedsięwzięć. Ich wpływ na gospodarkę Polski, obok pozytywnych skutków kulturowych i edukacyjnych, jest analogiczny do znanego i opisywanego w literaturze efektu odbicia, który w rezultacie powoduje zwiększenie wykorzystania zasobów wtórnych nośników energii i zużycia energii elektrycznej.
Celem artykułu jest ukazanie na przykładzie Lubelszczyzny, w jaki sposób rozwój peryferyjnych regionów Europy może być wspierany przez współpracujące klastry, rozumiane jako luźne organizacje gospodarcze, w których jednoczesna kooperacja i konkurencja uczestniczących firm daje efekt synergii. Takie sieci powiązanych firm, zlokalizowanych w geograficznym sąsiedztwie, wspierane są przez lokalne władze, organizacje i instytucje, a także jednostki naukowe i badawczo-rozwojowe. Klastry są motorem innowacji i postępu technicznego, sprawiając, że regiony, w których funkcjonują, stają się atrakcyjnym, silnym partnerem w globalnej gospodarce. Europa powinna dzięki nim uzyskać szybsze tempo wdrażania innowacji i podnoszenia standardu życia, aby zmniejszyć dystans, jaki dzieli ją od Stanów Zjednoczonych i wiodących krajów azjatyckich. Funkcjonowanie klastrów w europejskich regionach peryferyjnych może rozwiązać wiele problemów, takich jak bezrobocie lub konieczność restrukturyzacji regionalnej gospodarki. Rozwijające się klastry tworzą atrakcyjne miejsca pracy, dzięki czemu mogą być siłą sprawczą powstrzymującą wykształconą młodzież od migracji zarobkowej do dużych ośrodków miejskich lub za granicę. Partnerstwo klastrów może ponadto podwyższyć poziom konkurencyjności ich oferty dzięki wytworzeniu wzajemnego popytu: dany klaster stanowi grono lokalnych, wymagających klientów, którzy zmuszają partnerskie klastry do ciągłego doskonalenia swojej oferty.
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o wpływ przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na nierówności regionalne w naszym kraju. Przedstawiono w nim neoklasyczny model egzogenicznego wzrostu z saldem środków UE, przeznaczonych do realizacji polityki spójności i konwergencji. Model ten jest uogólnieniem standardowego modelu wzrostu Solowa–Swana. W artykule omówiono metody wyznaczania wartości zmiennych modeli wzrostu w stacjonarnych stanach równowagi. Przeprowadzono analizę nierówności regionalnych w Polsce w ujęciu retrospektywnym w latach 2004–2006 oraz w ujęciu prospektywnym na podstawie modeli wzrostu gospodarki Polski oraz gospodarek województw. Przedstawiono wnioski dotyczące skutków realizacji programu spójności i konwergencji w Polsce oraz postulaty na temat zasad konstrukcji nowych regionalnych modeli wzrostu jako instrumentów opisu i analizy nierówności regionalnych.
Artykuł analizuje statystyczne zależności między wielkością napływu środków z Unii Europejskiej do Polski a procesami wzrostu gospodarczego jednostek terytorialnych (województw, NUTS3 oraz powiatów). Analiza korelacji wskazuje, że jednostki słabiej rozwinięte, które otrzymały relatywnie więcej środków UE w przeliczeniu na mieszkańca, rozwijały się wolniej niż wyżej rozwinięte, co powoduje, że korelacje te są ujemne (w skali województw) lub też bliskie zeru (dla NUTS3 i powiatów). Taki obraz sugeruje, że jak dotychczas wykorzystanie środków UE prowadzi do silniejszego efektu popytowego niż podażowego. Należy postulować, by w kolejnym okresie programowania (2014–2020) środki UE w większym stopniu przyczyniały się do stymulowania rozwoju kraju i jego regionów niż – jak to było dotychczas – do poprawy warunków życia.
Artykuł analizuje zmiany w systemie zarządzania Kijowem w latach 2008–2014. Konsekwencje kryzysu gospodarczego i bieżący kryzys we wschodniej Ukrainie wymagają nowego podejścia i nowych rozwiązań w dziedzinie przywództwa i zarządzania lokalną społecznością. Przez wiele lat słabość lokalnych władz w Kijowie w połączeniu z niezwykle silną kontrolą rządu centralnego uniemożliwiała wykształcenie przez gospodarkę miasta odporności na negatywne zjawiska związane z globalnym kryzysem gospodarczym. Nie przeszkodziło to jednak w upowszechnieniu się nowych form inicjatyw społecznych, które łączą podmioty prywatne i pozarządowe. Obrany przez władze krajowe na Ukrainie kierunek rozwoju zakładający decentralizację państwa tworzy nowe możliwości wykorzystania społecznego potencjału miasta. Wyzwaniem jest znalezienie sposobu na konstruktywną współpracę między formalnymi i nieformalnymi liderami, która powinna stworzyć podstawę trwałego i konkurencyjnego wzrostu gospodarczego.
Celem artykułu jest analiza poziomu rozwoju ekonomicznego oraz dynamiki przemian miast regionu wschodniego w latach 1995–2015. Przedmiotem badań uczyniono 54 miasta regionu. Źródłem danych do przeprowadzonej analizy był Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Do badania użyto analizy taksonomicznej, metody bez wzorca. Przeanalizowano 10 zmiennych w badanym okresie. Podzielono je na zmienne dotyczące budżetów gmin, podmiotów gospodarki narodowej i rynku pracy. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że w przypadku 50 miast odnotowujemy ich rozwój w badanym okresie. Zaobserwowano, że zróżnicowanie poziomu rozwoju ekonomicznego miast regionu wschodniego w układzie przestrzennym nie zmniejsza się. Stwierdzono również, że akcesja Polski do Unii Europejskiej miała wpływ na wzrost indeksów dynamiki przemian badanych miast.
Wskaźniki dostępności transportowej mogą odzwierciedlać zmiany w infrastrukturze transportu o charakterze zarówno intraregionalnym, jak i interregionalnym. Modele tzw. nowej geografii ekonomicznej pokazują, że wzrost dostępności transportowej może nie mieć żadnego pozytywnego wpływu na rozwój biednych regionów. Korzystają regiony bogate lub te położone w korytarzach transportowych. W krajach takich jak Polska infrastruktura transportu może być efektywna. Jednak główny wniosek z modelu SASI i projektu IASON jest taki, że trendy społeczno-ekonomiczne, takie jak starzenie się społeczeństw lub wzrost wydajności pracy, mają o wiele większy wpływ na kształtowanie się wskaźników kohezyjnych (PKB lub zatrudnienia) niż regionalna dostępność transportowa.
Artykuł odpowiada na pytanie, czy wsparcie unijne w województwie lubelskim może wzmocnić rozwój na poziomie lokalnym i regionu. Odpowiedzi udzielamy, porównując faktyczną strukturę wsparcia w latach 2007?2013 z wynikającymi z literatury warunkami, których spełnienie jest nieodzowne, aby móc mówić o trwałym, pozytywnym efekcie wykorzystania pomocy finansowej. Dodatkowo zrealizowano studia przypadku badające mechanizmy wykorzystania wsparcia na poziomie lokalnym. Przeprowadzona analiza pokazała, że w województwie dominują wydatki na inwestycje infrastrukturalne i wsparcie obszarów wiejskich przy niewielkich wydatkach na kapitał wiedzy i gospodarczy oraz praktycznie przy braku wsparcia kapitału społecznego i jakości administracji. Fundusze wykorzystywane na poziomie lokalnym sprowadzają się często do roli środków o charakterze socjalnym. Zaobserwowane kierunki wsparcia mogą prowadzić do petryfikacji niekorzystnej struktury gospodarczej regionu, nie zapewniając wzrostu ogólnej produktywności czynników produkcji.
Głównym celem artykułu jest próba oceny, czy współpraca naukowa jest istotną składową regionalnego potencjału innowacyjnego. W pierwszej części, na podstawie przeglądu literatury, przedstawiono wstępną operacjonalizację najważniejszych elementów składowych potencjału innowacyjnego. Ich empirycznej weryfikacji dokonano za pomocą analizy czynnikowej. Na tej podstawie można stwierdzić, że współpraca naukowa jest istotną składową tego potencjału, gdyż wskaźniki ją ilustrujące weszły w skład jego wymiaru „naukowego” (centralność pośrednicząca) oraz „rdzeniowego” (umiędzynarodowienie). Współpraca nie była natomiast powiązana z wymiarem „technologicznym”, który odgrywał w badanym okresie największą rolę w kształtowaniu dynamiki wzrostu regionów europejskich. Natomiast „rdzeniowość”, w skład której wchodziło m.in. umiędzynarodowienie współpracy naukowej, okazała się istotna przy wyjaśnianiu dynamiki rozwoju trzech z dziewięciu wyróżnionych podtypów regionów np. „naukowo-technologicznego”. Może to oznaczać, że zagraniczna współpraca naukowa ma znaczenie dla rozwoju tych regionów, które są kluczowe z perspektywy europejskiego potencjału innowacyjnego.
Artykuł porusza problem ewolucji socjologii miasta w ostatnim pięćdziesięcioleciu. Tłem do prezentacji różnych poglądów i nurtów socjologicznych są zachodzące zmiany społeczne, ujęte w trzy okresy. Pierwszy to rekonstrukcja gospodarki i miast zniszczonych w wyniku działań wojennych. W drugim okresie rozwoju gospodarczego (lata 1955-1975) formułowano liczne modele państwa dobrobytu, ale przede wszystkim następowały procesy suburbanizacji i metropolizacji, a także poprawy warunków mieszkaniowych w miastach. Trzeci okres (1975-2000) przejawia się pogłębianiem różnic społecznych, konfliktami miejskimi i polaryzacją, zarówno regionalną, jak i wewnątrz ośrodków miejskich.
Teorie wzrostu endogenicznego zakładają kluczową rolę wiedzy w procesach gospodarczych. Jednocześnie koncepcje z nurtu nowej ekonomii geograficznej wsparte badaniami empirycznymi zwracają uwagę na możliwość wystąpienia procesów tzw. dywergencji. W związku z powyższym celowe staje się badanie przestrzennego rozmieszczenia szeroko pojętej wiedzy. Dla uzyskania pełnego obrazu danej gospodarki istotne wydaje się nie tylko scharakteryzowanie jej wyposażenia w odpowiednie czynniki przesądzające o rozwoju, lecz także uwzględnienie ich rozlokowania. Niniejszy artykuł należy traktować w kategoriach uzupełnienia dotychczasowych badań dotyczących pozycji technologicznej Niemiec. Do analizy wybrano trzy poziomy podziału terytorialnego: Niemcy Wschodnie (5 nowych krajów związkowych) i Niemcy Zachodnie (11 landów); szesnaście krajów związkowych (NUTS 1) oraz czterdzieści jeden Regierungsbezirke (NUTS 2). Wśród analizowanych czynników określających potencjał kraju do wzrostu opartego na wiedzy znalazły się: wydatki na badania i rozwój (B+R); personel prowadzący prace badawczo-rozwojowe; zasoby ludzkie w naukach ścisłych i inżynieryjnych; zatrudnienie w sektorach wysokiej techniki i wiedzochłonnych; liczba patentów zgłoszonych do Europejskiego Urzędu Patentowego. W celu zwiększenia wiarygodności wyników zadecydowano o kalkulacji, dla każdego z pięciu czynników, czterech wskaźników koncentracji: Rosenblutha, Giniego, Herfindahla–Hirschmana oraz Ellisona–Glaesera. Otrzymane dzięki zastosowaniu różnych miar koncentracji rezultaty wskazują, że stosunkowo najbardziej równomierne rozmieszczenie obserwujemy w przypadku zatrudnienia w sektorach wiedzochłonnych i wysokiej techniki, największą koncentrację zaś dla liczby patentów zgłoszonych do Europejskiego Urzędu Patentowego. Dalsze badania pozwolą być może odkryć nowe prawidłowości i wzorce funkcjonowania gospodarek opartych na wiedzy.
Celem artykułu jest przedstawienie procesu zmian, jakie od lat 70. XX w. do roku 2012 zachodziły na obszarach aglomeracji miejskich w Polsce. Cechą charakterystyczną tego procesu była zauważalna tendencja do społeczno-gospodarczej koncentracji funkcji w tych obszarach z równoczesną dekoncentracją ich zagospodarowania. Pod tym względem charakterystyczny jest Warszawski Zespół Miejski (WZM). Odnotowuje się na całym jego obszarze wzrost wskaźników gospodarczych oraz zaludnienia, przede wszystkim w gminach podstołecznych, przy równoczesnym rozpraszaniu się zabudowy na terenach wiejskich, liniową obudową dróg i słabnięciem znaczenia centrów miast otaczających Warszawę. Artykuł ma ukazać te tendencje w gminach północnego pasma rozwoju WZM. Badaniom poddano procesy zachodzące na obszarach trzech miast: Legionowa, Nowego Dworu Mazowieckiego i Zakroczymia oraz w gminach wiejskich Jabłonna i Wieliszew. Wyniki skonfrontowano ze zmianami zachodzącymi w południowej strefie aglomeracji, tj. gminach powiatu piaseczyńskiego. Zbadane procesy zostały porównane z propozycjami i ustaleniami wynikającymi z koncepcji planistycznych WSW, opracowywanych w badanym okresie. Nasilający się proces suburbanizacji, noszący znamiona dezurbanizacji zagospodarowania przestrzennego, wpływa na efektywność nowo powstałych struktur zabudowy i rangę ośrodków usługowych, a także wykazuje zawodność długoterminowych koncepcji planistycznych niepopartych szczegółowymi analizami i badaniami.
Jednym z istotnych etapów integracji europejskiej jest Unia Gospodarcza i Walutowa, w obrębie której używa się wspólnej waluty – euro. Przynależność do strefy euro powinna zwiększać bezpieczeństwo i stabilność gospodarki. Dlatego wskazane jest, aby nowe kraje członkowskie Unii Europejskie starały się o akcesję do strefy euro, spełniając odpowiednio wcześniej tzw. kryteria zbieżności z Maastricht. W artykule oceniono konwergencję nominalną nowych członków (relacja deficytu i długu publicznego do PKB, przeciętne roczne stopy inflacji, długoterminowe stopy procentowe) w latach 2004–2009.
The results of this study substantiate and compare the trends observed in the global labour market and the corresponding trends in the Ukrainian labour market in 2017–2022. With regard to the annual trend specification, this study has established the extent to which the Ukrainian labour market participants focus on the key areas of its development and has identified the problematic aspects that hinder the socio-economic recovery of the country. These findings have important implications for substantiating the course for the strategic development of the Ukrainian labour market, which should form the base for enhancing both life quality for the population and the socio-economic growth of the country.
Turystyka jest ważnym czynnikiem rozwoju regionalnego, który mógłby stać się motorem zmian społeczno-gospodarczych wielu obszarów naszego kraju. Wzrost liczby turystów pozytywnie wpływa na rynek pracy i pobudza przedsiębiorczość w innych sektorach usług oferowanych w danym regionie. Pomimo potencjału, jakim dysponują niektóre polskie województwa, rozwój turystyki utrudniają: zły stan infrastruktury technicznej, zwłaszcza transportowej, wysoki stopień rozproszenia sektora, brak produktów turystycznych i ich odpowiedniej promocji. Choć Unia Europejska nie ma odrębnej polityki dedykowanej turystyce, fundusze przeznaczone na realizację polityki spójności w znacznej mierze mogą wspierać poprawę warunków dla dynamicznego rozwoju tego sektora. Artykuł jest poświęcony zagadnieniom związanym z wykorzystaniem funduszy unijnych na rozwój turystyki w województwie warmińsko-mazurskim. Wyniki przeprowadzonych analiz dowodzą pozytywnego – choć ograniczonego – wpływu realizowanych projektów na zwiększenie atrakcyjności oferty turystycznej i poprawę konkurencyjności podmiotów branży turystycznej. Zidentyfikowanymi problemami, obniżającymi skuteczność wsparcia tej branży, są niechęć do współpracy podmiotów w tworzeniu produktów turystycznych oraz problem przeinwestowania, który dotyczy części projektów.
W artykule zaproponowano miernik rozwoju społeczno-gospodarczego województw o postaci wskaźnika wielokomponentowego. Miernik obejmuje następujące obszary: technologia, infrastruktura, kapitał ludzki i kapitał społeczny, które definiowane są przez wiele innych wskaźników. Posiada on znaczące przewagi w stosunku do najczęściej stosowanego wskaźnika PKB per capita. Dane statystyczne, na podstawie których jest tworzony, są powszechnie dostępne i ze znacznie mniejszym opóźnieniem niż PKB na poziomie regionów. Wskaźnik ten pozwala ująć czynniki gospodarcze związane z długookresowym wzrostem gospodarczym, jak i efekty zewnętrzne, takie jak zmiany społeczne oraz zanieczyszczenie środowiska i inne. Zaproponowana konstrukcja wskaźnika obejmuje elementy wskaźników jakości życia, popularnych na poziomie krajów, jednak uwzględnia również czynniki niezbędne dla rozwoju gospodarek, a prowadzące do wzrostu wydajności pracy. Autorzy stoją na stanowisku, że takie ujęcie jest niezbędne w dobie problemów gospodarek z długookresowym wzrostem gospodarczym, wpływającym na ich rozwój. W artykule dokonano analizy empirycznej zaproponowanego miernika w odniesieniu do województw w latach 2009–2011. Stwierdzono podobieństwa, ale również wyraźne dywergencje wartości zaproponowanego wskaźnika w przekroju województw w stosunku do PKB per capita. Bazując na powyższych ustaleniach, dokonano także analizy przyczyn takiego stanu rzeczy.
