The JESSICA initiative was set up to provide a more sustainable and efficient response to the needs of urban areas, as compared to non-repayable grants. Anchored in the literature on place-based policy and territorial cohesion, this paper addresses the question how the JESSICA funds were allocated among Polish cities – whether, intuitively, only to key urban centres, or to smaller cities as well. The results illustrate that the repayable assistance of JESSICA was dispersed throughout the regions, although the degree of dispersion remains mixed across them. Almost half of the JESSICA funds was transferred to small and medium-sized cities. It was also found that the bulk of the assistance went to the projects that were implemented in cities situated within metropolitan areas of the regional capital cities.
Badania związane z pomiarem kapitału społecznego są w ostatnich 20 latach jednym z dominujących obszarów zainteresowań w naukach społecznych. Ciekawym zagadnieniem jest wpływ zróżnicowania narodowościowego na poziom kapitału społecznego. Jak twierdzi Robert Putnam, w warunkach amerykańskich zróżnicowanie to negatywnie wpływa na poziom kapitału społecznego. Realizowane w Europie inicjatywy badawcze wskazują jednak, że zróżnicowanie narodowościowe nie wykazuje znaczącej negatywnej korelacji z kapitałem społecznym, a nawet można znaleźć przykłady, gdy oddziałuje nań pozytywnie. W artykule przeprowadzono analizę ilościową w 20 gminach województwa opolskiego (10 jednolitych narodowościowo, 10 zróżnicowanych), aby zbadać tę zależność. Na podstawie uzyskanych danych można stwierdzić, że w badanym regionie zróżnicowanie narodowościowe nie jest czynnikiem negatywnie wpływającym na poziom kapitału społecznego, a wysoce prawdopodobne jest, że w niektórych obszarach wspólnotowej aktywności jest czynnikiem wzmacniającym kapitał społeczny, przynajmniej w jego spajającym wymiarze.
W artykule przeanalizowano, w jakim stopniu naukowe rozumienie skupień gospodarczych (klastrów) i metody ich identyfikacji znajdują odniesienie w krajowej polityce klastrowej i na jakich konkretnych ujęciach i wyborach się ona zasadza. Omówiono założenia współczesnej polityki klastrowej w Polsce, a następnie zreferowano osiem ugruntowanych metod identyfikacji gron. Posługując się czterostopniową skalą, określono stopień zgodności pomiędzy siedemnastoma kryteriami stosowanymi do wyłaniania krajowych klastrów kluczowych i metodami identyfikacji. Doszukano się nikłych powiązań w kryteriach: „masy krytycznej”, na które składa się liczba członków klastra i ich struktura, „koncentracji”, wyrażonym udziałem podmiotów w określonej odległości od koordynatora, i „potencjału gospodarczego” opartym na wielkości zatrudnienia i wartości sprzedaży.
Zmiany demokratyczne i gospodarcze, które nastąpiły po 1989 r. w krajach Europy środkowo-Wschodniej, ukształtowały nową sytuację polityczną w rejonie Morza Bałtyckiego. Powstały wówczas możliwości swobodnego rozwoju współpracy nie tylko na poziomie międzypaństwowym, ale również na szczeblu społeczności regionalnych i lokalnych. Inicjatywy te wynikają z konieczności aktywizacji społeczno-ekonomicznej, z przekonania o możliwości uzyskania wzajemnych korzyści ekonomicznych, jak też są motywowane transgranicznymi powiązaniami transportowymi, bliskością kulturową i językową społeczności zamieszkujących po obu stronach granicy. Celem pracy jest przedstawienie zakresu i skali współpracy regionalnej w regionie Bałtyku. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na dotychczasowe efekty i możliwości tej współpracy na polskich obszarach przygranicznych. W artykule zaprezentowano wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród przedstawicieli samorządów lokalnych w gminach przygranicznych należących do Euroregionu Bałtyk.
Artykuł poświęcony jest idei koprodukcji rozumianej jako świadomy i celowy współudział obywateli w organizacji i świadczeniu usług publicznych. Zagadnienie to przedstawiono w kontekście procesu globalnego starzenia się jako zjawiska, które skutkuje koniecznością podejmowania działań służących zabezpieczeniu potrzeb rosnącej populacji osób starszych. Podstawę empirycznej części rozważań stanowiło badanie zrealizowane pod egidą jednej z agend Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – Centrum Rozwoju Zdrowia w Kobe. Obejmowało ono analizę studiów przypadków inicjatyw kierowanych do seniorów w lokalnych środowiskach dziesięciu wybranych krajów rozwijających się (Chile, Chiny, Iran, Liban, Rosja, Serbia, Sri Lanka, Tajlandia, Ukraina, Wietnam). Kluczowe kryterium wyboru analizowanych projektów stanowiło bezpośrednie zaangażowanie w ich realizację instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych przedstawicieli społeczności lokalnych. Autor jako uczestnik (badacz) tego międzynarodowego przedsięwzięcia podjął próbę analizy możliwych do zaobserwowania przejawów senioralnej koprodukcji charakteryzujących poszczególne inicjatywy.
Celem artykułu jest poszukiwanie przyczyn sprawności samorządów lokalnych w wykorzystywaniu funduszy pomocowych jako wyniku funkcjonowania w regionach o wyższym poziomie społeczeństwa obywatelskiego, które nadaje specyficzną strukturę działaniom zbiorowym i indywidualnym, podejmowanym dla zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnych i realizacji celów zbiorowych. Postawiona teza dotyczy uwarunkowanej kulturowo zdolności do samoorganizacji, społecznego współdziałania, stopnia zaufania do otoczenia, tworzących kapitał społeczny w poszczególnych regionach, jako czynnika warunkującego sprawne działanie instytucji na przykładzie zdolności samorządów gminnych do wykorzystania środków z programu SAPARD. Autorka określa operacyjną definicję sprawności władz samorządowych w pozyskiwaniu środków z funduszy pomocowych oraz bada regionalne zróżnicowanie tej sprawności w Polsce, wykorzystując przy tym 9 wskaźników.
Fundusze Unii Europejskiej stanowią istotne źródło pomocy finansowej na rzecz zwiększania zatrudnienia. Wiele działań dofinansowywanych zarówno z funduszy strukturalnych, jak i inicjatyw wspólnotowych oraz programów wspólnotowych jest skierowanych do gmin, które, jako samodzielny beneficjent lub partner w projekcie, mogą wpływać na polepszenie sytuacji na lokalnym i regionalnym rynku pracy. Jednym z istotnych czynników wpływających na skalę zaangażowania w inicjatywy na rzecz zwiększania zatrudnienia jest sposób postrzegania przez beneficjentów atrakcyjności tych działań. Dlatego też w niniejszym opracowaniu przedstawiono wyniki badań, w których przeanalizowano i oceniono stosunek gmin do przedsięwzięć odnoszących się do rynku pracy, dostępnych w ramach programów UE. Umożliwiło to identyfikację inicjatyw postrzeganych przez gminy jako najbardziej pożądane, w największym stopniu przyczyniające się do zmniejszenia bezrobocia, oraz działań najmniej atrakcyjnych pod tym względem. Uzupełnieniem powyższych badań jest analiza oczekiwań badanych gmin dotyczących utworzenia nowych inicjatyw na rzecz zwiększania zatrudnienia, niedostępnych w ramach obecnych programów. Badania te pozwoliły z kolei na doprecyzowanie oceny, w jakim stopniu obecne inicjatywy odpowiadają potrzebom gmin. Dzięki temu określono, w jakim zakresie brak pożądanych działań stanowi czynnik ograniczający zaangażowanie w realizację aktualnie dostępnych przedsięwzięć w dziedzinie zwiększania zatrudnienia.
Artykuł analizuje zmiany w systemie zarządzania Kijowem w latach 2008–2014. Konsekwencje kryzysu gospodarczego i bieżący kryzys we wschodniej Ukrainie wymagają nowego podejścia i nowych rozwiązań w dziedzinie przywództwa i zarządzania lokalną społecznością. Przez wiele lat słabość lokalnych władz w Kijowie w połączeniu z niezwykle silną kontrolą rządu centralnego uniemożliwiała wykształcenie przez gospodarkę miasta odporności na negatywne zjawiska związane z globalnym kryzysem gospodarczym. Nie przeszkodziło to jednak w upowszechnieniu się nowych form inicjatyw społecznych, które łączą podmioty prywatne i pozarządowe. Obrany przez władze krajowe na Ukrainie kierunek rozwoju zakładający decentralizację państwa tworzy nowe możliwości wykorzystania społecznego potencjału miasta. Wyzwaniem jest znalezienie sposobu na konstruktywną współpracę między formalnymi i nieformalnymi liderami, która powinna stworzyć podstawę trwałego i konkurencyjnego wzrostu gospodarczego.
W niniejszym artykule dokonano analizy problemów związanych z funkcjonowaniem projektów opartych o formułę partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP), a także wskazano sposoby ich przezwyciężania. Podstawą analizy jest prezentacja schematu Private Finance Initiative w Wielkiej Brytanii i ocena zmian w tym schemacie na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. Wykazano, że istnieje wiele podobieństw w sytuacji wprowadzania projektów partnerskich w Polsce dziś i na początku lat 90. w Wielkiej Brytanii. Dzięki temu brytyjskie przykłady mogą stać się podstawą dla stworzenia właściwych warunków funkcjonowania PPP w naszym kraju, co pomoże uniknąć problemów jakie wystąpiły w Wielkiej Brytanii lub przynajmniej zminimalizować je.
Decentralisation in Ukraine is an important factor in the development of a democratic system of government. The reform of local self-government aims to create new relations between citizens, local authorities, and the state. The aim of the article is to conduct a comprehensive analysis of the local government reform in Ukraine and other countries in order to identify its main advantages and disadvantages as well as indicate ways to overcome the existing shortcomings in this area. The study determined that decentralisation in the country leads to democratic transformations of society based on civic initiative and responsibility, as well as provides a decent standard of living and quality services at the local level. The introduction of decentralisation can be observed in almost all areas, including administrative, political, financial, and social. This significantly affects the potential of the population and increases the responsibility of public authorities to the population. There is an increase in the level of public services with regard to economic, legal, political, social, and ethnic issues. Finally, proposals were made to make changes in the field of local self-government in order to overcome the existing problems in this area.
Działania wobec migracji (wewnętrznych i zagranicznych) stają się obecnie jednym z kluczowych wyzwań dla władz samorządowych w Polsce, zwłaszcza w województwach doświadczających pogłębiających się procesów depopulacji i starzenia się ludności. Celem artykułu jest ukazanie roli i miejsca procesów migracyjnych w świadomości decydentów politycznych, w strategiach rozwoju demograficznego oraz w działaniach podejmowanych na poziomie regionalnym w reakcji na procesy demograficzne. Analizę oparto na przykładzie województw: łódzkiego, opolskiego i zachodniopomorskiego. Zaproponowano model analityczny zakładający stopniowy proces reakcji decydentów na zmiany demograficzne. Badania źródłowe oraz zrealizowane wywiady z osobami odpowiadającymi za regionalną politykę demograficzną potwierdziły świadomość zachodzących procesów ludnościowych i ich konsekwencji, jednocześnie jednak zauważalny jest brak działań stymulujących napływ cudzoziemców. Większe znaczenie mają inicjatywy, których celem jest powstrzymanie mieszkańców przed wyjazdem do innego regionu lub za granicę.
Celem niniejszego artykułu jest próba zastosowania pojęcia „tożsamości” do analizy zjawisk i procesów związanych z powstawaniem i funkcjonowaniem klastrów oraz inicjatyw klastrowych. Struktury klastrowe stanowią formę grupy społecznej, dlatego winny podlegać tym samym tendencjom, pod których wpływem pozostają wszystkie inne grupy społeczne. Za jedną z takich najistotniejszych prawidłowości (bezpośrednio powiązanych z tożsamością) obserwowanych szczególnie wśród grup, których celem jest długie trwanie, uznać należy chęć wykształcenia mechanizmów – z jednej strony – wydzielających daną grupę i jej członków z otoczenia oraz – z drugiej – budujących wewnętrzną spójność i poczucie przywiązania uczestników danej struktury do siebie nawzajem i do struktury jako całości.
Artykuł poświęcony jest problemom rozwoju Azji Południowo-Wschodniej. Autor charakteryzuje region ze względu na warunki geograficzne, demograficzne, społeczne i gospodarcze. Znaczna część artykułu dotyczy współpracy między krajami regionu. Omówione są problemy współpracy zarówno w ramach ASEAN, jak i inicjatyw subregionalnych.
Artykuł porusza zagadnienie przywództwa w samorządzie lokalnym. Przy zachodzących współcześnie zmianach, opisywanych czasem jako przejście od tradycyjnie rozumianego samorządu do nowoczesnego zarządzania lokalnego, zmieniają się także pozycja i oczekiwania wobec liderów politycznych. Pojęcie lidera politycznego ograniczone jest do osób mających demokratyczną legitymizację, a zatem nie obejmuje osób wpływowych, ale pozostających poza formalnymi strukturami władzy i administracji. Istotne jest rozróżnienie między typem przywództwa (zależnym od formalnego kształtu instytucji samorządowych) i stylem przywództwa (związanym bardziej z osobistą charakterystyką lidera). Artykuł omawia wybrane koncepcje teoretyczne typów i stylów przywództwa, a następnie odnosi je do wyników badań prowadzonych w polskich miastach. Niektóre z koncepcji teoretycznych zastosowane zostały do opisu sytuacji w Polsce. Ostatnie lata przyniosły przejście od typu przywództwa zbliżonego do „modelu kolektywnego” do „modelu silnego burmistrza”. Analiza czterech inicjatyw w dwóch miastach (Poznaniu i Ostrowie Wielkopolskim) pozwala przyjrzeć się ocenom mieszkańców co do rzeczywistych stylów przywództwa. Najbardziej preferowanym przez mieszkańców miast stylem jest postawa koncyliacyjna. Natomiast w rzeczywistych zachowaniach polityków mieszkańcy dostrzegają więcej elementów stylu „bossa miasta” – własnymi siłami realizującego swoją wizję rozwoju. Porównanie oczekiwań z percepcją rzeczywistych zachowań liderów pozwala na skonstruowanie indeksu luki w stosunku do oczekiwań (Expectation Gap Index – EGI). Luka ta jest zazwyczaj niewielka w przypadku budowania ogólnych programów rozwoju, ale zwiększa się przy realizacji konkretnych inicjatyw.
Ustawa z 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. 2018 poz. 130) zobligowała wszystkie jednostki samorządu terytorialnego do wprowadzenia obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej oraz uregulowania w uchwale organu stanowiącego podstawowych procedur związanych z przygotowywaniem i składaniem wniosków. W artykule przedmiotem analizy są działania implementacyjne podjęte w miastach na prawach powiatu. Wskazano w nim, że przed wejściem w życie ustawy 55 miast z 66 wprowadziło już tę instytucję i w ich przypadku ustawa doprowadziła do ujednolicenia procedur. Ponadto stwierdzono, że część miast nie dokonała implementacji przed rozpoczęciem VIII kadencji samorządu, a w kilku wystąpiły problemy z implementacją, skutkujące brakiem możliwości wykonania inicjatywy uchwałodawczej przez obywateli. Artykuł przedstawia stan prawny na dzień 31 grudnia 2019 roku.
Celem niniejszego artykułu jest kompleksowe omówienie problematyki gron (clusters). Artykuł rozpoczyna analiza zagadnień teoretycznych nowego podejścia do rozwoju regionalnego i lokalnego. W dalszej części zostały przedstawione i omówione takie bliskoznaczne koncepcje jak: Marshallowskie okręgi przemysłowe, włoskie okręgi przemysłowe, nowe dystrykty przemysłowe, mezosystemy, lokalne środowiska innowacyjne, regiony uczące się, regionalne systemy innowacji. Rdzeniem artykułu jest analiza koncepcji gron – jej podstawy teoretyczne, definicje, relacje z innymi koncepcjami, pozytywne i negatywne efekty gron, siła i słabości metodologiczne. Ostatnia część artykułu jest poświęcona zagadnieniom praktycznym – politykom prorozwojowym inspirowanym teorią gron. Przegląd obejmuje głównie inicjatywy i działania podejmowane w państwach Unii Europejskiej.
