Celem niniejszego artykułu jest prezentacja dokonanej ex post przekrojowej ewaluacji oddziaływania interwencji przeprowadzanych w ramach polityki spójności UE na spójność społeczną polskich miast. Spójność społeczna była rozumiana jako zdolność nowoczesnego społeczeństwa do zapewnienia długoterminowego dobrobytu wszystkim jego członkom, w tym zapewnienia równego dostępu do zasobów, poszanowania godności ludzkiej i różnorodności, osobistej i zbiorowej autonomii oraz odpowiedzialnej partycypacji. Wyniki badań wykazały koncentrację środków w dużych projektach systemowych, a największe oddziaływanie uwidoczniło się w przypadku projektów edukacyjnych, zwiększania dostępu kobiet do rynku pracy oraz zwiększania dostępności usług medycznych. Relatywnie najsłabsze oddziaływanie zanotowano w sferze ograniczania wykluczenia społecznego, wspierania osób niepełnosprawnych oraz kultury.
Gospodarka turystyczna to dynamicznie rozwijający się sektor, zdolny do wchłonięcia znacznych i zróżnicowanych zasobów ludzkich, także na obszarach słabo rozwiniętych. Szanse jego rozwoju zależą nie tylko od zasobów naturalnych i kulturowych, lecz także od niezbędnej infrastruktury i odpowiedniej polityki rozwoju. Polskie zasoby naturalne były dotychczas na ogół przeceniane, kulturowe zaś nie w pełni wykorzystywane. Większa część polskiego terytorium nie dysponuje zasobami pozwalającymi na rozwój turystyki jedynie w oparciu o nie, co oznacza, że tereny te zależne są od zdolności do wykreowania produktów turystycznych i włączenia się we wspólne projekty z ośrodkami w nie zasobniejszymi. Działania państwa winny się koncentrować na obszarach już aktywnych turystycznie, wzmacniając ich pozycję konkurencyjną i wspierając tworzenie sieci współpracy (dyfuzję na pozostałe tereny).
Celem artykułu jest określenie stopnia miejskości w zakresie fizjonomii tych miejscowości, które od 1990 roku, czyli w okresie transformacji systemowej, uzyskały status miast po raz pierwszy. Cechy jakościowe zabudowy zdefiniowano w oparciu o wskaźnik udziału zabudowy zagrodowej, a cechy wysokościowe na podstawie wskaźnika zabudowy, oznaczającego liczbę mieszkań przypadających na budynek mieszkalny. W ten sposób otrzymano grupę nowych miast w skali kraju o typowo wiejskiej fizjonomii (Glinojeck, Radłów, Świątniki Górne), a w drugiej części artykułu dokładniej zanalizowano ośrodki o niekorzystnych wartościach wskaźnika syntetycznego w województwie zachodniopomorskim (Gościno, Stepnica). Ich przykład świadczy o niedoskonałości stawianych wymogów w ramach procedury nadawania statusu miast, która w większym stopniu powinna uwzględniać fizjonomię potencjalnych miast i weryfikować ten aspekt miejskości.
Artykuł przedstawia próbę identyfikacji miast zagrożonych degradacją społeczno-gospodarczą w Polsce. Na przykładzie 10 wybranych miast wskazuje różne przyczyny problemów oraz mocne i słabe strony tych układów lokalnych. Na tym tle autorzy ukazują i oceniają działania podejmowane przez władze miast, konfrontując je z pozytywnym przykładem transformacji systemowej w wymiarze lokalnym, za który można uznać Biłgoraj.
Artykuł stanowi próbę uchwycenia różnic dynamiki i kierunków rozwoju powiatów Polski Wschodniej w stosunku do pozostałej części kraju. Przeanalizowano strukturę i wartość inwestycji realizowanych przy wsparciu funduszy UE w latach 2004–2006, co pozwoliło dostrzec występowanie określonych prawidłowości. Terytorialne rozproszenie inwestycji, brak koncentracji finansowej, czyli niska wartość i mniejsza skala realizowanych projektów, a także mniejsza łączna wartość wszystkich inwestycji współfinansowanych z funduszy unijnych mogą stanowić zagrożenie dla realizacji polityki zwiększenia spójności w regionie. Przeważają projekty utrwalające istniejącą już strukturę i kierunki rozwoju, więc nie dochodzi do zmiany jakościowej lokalnej i regionalnej polityki rozwoju Polski Wschodniej.
Artykuł poświęcony jest projektom rewitalizacyjnym realizowanym w polskich miastach w ramach polityki spójności 2004–2006. Projekty takie stanowiły jedynie małą część interwencji polityki spójności w miastach. Stosunkowo małe nakłady oraz niewielka liczba projektów spowodowały wyraźne rozproszenie interwencji, co niejako z góry przesądza o skali efektów. Większość projektów zaklasyfikowanych jako rewitalizacyjne nie odpowiadała pojęciu rewitalizacji kompleksowej, polegającej na przekształcaniu struktur przestrzennych oraz społeczno-gospodarczych; były one raczej inwestycjami remontowo-modernizacyjnymi. Ogólne oddziaływanie projektów sklasyfikowanych jako rewitalizacyjne w skali krajowej jest małe, choć poszczególne projekty w większości miały zdecydowanie pozytywny wpływ na najbliższe otoczenie lub nawet na całe miasto (szczególnie projekty dotyczące większych przestrzeni publicznych).
Głównym celem pracy była identyfikacja prawidłowości związanych z wybranymi aspektami stabilności współpracy transgranicznej na przykładzie pograniczy Polski. Podstawą analizy było kompleksowe badanie projektów współpracy transgranicznej Interreg, EWT, EIS, EISP realizowanych w latach 2007–2013 i 2014–2020. Badaniem objęto łącznie około 1500 projektów w zakresie stabilności przedmiotu współpracy oraz stabilności struktur przestrzennych współpracy. Analiza pozwoliła stwierdzić częściową stabilność w odniesieniu do wybranych kategorii tematycznych realizowanych projektów oraz stabilność przestrzenną w zakresie rozmieszczenia beneficjentów współpracy według miejscowości.
Celem pracy była analiza znaczenia granic i typów pograniczy dla kształtowania współpracy przygranicznej. Uwzględniono prawie 600 projektów z siedmiu programów współpracy realizowanych w ramach Interreg III A w Polsce w latach 2004–2006. Autorzy starali się odpowiedzieć na pytania, czym różni się współpraca w przypadku poszczególnych granic i z czego wynikają dostrzeżone odmienności. Jakkolwiek z formalnego punktu widzenia programy Interreg III A realizowano w całym kraju w niemal taki sam sposób, to badanie wykazało zróżnicowanie rzeczywistego wymiaru współpracy. Na efektywność realizowanych przedsięwzięć wpływały przede wszystkim rodzaj granicy, kraj, z którym podejmowano współdziałanie, a także uwarunkowania lokalne tworzące tzw. czynnik integrujący.
Na podstawie analizy dokumentów planistycznych, przede wszystkim Narodowego Planu Rozwoju, autor dochodzi do wniosku, że należy podjąć jak najszybciej prace nad kolejnym planem rozwoju Polski, obowiązującym po roku 2006. Powinien on być gruntownie zmieniony w stosunku do obecnego dokumentu. Przede wszystkim musi uwzględniać szerszą perspektywę czasową i kłaść nacisk na krajowe cele i uwarunkowania rozwoju. W znacznie większym stopniu powinien wspierać rozwój nowoczesnej gospodarki i przedsiębiorczości. Jego podstawą powinna być krajowa strategia zmian strukturalnych w gospodarce, a także krajowa polityka rozwoju regionalnego. Dokument powinien wprawdzie uwzględniać uwarunkowania zmieniającej się polityki spójności UE, ale jego punktem wyjścia musi być analiza polskich interesów strategicznych. Autor uważarównież, że należałoby zdecentralizować i uprościć system zarządzania programami realizowanymi z funduszy strukturalnych po roku 2006. Jednocześnie do maja 2004 r. należy przyspieszyć prace organizacyjne i legislacyjne, aby jak najlepiej wykorzystać fundusze europejskie przyznane na lata 2004–2006. Brakuje zwłaszcza rozwiązań dotyczących sfery finansów, bez których trudno będzie zarówno samorządom terytorialnym, jak również przedsiębiorcom współfinansować projekty rozwojowe. W dalszym ciągu opóźnione są prace przygotowują ce systemy informatyczne i struktury monitorujące wydatkowanie funduszy. Brakuje również odpowiednio przeszkolonych kadr i dobrych projektów inwestycyjnych.
Artykuł dotyczy problematyki rewitalizacji zdegradowanych dzielnic miejskich. Na podstawie studium przypadku miasta Cork w Irlandii przedstawione zostały kolejno realizowane programy odnowy. Cork jest ciekawym przykładem ośrodka, który w swych planach skupił się na trzech różnych obszarach: dawnych terenach poprzemysłowych, historycznym rdzeniu miasta oraz dawnych dokach. Przyjęte rozwiązania okazały się w wielu przypadkach sukcesem. Wytrwałość w realizacji programów, od 1979 roku aż do dziś (niektóre projekty są nadal wdrażane), przyniosła oczekiwany rezultat – pozytywną zmianę wizerunku miasta, które obecnie jest postrzegane jako atrakcyjne miejsce do zamieszkania, inwestowania i odwiedzania. Rewitalizacja Cork stała się zatem jednym z czynników rozwoju miasta.
Celem artykułu jest identyfikacja i analiza działań rewitalizacyjnych podjętych w miastach województwa wielkopolskiego w latach 1999–2015 oraz ich bezpośrednich i pośrednich efektów. W ramach realizacji tego celu przeanalizowane zostały lokalne programy rewitalizacji oraz dokumenty strategiczne badanych miast, przeprowadzono badanie ankietowe wśród działaczy samorządów lokalnych oraz wywiady pogłębione z innymi aktorami procesu rewitalizacji. W świetle tego badania można stwierdzić, że działania rewitalizacyjne podejmowane w miastach województwa wielkopolskiego nie są zintegrowane, tzn. nie mają charakteru kompleksowego i komplementarnego (nie uzupełniają się nawzajem tematycznie na danym obszarze). Projekty infrastrukturalne dominują nad społecznymi i gospodarczymi. Społeczne i gospodarcze efekty działań rewitalizacyjnych są niemal nieznane. Znacznie lepiej widoczne są efekty techniczno-budowlane. Przeprowadzone badanie pozwoliło również zidentyfikować pewne nieoczekiwane, zarówno pozytywne, jak i negatywne, efekty rewitalizacji, takie jak wzrost zaangażowania lokalnych stowarzyszeń, właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców w działania rewitalizacyjne oraz problem działań spekulacyjnych na terenach rewitalizowanych.
W artykule podjęto tematykę współpracy międzysektorowej realizującej projekty zrównoważonego rozwoju. Jego celem jest wskazanie wartości społecznej kreowanej przez partnerów wspólnego przedsięwzięcia. Postawiono pytanie o to, jaka wartość społeczna jest tworzona we współpracy podmiotów różnych sektorów gospodarki w ramach projektów zrównoważonych oraz jaką rolę w procesie tworzenia wartości społecznej odgrywa sama współpraca międzysektorowa. W części badawczej pracy zaprezentowano studia przypadków wybranych projektów. Jak wynika z przeprowadzonych badań, wykorzystanie wzajemnych potencjałów pozwala na bardziej efektywne tworzenie i użytkowanie wartości przez szerszy krąg interesariuszy. Dokonana analiza wskazuje, iż osiągana jest dzięki temu wyższa jakość dostarczanych usług, co więcej, tworzone jest szersze spektrum wartości społecznej. Wartość społeczna w modelu lokalnej współpracy jest uniwersalna w kategoriach wdrażania, tworzenia i użytkowania dla różnych międzysektorowych projektów zrównoważonego rozwój.
Celem pracy jest ukazanie wpływu realizacji projektów z budżetu partycypacyjnego (BP) na zagospodarowanie i kształtowanie przestrzeni publicznych w mieście. W pierwszej części artykułu przedstawiono założenia ogólne i modele budżetowania partycypacyjnego, a następnie podstawy prawne oraz zasady wdrażania i finansowanie BP w Polsce. W drugiej części skonfrontowano je z implementacją BP (obywatelskiego i zielonego) w Lublinie w edycjach 2015–2019. Zawarte w trzeciej części szczegółowe analizy edycji 2015–2017 wykazały, że 86% inwestycji zgłoszonych i 87% zwycięskich dotyczyło bezpośrednio działań w przestrzeni publicznej. Ponadto ukazano rozkład przestrzenny i zakres tematyczny tych inwestycji w 27 dzielnicach Lublina w odniesieniu do 10 kategorii wydzielonych przez autorki, a także motywacje i aktywność mieszkańców dzielnic w aplikowaniu o projekty. W czwartej części przedstawiono zmiany w przestrzeniach publicznych Lublina wywołane realizacją projektów z BP, a następnie doświadczenia lubelskie odniesiono do innych miast w Polsce. W podsumowaniu zamieszczono rekomendacje, jak efektywnie wdrażać BP, aby kreować wysokiej jakości przestrzeń publiczną w miastach. Wyróżniono trzy aspekty: 1) organizacyjno-proceduralny, 2) aktywizacji interesariuszy i 3) realizacji inwestycji.
Celem tego artykułu jest identyfikacja charakteru współpracy transgranicznej na poziomie lokalnym na pograniczu polsko-czeskim, ze szczególnym zwróceniem uwagi na sieć powiązań transgranicznych. Badanie dotyczyło współpracy objętej wsparciem Programu Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007–2013 w ramach EWT. Analizie poddano zarówno wszystkie realizowane projekty, jak i wszystkich beneficjentów, tj. 250 projektów oraz 350 polskich i czeskich instytucji. Z uwagi na charakter pogranicza polsko-czeskiego, którego znaczną część stanowią obszary górskie, specjalną uwagę zwrócono na projekty z zakresu turystyki. Badanie wykazało, że sieć współpracy była słabo rozwinięta, natomiast wyraźnie widoczne były kluczowe węzły sieci, tworzące grupę instytucji najbardziej aktywnych w kształtowaniu relacji współpracy transgranicznej.
Strategia Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego jest wdrażana przez realizację projektów flagowych. W artykule przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego z udziałem koordynatorów partnerów projektów flagowych realizowanych w województwie zachodniopomorskim. Sprawdzono w nim, czy projekty flagowe wspierają wykonywanie postanowień EUSBSR, czy przyczyniają się do podejmowania wyzwań stojących przed regionem Morza Bałtyckiego. Zbadano także poziom zaangażowania podmiotów realizujących projekty oraz interesariuszy tychże projektów. Badanie projektów flagowych miało na celu analizę mechanizmów wdrażania za ich pomocą EUSBSR oraz dopełnienie wyników ilościowych. W konkluzjach artykułu przedstawiono konkretne rezultaty oraz rekomendacje dla podmiotów mających wpływ na funkcjonowanie EUSBSR.
Artykuł koncentruje się na zagadnieniach związanych z wpływem jakości zarządzania w administracji samorządowej na poziomie gminnym na wykorzystanie funduszy unijnych wspierających rozwój lokalny. Polska, która od kilku lat jest członkiem Unii Europejskiej, ma możliwość korzystania z funduszy przeznaczonych na rozwój regionalny i wzmacnianie spójności na terenie Wspólnoty. Jedną z głównych grup beneficjentów, do których w obecnej perspektywie lat 2007–2013 należy większość środków, są samorządy terytorialne. Celem artykułu jest przedstawienie zależności między stosowaniem narzędzi wpisujących się w nurt New Public Management w administracji samorządowej a sprawnością w korzystaniu z funduszy unijnych przeznaczonych na rozwój lokalny/regionalny. Wpływ narzędzi rozpatrywany jest w trzech obszarach: ilości pozyskanych środków, sprawnej realizacji projektu (rzeczowej i finansowej) oraz jakości projektów.
Struktura społeczno-przestrzenna, rozumiana jako przestrzenne zróżnicowanie statusu społecznego i materialnego mieszkańców miasta, jest obiektem zainteresowania zarówno socjologii miasta, jak innych dyscyplin zwłaszcza geografii ekonomicznej i geografii miast. Obecnie zjawiska polaryzacji i segregacji społeczno-przestrzennej w miastach zachodnich traktowane są jako następstwa globalizacji. Równocześnie zmiany zachodzące w wyniku transformacji systemowej spowodowały zwiększenie skali i dynamiki przekształceń struktury społeczno-przestrzennej w miastach wschodnioeuropejskich, których struktura była bardziej homogeniczna. Artykuł jest próbą określenia stopnia i rodzaju różnic statusu społecznego mieszkańców poszczególnych stref i osiedli w przestrzeni miejskiej Łodzi. Problem ten ma dwa aspekty. Pierwszym jest stopień zróżnicowania lub "krystalizacji" struktury społeczno-przestrzennej. Można przyjąć, że jest on tym wyższy, im istotniejsze statystycznie różnice zachodzą między zmiennymi statusu społecznego mieszkańców poszczególnych osiedli i rejonów miasta. Drugi aspekt omawianego problemu ma charakter opisowy. Niezależnie od statystycznej istotności różnic zachodzących pomiędzy danymi osiedlami można je uszeregować pod względem średnich wartości poszczególnych zmiennych statusowych, co pozwoli na identyfikację "gorszych" i "lepszych" dzielnic i osiedli Łodzi, a ich konfigurację w różnych wymiarach przedstawiają mapy miasta
Celem artykułu jest zbadanie wpływu zmiany ustawy o samorządzie gminnym (dalej UOSG; Dz.U. 2018 poz. 994) na implementację budżetów obywatelskich (BO) w edycjach 2019 i 2020 w miastach wojewódzkich Polski. Przy użyciu metody desk research przeanalizowano 36 regulaminów BO oraz ponad 3,4 tys. projektów wybranych do realizacji w 10 kategoriach: 1) sport (inwestycyjne i nieinwestycyjne), 2) wypoczynek i rekreacja (inwestycyjne i nieinwestycyjne), 3) budowa lub modernizacja chodników, 4) budowa lub modernizacja ulic, 5) przejścia dla pieszych, 6) parkingi, 7) oświetlenie, 8) rower miejski (infrastruktura rowerowa), 9) modernizacja budynków oraz 10) inne (np. edukacyjne, kulturalne, szkoleniowe). Szczegółowym analizom poddano zakres oddziaływania zmian legislacyjnych na: 1) mechanizm finansowy, 2) zasady i organizację procesu budżetowania, 3) strukturę rodzajową projektów, 4) model budżetowania partycypacyjnego. Aby zweryfikować otrzymane wyniki, dodatkowo przeanalizowano zmiany w regulaminach BO niewynikające z zapisów UOSG. Wykazano, że nowelizacja ustawy wywarła wpływ na implementację BO we wszystkich analizowanych miastach. Zmiany te dotyczyły głównie strony finansowej i formalno-organizacyjnej procesu budżetowania. Do najważniejszych należą: wzrost wielkości dotacji ogólnej (w 15 miastach), modyfikacja podziału puli środków (9), wprowadzenie list poparcia na etapie zgłaszania projektów (7) oraz procedury odwoławczej (9). Wśród działań „pozaustawowych” należy wyróżnić zniesienie limitów wieku w pozostałych 7 miastach. Działania te przyniosły pozytywne efekty w postaci wzrostu frekwencji (15) oraz liczby projektów wybranych do realizacji (12) i ich średniej wartości (13). Z kolei zmiany UOSG w przewadze nie miały wpływu na strukturę rodzajową projektów (w obu edycjach w 10 miastach dominowały „wypoczynek i rekreacja”; do realizacji wybrano łącznie 1149 projektów z tej kategorii). W wyniku wdrożenia zapisów noweli UOSG doszło do ostatecznego ujednolicenia modelu implementacji BO w miastach wojewódzkich Polski. Na koniec wskazano trzy tryby implementacji BO według nowych zasad: finansowy (4), proceduralny (1) i mieszany (13).
Rewitalizacja rozumiana jako zaplanowany proces ożywiania zdegradowanych obszarów niesie ze sobą trudne wyzwanie osiągnięcia długotrwałych rezultatów przestrzennych, gospodarczych i społecznych. W Polsce towarzyszący temu napływ funduszy europejskich nie tylko daje szerokie możliwości działania rozmaitym podmiotom zaangażowanym w odnowę miast, lecz także wywołuje pytanie o potencjalne dysfunkcje podejmowanych w tym zakresie inwestycji. Celem artykułu jest rozpoznanie niepożądanych skutków projektów zrealizowanych w Krakowie w ramach Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR) w latach 2007–2013. Projekty te m.in. miały sprzyjać rehabilitacji zdegradowanych obszarów mieszkaniowych. Tymczasem pierwsze efekty prowadzonych działań pozwalają stwierdzić, że odnowa miejsc kryzysowych kryje w sobie również pewne pułapki. Wśród nich do najbardziej niekorzystnych należy zaliczyć pułapkę turystyfikacji, uniformizacji, gentryfikacji i polaryzacji społecznej.
