Zróżnicowanie regionalne wewnątrz danego państwa może być powodowane czynnikami geopolitycznymi. W niektórych państwach europejskich tworzą się tzw. regiony ideologiczne. W Niemczech takim regionem były Prusy, a w Polsce Kresy Wschodnie. Oba te regiony cechowało peryferyjne położenie i relatywny niedorozwój gospodarczy. Towarzyszyła temu silna pozycja kulturowa, czyli duże znaczenie problematyki regionu ideologicznego w przekazach kulturowych Polski i Niemiec. Analiza procesów długiego trwania pokazuje, że po zjednoczeniu Niemiec dawne tereny pruskie odgrywają rolę zaplecza imigracyjnego dla zachodniej części Niemiec, podobnie jak Prusy w XIX wieku.
Celem artykułu jest przedstawienie sytuacji 10 miast stołecznych krajów Europy Środkowo-Wschodniej w okresie następującym po kryzysie finansowym z 2008 r. Artykuł koncentruje się na procesach metropolizacji, które stały się szczególnie widoczne w pierwszej fazie transformacji, na długo przed przystąpieniem tych krajów do Unii Europejskiej. Przyjęta hipoteza zakłada, że te procesy postępują również w warunkach kryzysu gospodarczego. W rezultacie należy oczekiwać, że sytuacja miast stołecznych krajów Europy Środkowo-Wschodniej powinna być dobra z uwagi na zdywersyfiowaną strukturę gospodarczą i duży udział zaawansowanych usług dla przedsiębiorstw. W efekcie kryzys stworzył możliwość weryfikacji odporności aktualnego modelu rozwoju gospodarczego w krótkim okresie w specyficznych warunkach transformujących się gospodarek.
Artykuł omawia zmiany w modelu rozwoju, jakie dokonują się od połowy lat siedemdziesiątych i na tym tle przedstawia przemiany w mechanizmach rozwoju regionalnego. Nowe kryteria lokalizacji zmieniają szanse regionów w globalnej gospodarce konkurencyjnej. Na podstawie syntetycznej charakterystyki nowych polskich województw ocenione zostały ich potencjały rozwojowe.
Celem analizy przedstawionej w dalszej części artykułu jest symulacja wzrostu gospodarczego w polskich regionach i podregionach w latach 2006–2015, wykorzystująca obserwowane w przeszłości odchylenia regionalnych stóp wzrostu od stopy krajowej. Prognoza przewiduje, że głównymi ośrodkami wzrostu w badanym okresie będą metropolie warszawska i poznańska. Do 2015 r. województwo mazowieckie znacznie przekroczy średni poziom PKB na mieszkańca dla UE 27. Choć polska gospodarka zbliży się pod względem dochodów do unijnej średniej, to należy się spodziewać dalszej polaryzacji rozwoju między regionami. Najbiedniejsze polskie województwa mogą w 2015 r. osiągnąć PKB per capita zbliżony do średniego poziomu dla Polski z 2006 r.
Wielkość i struktura transferów są jedną z głównych determinant skali oddziaływania polityki spójności (NPR i NSRO) na rozwój społeczno-gospodarczy badanych regionów obok siły keynesowskiego mechanizmu mnożnikowego, parametrów determinujących skalę efektów podażowych oraz początkowych zasobów infrastrukturalnych, kapitału ludzkiego i technicznego uzbrojenia pracy. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie wpływu, jaki na wyniki kontrfaktualnej analizy oddziaływania NPR i NSRO na gospodarki polskich województw mają zmiany prognoz publicznych środków finansowych. Przy zastosowaniu 16 makroekonomicznych modeli HERMIN gospodarek polskich województw przeprowadzono symulacje dla okresu 2004–2020, wykorzystując dane finansowe Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju (MIR) udostępniane w latach 2008–2013. Rezultaty badania wskazały, że roczne błędy prognozy transferów unijnych na poziomie regionalnym sięgają nawet 229%, natomiast błędy prognoz alokacji osiągają poziom nawet 32%. Brak trafności prognoz transferów unijnych oraz ich zmienność powodują zniekształcenie wyników badań makroekonomicznych oddziaływania polityki spójności na procesy rozwojowe nawet o 88% w przypadku wyników rocznych i do 40% w przypadku wyników skumulowanych.
Francuska reforma terytorialna z grudnia 2010 r. miała – wedle zapowiedzi – gwałtownie zmienić strukturę francuskiego lokalnego systemu polityczno-administracyjnego poprzez przyjęcie rozwiązań instytucjonalnych pozwalających na silne upodmiotowienie największych aglomeracji oraz uwzględnienie postępujących procesów metropolizacji. Zapowiadane zmiany miały dostosować model organizacji terytorialnej do wymogów współczesnej gospodarki, dynamizując wzrost gospodarczy kraju ogarniętego stagnacją. Ustanowienie usankcjonowanych ustawowo metropolii, jako nowych jednostek samorządu terytorialnego przejmujących najważniejsze kompetencje gmin i departamentów, miało być „terytorialną rewolucją”, która ostatecznie zakończyła się jednak niepowodzeniem. Tymczasem „dopisane” do projektu ustawy w ostatnim momencie regulacje przewidujące możliwość tworzenia stosunkowo luźnych form współpracy międzyterytorialnej w postaci „biegunów metropolitalnych” odegrały rolę, której ustawodawca zapewne się nie spodziewał. Sytuacja ta pokazuje rosnące znaczenie elastycznych pod względem kompetencyjnym oraz terytorialnym rozwiązań, wykorzystujących wielopłaszczyznowe współrządzenie (multi-level governance), jako efektywnego narzędzia zarządzania międzyterytorialnego w sytuacji inercji klasycznej struktury terytorialnej i blokady jej reform.
Analiza koniunktury ekonomicznej w skali kraju dostarcza informacji na temat długości, przebiegu i fazy cyklu, w której znajduje się gospodarka. Jednak sytuacja w kraju nie musi być zbieżna z kondycją gospodarczą poszczególnych regionów. Na rozbieżności w tym zakresie wskazuje się w literaturze przedmiotu. W artykule zaprezentowano analizę sytuacji gospodarczej w województwie warmińsko-mazurskim od początku 2008 r. do III kwartału 2010 r., uwzględniając występujące ostatnio zaburzenia w światowej i polskiej gospodarce. Ponadto rozważono na przykładzie Warmii i Mazur przydatność metod wielowymiarowej analizy porównawczej do oceny koniunktury gospodarki regionalnej. Kolejnym celem artykułu była weryfikacja poglądu Michaela P. Niemiry i Philipa A. Kleina (1994) na temat zależności między poziomem rozwoju regionu a podatnością na wahania koniunktury. Wyniki analizy potwierdzają większą wrażliwość regionów o niskim poziomie rozwoju i niewielkim zróżnicowaniu gospodarczym na zmiany koniunkturalne, które można wyrazić za pomocą mierników syntetycznych.
W artykule przedstawiono analizę przewidywanego średniookresowego popytu na mieszkania w Polsce. Na podstawie badań empirycznych uznano, że jest on wypadkową szeregu czynników demograficznych, ekonomicznych i stanu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. W dalszej kolejności wyznaczono koszyk popytu, w którym znalazło się osiem wskaźników o różnych wagach (odsetek brakujących mieszkań, rozumiany jako różnica pomiędzy liczbą gospodarstw domowych a liczbą mieszkań , przeciętna powierzchnia mieszkania na jedną osobę, przyrost rzeczywisty w latach 1998–-2002, odsetek ludności w wieku 20–-39 lat, prognoza liczby ludności w latach 2002–-2010, stopa bezrobocia, przeciętne wynagrodzenie oraz liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców). Analizę przeprowadzono w układzie gminnym i może ona być przydatna dla osób i instytucji zajmujących się planowaniem przestrzennym oraz rynkiem mieszkaniowym.
Artykuł przedstawia kontekst powstania Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (EU ETS), jak również prezentuje mechanizmy jego funkcjonowania w minionych latach, współcześnie i w przyszłości w okresie określonym dyrektywą 2009/29/WE. Autorka bada, jak zjawiska gospodarcze wpływają na skuteczność handlu emisjami oraz czy system ten ma możliwość elastycznego dopasowania się do zmian na rynku globalnym. Szczególną uwagę poświęcono trudnej sytuacji Polski, która posiada mało innowacyjną, wymagającą olbrzymich nakładów gospodarkę oraz przestarzały system energetyczny, w 93% oparty na węglu. Artykuł podaje w wątpliwość skuteczność zaprojektowanego w czasach dobrej koniunktury gospodarczej systemu handlu emisjami, który w dobie światowego kryzysu zdaje się przynosić jedynie straty ekonomiczne państwom w nim uczestniczącym, nie osiągając jednocześnie celów ekologicznych, którym ma służyć.
Jakkolwiek koncepcja kapitału społecznego od ponad 20 lat zdobywa coraz szerszą popularność, zarówno wśród badaczy, jak i decydentów, to dopiero nabiera cech dojrzałości. Artykuł prezentuje klasyczne i krytyczne ujęcia kapitału społecznego, które umożliwiają wskazanie najważniejszych jego wymiarów i najbardziej odpowiedniego modelu badań empirycznych. Oprócz tego autor charakteryzuje obszary badawcze, w których przedmiotowe pojęcie znalazło zastosowanie, służąc do wyjaśniania innych zjawisk społecznych, politycznych i gospodarczych, a także zależności pomiędzy nimi.
Ostatni kryzys gospodarczy, który miał negatywny wpływ na większość krajów europejskich odcisnął swoje głębokie piętno również na procesie rozwoju Litwy. Oddziaływanie kryzysu było jednak dość zróżnicowane przestrzennie, a poszczególne układy lokalne ucierpiały w różnym stopniu. Branże gospodarcze najsilniej dotknięte kryzysem są skoncentrowane w obszarach metropolitalnych, co oznaczało najpoważniejszy regres gospodarek dużych miast. W artykule autorzy pytają przede wszystkim o to, w jakim stopniu ucierpiała gospodarka Wilna. Z uwagi na to, że poszczególne sektory i obszary miasta ucierpiały na skutek kryzysu nierównomiernie, jego wpływ na przestrzeń miejską jest mozaikowy. Głównym celem podjętej analizy była ocena tego, jak w obliczu kryzysu zachował się sektor budowlany oraz rynek mieszkaniowy. Artykuł przedstawia te zjawiska w kontekście rozwoju całego regionu miejskiego Wilna, a zatem w ujęciu znacznie wykraczającym poza granice administracyjne miasta. Odporność na gospodarcze trudności jest bowiem pochodną reakcji zarówno gospodarki miasta, jak i jego regionalnego otoczenia lub zaplecza. Proces przekształcania obszarów wiejskiej w region miejski w otoczeniu dużego miasta ma charter ciągły i zależy od sytuacji miasta, kraju i globalnej. Skłania to podjęcia próby oceny dalszego rozwoju regionu miejskiego Wilna.
Górnictwo skalne występuje powszechnie i wiąże się z tym, że eksploatacja lokalnych złóż wykorzystywana jest jako argument przetargowy w polityce lokalnych układów gospodarczych i społeczno-politycznych. Celem publikacji jest analiza wpływu górnictwa skalnego na lokalną gospodarkę gmin. W artykule przeprowadzono analizę kontekstową wpływów do budżetów gmin wynikających z eksploatacji kopalin skalnych, oszacowano udział górnictwa skalnego w tworzeniu lokalnych miejsc pracy oraz korzyści płynące z rekultywacji i zagospodarowania terenów pogórniczych. Do realizacji celów publikacji wykorzystano metodę analizy wskaźnikowej jednostek samorządu terytorialnego, metody stochastyczne analizy danych oraz posłużono się wnioskowaniem na podstawie zebranej dokumentacji. Przeprowadzone badania wykazały, że górnictwo skalne jest czynnikiem wspierającym gospodarkę lokalną, a korzyści płynące z eksploatacji kopalin skalnych powinny być brane pod uwagę w procesach planowania zagospodarowania złóż kopalin skalnych.
W artykule przeanalizowano, w jakim stopniu naukowe rozumienie skupień gospodarczych (klastrów) i metody ich identyfikacji znajdują odniesienie w krajowej polityce klastrowej i na jakich konkretnych ujęciach i wyborach się ona zasadza. Omówiono założenia współczesnej polityki klastrowej w Polsce, a następnie zreferowano osiem ugruntowanych metod identyfikacji gron. Posługując się czterostopniową skalą, określono stopień zgodności pomiędzy siedemnastoma kryteriami stosowanymi do wyłaniania krajowych klastrów kluczowych i metodami identyfikacji. Doszukano się nikłych powiązań w kryteriach: „masy krytycznej”, na które składa się liczba członków klastra i ich struktura, „koncentracji”, wyrażonym udziałem podmiotów w określonej odległości od koordynatora, i „potencjału gospodarczego” opartym na wielkości zatrudnienia i wartości sprzedaży.
Różne mogą być opinie na temat Stanów Zjednoczonych, ale nikt nie posądza tego kraju o zacofanie gospodarcze. Na czym polega sukces USA? Skąd on się bierze? Jakie narzędzia i działania zapewniają tamtejszym specjalistom i praktykom powodzenie? Jeśli wgłębimy się w źródło powodzeń jednej z najbardziej konkurencyjnych gospodarek świata i spróbujemy zastosować gdzie indziej rozwiązania zapewniające jej rozwój, to czy oznaczać to będzie bezwzględne przenoszenie cudzych schematów? A może jest to tylko zapoznanie się z obcym doświadczeniem i zastosowanie wypracowanych tam wzorców postępowania na rzecz rozwoju własnej gospodarczej rzeczywistości? Innymi słowy: czy korzystanie z amerykań skiej metodologii lokalnego rozwoju gospodarczego jest amerykanizacją własnej gospodarki, czy raczej przyłączeniem się do trendów światowej lub globalnej gospodarki? Odpowiedź na tak postawione pytanie amerykanizacja czy globalizacja nasuwa się sama. Przedstawiona bowiem niżej i od lat szeroko stosowana w różnych krajach jedna z metodologii, opracowana i opublikowana przez Zespół Lokalnego Rozwoju Ekonomicznego (LRE) Wydziału Rozwoju Urbanistycznego Banku światowego (pod kierownictwem Gwen Swinburn), wielokrotnie akcentuje uwarunkowania i specyfikę lokalną. Jednocześnie już teraz warto zaznaczyć, że sama ta metodologia nie stanowi panaceum na wszystko, lecz jest ciągiem przemyślanych i logicznie ze sobą powiązanych działań , wymagających wielkiego partnerskiego zaangażowania wszystkich stron zainteresowanych kreowaniem własnej gospodarki. Strony te to sektor publiczny, prywatny i organizacje pozarządowe oraz najważniejszy partner społeczność lokalna. Od pomysłów i decyzji tak wyłonionej grupy interesariuszy1 zależy dobrobyt bądź jego brak w skali lokalnej. Ponadto poprawna komunikacja między stronami i współpraca oraz współdziałanie zamierzone i ukierunkowane na rzecz lokalnego rozwoju gospodarczego są czynnikami mnożącymi przykłady dobrych praktyk. Niniejszy tekst ma charakter przeglądowy. Przedstawia etapy i strukturę budowania strategii Lokalnego Rozwoju Gospodarczego (LRG), której organiczną częścią jest zarządzanie projektami; demonstruje też wybrane rodzaje informacji, opracowane przez zespół ekspertów, konieczne do zarządzania strategicznego. Podsumowaniem zaprezentowanych tu treści jest refleksja autorki. Odnosi się ona do braku sieci współpracy między przedstawicielami z jednej strony nauki (tj. teoretykami) i z drugiej strony osobami tworzącymi grono praktyków. Brak ten stanowi spadek po gospodarce centralnie sterowanej, jest też sytuacją typową dla krajów w dobie transformacji ustrojowej.
Przedmiotem opracowania jest ocena korzyści i strat płynących z uczestnictwa w globalnej gospodarce, dokonana z perspektywy teorii „centrum-peryferie”. Z czasem zyskowność głównych produktów spada i ich produkcja jest przekazywana do peryferii – teza potwierdzona. Przeciwdziała to spadkowi stopy życiowej i pośrednio sprzyja stabilności politycznej państw centrum – teza potwierdzona. Światowy rynek finansowy służy eksploatacji peryferii – teza niepotwierdzona. Spekulacje finansowe w centrum przyczyniają się do destabilizacji politycznej peryferii – teza potwierdzona. Im większy poziom uczestnictwa państwa peryferyjnego w międzynarodowym systemie gospodarczym, tym większe ponosi ono straty – teza niepotwierdzona, i tym większe korzyści państw centrum – teza niepotwierdzona.
Celem artykułu jest analiza postaw i opinii mieszkańców jednego ze śląskich miast Tych na temat społeczeństwa obywatelskiego oraz demokracji lokalnej. Na podstawie badań socjologicznych przeprowadzonych wiosną 2003 roku oraz reinterpretacji dotychczasowych wyników badań socjologicznych w tym mieście artykuł przedstawia aktywność obywatelską, przejawy świadomości społecznej na temat funkcjonowania społeczności lokalnej w warunkach demokracji i gospodarki wolnorynkowej. Przykład jest o tyle specyficzny, że Tychy w analizach socjologów w okresie realnego socjalizmu stanowiły przykładowe miasto socjalistyczne. W pierwszych latach transformacji ustrojowej podkreślano zdezintegrowany charakter miejskiej społeczności oraz konieczność zbudowania więzi społecznych przekładających się na rozwój gospodarczy. Autora interesuje szczególnie zmiana, jaka dokonuje się w ostatnich latach w tym mieście.
Badania odporności gospodarczej stanowią relatywnie nowy przedmiot debaty w ramach studiów regionalnych. W części wstępnej artykułu zaprezentowano dwie główne koncepcje odporności, tj. podejście ewolucyjne oraz podejście instytucjonalno-funkcjonalne, zakładające kluczową rolę polityków szczebla regionalnego, instytucji gospodarczych, społecznych i przedsiębiorców. Na przykładzie ośmiu regionów europejskich przedstawiono podjęte działania zmierzające do złagodzenia negatywnych skutków kryzysu gospodarczego oraz strategie sprzyjające budowaniu odporności gospodarczej. W części końcowej wskazano na najważniejsze i skuteczne instrumenty zastosowane w większości badanych regionów.
W artykule zaprezentowane zostały wyniki badania konkurencyjności gmin objętych Europejską Siecią Ekologiczną Natura 2000. Na podstawie analiz korelacji udziału obszarów Natura 2000 w ogólnej powierzchni gminy i wskaźników charakteryzujących wymiary konkurencyjności i rozwoju, a także ankiet przeprowadzonych wśród samorządów gminnych w Polsce sformułowano wnioski dotyczące sytuacji społeczno-gospodarczej gmin tzw. naturowych oraz wpływu tej formy ochrony przyrody na rozwój lokalny. W artykule podjęto również próbę odpowiedzi na pytanie, czy sieć Natura 2000 faktycznie zapewnia zrównoważony rozwój, czy wymusza jedynie dbałość o interesy przyrody bez uwzględniania potrzeb społecznych i gospodarczych lokalnych społeczności.
Artykuł przedstawia analizę źródeł regionalnego wzrostu gospodarczego dziesięciu krajów Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) w wielowymiarowym ujęciu uwzględniającym: a) dezagregację struktur gospodarczych, b) międzynarodowy lub krajowy kontekst procesów rozwoju oraz c) różne typy regionów. Otrzymane wyniki potwierdzają zasadność takiego ujęcia, które umożliwiło ukazanie wielu zależności między dynamiką rozwojową regionów a przekształceniami strukturalnymi trudnymi lub niemożliwymi do zaobserwowania przy analizie zagregowanych wartości. W szczególności na podstawie przeprowadzonych analiz można zidentyfikować a) najważniejsze składowe procesów metropolizacji zachodzących w regionach głównych ośrodków miejskich, b) przebieg procesów reindustrializacji dotyczących regionów przejściowych oraz c) mechanizmy rozwoju regionów peryferyjnych. W efekcie umożliwiło to sformowanie ogólnych rekomendacji dla polityk realizowanych w odniesieniu do wyróżnionych typów regionów.
Przedmiotem artykułu jest analiza gospodarczych podstaw Pax Americana w perspektywie 10–20 lat i opis przyszłego miejsca Europy Wschodniej (Nowej Europy) w konstelacji interesów USA. Głównymi czynnikami mocy geopolitycznej są: bogactwo – całkowite i per capita – produkcja wyrobów wiodących i innowacje. Analiza pozycji różnych państw w rozwoju nowej gospodarki (gospodarki opartej na wiedzy) dowodzi, że w ciągu najbliższych 20 lat USA będą najważniejszym mocarstwem zachodniego świata. Miejsce Europy Wschodniej w Pax Americana będzie konsekwencją jej raczej słabego powiązania z interesem narodowym USA.
W opracowaniu została przedstawiona propozycja metody wyznaczania obszarów o różnym stopniu rozwoju społeczno-gospodarczego (problemowych, sukcesu i faz pośrednich między nimi). W przyjętym postępowaniu badawczym identyfikację różnych typów obszarów przeprowadzono w oparciu o konstrukcję wskaźnika syntetycznego, który uwzględniał sześć cech przypisanych do dwóch kategorii tematycznych (społeczno-demograficznych oraz ekonomiczno-technicznych). Za okres badań przyjęto lata 2003–2019. Zastosowane ujęcie dynamiczne pozwoliło na prześledzenie ścieżki rozwoju społeczno-gospodarczego badanych jednostek w obrębie zaproponowanych czterech typów obszarów. Uzyskane wyniki odnoszą się do gmin wiejskich oraz miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego ze szczególnym wskazaniem na powiat kłodzki, który od wielu lat uznawany jest za obszar problemowy.
Aby dokonać oceny poziomu rozwoju regionów, konieczna jest obserwacja zmian, jakie zachodzą w polskiej przestrzeni, pod kątem rozwoju zrównoważonego. Te dysproporcje uzależnione są między innymi od przynależności danego obszaru do terenów o określonych funkcjach przyrodniczych, społecznych i gospodarczych. Specjalizacja obszaru wywiera wpływ na kierunek i tempo rozwoju poszczególnych sfer ładu zrównoważonego. Z badań wynika, że regiony, w których znajdują się duże skupiska miejskie, osiągają znacznie wyższe wskaźniki gospodarcze i społeczne, niższe zaś - środowiskowe. Natomiast powiaty o charakterze rolniczym czy turystycznym znacznie lepiej radzą sobie z problemami środowiskowymi. Z tego względu działania na rzecz rozwoju regionu i zmniejszania dysproporcji muszą uwzględniać jego charakter. Przeprowadzona analiza taksonomiczna może stanowić podstawę do dalszych badań.
Z chwilą ustalenia granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej nastąpiły radykalne przeobrażenia na tym obszarze. Polegały one przede wszystkim na spadku liczby ludności, zniszczeniach wojennych oraz rozbiciu lub zmianie charakteru istniejących układów osadniczych. Powojenne zmiany w obszarze przygranicznym w dużym stopniu zależały od funkcji granicy, która, wraz ze zmianą stosunków pomiędzy Polską i Niemcami, zmieniała swój charakter. Ewoluowała ona od "nieprzepuszczalnej”, silnie sformalizowanej i dzielącej do prawie całkowicie „przepuszczalnej”, słabo sformalizowanej i praktycznie nieodczuwalnej przy jej przekraczaniu po 1972 r., tj. otwarciu granicy. Nowy okres we wzajemnych kontaktach i współpracy obszarów przygranicznych rozpoczął się na początku lat dziewięćdziesiątych. Analiza i długotrwała obserwacja współpracy transgranicznej na naszej granicy zachodniej pozwala zauważyć, że choć rozwinęła się ona najwcześniej i przebiega najintensywniej, to daje się dalej zauważyć istnienie jeszcze wielu barier formalnoprawnych, instytucjonalnych, infrastrukturalnych, finansowych, gospodarczych, społecznych i środowiskowych. Zjawiskami kluczowymi dla rozwoju pogranicza są handel i usługi przygraniczne, rolnictwo ekologiczne oraz turystyka.
Niniejszy artykuł przedstawia doświadczenia Irlandii w efektywnym wykorzystywaniu funduszy strukturalnych Unii Europejskiej (lata 1989–1999 oraz plany na 2000–2006). Są one ujęte na tle przemian gospodarki irlandzkiej oraz członkostwa tego kraju w UE. Analizą objęte zostały: planowanie i negocjacje pomocy, struktury kolejnych przyjętych strategii, struktura wydatków, sprawność systemu zarządzania, makroekonomiczne efekty pomocy oraz krytyczne wnioski z ewaluacji programów. Artykuł, identyfikując główne czynniki irlandzkiego sukcesu – strategiczne myślenie oraz zdolność uczenia się – dowodzi, że pomoc strukturalna UE musi być umieszczona w kontekście szerszych działań prorozwojowych (gospodarczych i społecznych).
Niniejszy tekst odnosi się do trzech kluczowych zagadnień omawianych w artykule Roberta Perdała i in. (2020) oraz w polemice Bolesława Domańskiego, publikowanej w niniejszym numerze SRiL. Są to: problemy sprawiedliwości społecznej w odniesieniu do układów terytorialnych, zagadnienia przestrzennych relacji między kompleksami zjawisk społeczno-gospodarczych a postawami i zachowaniami politycznymi w Polsce oraz problem spełnienia wymogów sprawiedliwości społecznej w odniesieniu do układów terytorialnych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji, wynikającej głównie z depopulacji.
Celem opracowania jest zbadanie zależności pomiędzy potencjałem społeczno-gospodarczym a kondycją finansową regionów (województw) w Polsce. Autorki stawiają hipotezę, że istnieje liniowa zależność między potencjałem regionów, przejawiającym się zasobnością i aktywnością gospodarczą osób mieszkających i podmiotów funkcjonujących na ich obszarze, a potencjałem dochodowym tych jednostek samorządowych, a przez to możliwością zaspokajania przez nie potrzeb wspólnoty samorządowej. Na potrzeby analizy wybrano 11 miar z czterech obszarów, oddających społeczny i gospodarczy potencjał regionów, i siedem miar kondycji finansowej, odzwierciedlających strukturę ich dochodów i wydatków budżetowych, jak również wybrane ich wartości w ujęciu per capita. W opracowaniu w związku z powyższym zastosowano metody statystyki opisowej, korelację liniową r-Pearsona i metodę sum standaryzowanych (wskaźnik Perkala) do typologizacji badanych podmiotów.
Aktualizacja z dn. 25.07.2024: Fragmenty niniejszego artykułu w formie dosłownych cytatów bez podania źródła zostały wykorzystane w późniejszym artykule tego samego autora pt. "Realizacja zasady partnerstwa w procesie wdrażania regionalnych programów operacyjnych w Polsce" opublikowanym w numerze 3/2023 "Opinii i Komentarzy Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej".
W niniejszym artykule podjęto próbę określenia stopnia realizacji zasady partnerstwa w procesie wdrażania regionalnych programów operacyjnych (RPO) w Polsce w obecnej perspektywie finansowej (2014–2020). Przyjęto założenie, że instytucjonalnym sposobem realizacji zasady partnerstwa jest powołanie i funkcjonowanie komitetów monitorujących (KM). Analizą porównawczą objęto praktyczne aspekty działania komitetów w ramach RPO w trzech województwach: lubuskim, świętokrzyskim i kujawsko-pomorskim. Do celów porównawczych wykorzystano następujące parametry instytucjonalno-organizacyjne: liczba posiedzeń komitetów w perspektywie finansowej 2014–2020, liczba przeprowadzonych procedur głosowania obiegowego, udział partnerów społeczno-gospodarczych w ogólnej liczbie członków KM, poziom frekwencji, poziom aktywności w dyskusjach w trakcie obrad komitetów, liczba grup roboczych w ramach KM, a także liczba spotkań grup roboczych. Hipoteza badawcza przyjęta w niniejszym artykule zakłada, że działania regulacyjne wyrażające się przygotowaniem wytycznych dotyczących stosowania zasady partnerstwa w ramach RPO w perspektywie finansowej 2014–2020 okazały się niewystarczające do tego, by wykształciły się w ramach RPO partnerstwa rozwinięte.
Praca ma dwa cele: 1) rozpoznanie dominujących zarzutów kierowanych w skargach do sądów administracyjnych odnośnie do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, ocena ich zasadności i skuteczności oraz klasyfikacja podmiotów wnoszących skargi; 2) wykazanie, że zdarzenia orzecznicze są powiązane ze zróżnicowaniem gmin, tj. ich charakterem (morfologią, funkcjami społeczno-gospodarczymi itp.) oraz cechami rozwoju społeczno-gospodarczego. Przeanalizowano wszystkie wydane w latach 2010–2019 wyroki wojewódzkich sądów administracyjnych dotyczące skarg na studia gminne (531). Problemem okazuje się niedookreślony przez ustawodawcę zakres ustaleń studiów, co jednak nie wpływa na stopień skuteczności podważania tych aktów przez właścicieli nieruchomości. Wykazano też wysoką koncentrację skarg w miastach wojewódzkich i ich strefach podmiejskich.
Artykuł odnosi się do istotnych teoretycznych i praktycznych problemów rozwoju regionalnego: przyczyn bogactwa i biedy regionów oraz czynników wpływających na zmianę - pozytywną lub negatywną - ich sytuacji. Odpowiedzi na te pytania poszukuje się w relacjach obowiązujących w danym modelu gospodarczym kryteriów lokalizacji i cech regionu, w rozwoju czynników zewnętrznych oddziałujących na region oraz reakcji regionu na te czynniki. Tezy teoretyczne są ilustrowane wybranymi przykładami współczesnymi i historycznymi.
Celem badań była ocena dysproporcji w dochodach samorządów terytorialnych w Polsce oraz ich związek z poziomem rozwoju gospodarczego województw. Podstawą tej oceny była łączna analiza dochodów samorządów wojewódzkich, powiatowych i gminnych w szesnastu województwach w latach 2002–2006. Na wstępnym etapie badań przyjęto hipotezę, że w województwach, które są na wyższym poziomie rozwoju gospodarczego, uzyskuje się też wyższe dochody w budżetach samorządów. Zmiany ustawowe wprowadzone 1 stycznia 2004 r. spowodowały wzrost dochodów ogółem oraz dochodów własnych w samorządach terytorialnych. Dochody te rosły najszybciej w województwach najbardziej rozwiniętych gospodarczo, a więc wpływały na pogłębianie dysproporcji rozwojowych między województwami w Polsce. Różnice te były tylko częściowo niwelowane przez dotacje i subwencje z budżetu państwa.
Autor wskazuje na różne sposoby definiowania sprawiedliwości społecznej w kategoriach równości wyników lub równości szans, argumentując, że w ujęciu terytorialnym uzasadnione jest dążenie do wyrównywania szans poprzez ograniczenie wykluczenia społecznego, a nie minimalizowanie regionalnych dysproporcji w poziomie życia. Polemizuje z tezą Roberta Perdała i in. (2020), że preferencje polityczne mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych oraz wyborców zamieszkujących Polskę wschodnią i południowo-wschodnią wynikają z różnic w poziomie lub współczesnej dynamice rozwoju społeczno-gospodarczego i odpowiadają podziałowi na rdzeń i peryferie, wskazując, iż to właśnie regiony północne i zachodnie cechuje najwolniejszy rozwój gospodarczy i nasilenie negatywnych zjawisk społecznych.
Kapitał ludzki oddziałuje na wzrost gospodarczy przez podniesienie produktywności pracy na danym obszarze lub też przez zwiększenie zdolności danej gospodarki do wytwarzania i absorbowania innowacji w różnych dziedzinach. Z punktu widzenia miasta akademickiego warunkiem działania tych mechanizmów może być skuteczne przyciąganie na miejscowe uczelnie studentów i pracowników naukowych. Co więcej, miasto musi nie tylko posiadać wysokiej jakości szkoły wyższe, lecz także być chłonnym rynkiem pracy dla absolwentów uczelni oraz atrakcyjnym miejscem zamieszkania dla ludzi o wysokim wykształceniu. W artykule zawarta jest analiza potencjału tworzenia i absorpcji kapitału ludzkiego przez miasta wojewódzkie w Polsce wykorzystująca unikatowe źródło danych, jakim jest portal internetowy nasza-klasa.pl. Analiza ta jest podstawą do opracowania typologii miast z uwagi na odnoszone przez nie korzyści z pełnienia funkcji akademickiej.
Artykuł poświęcony jest projektom rewitalizacyjnym realizowanym w polskich miastach w ramach polityki spójności 2004–2006. Projekty takie stanowiły jedynie małą część interwencji polityki spójności w miastach. Stosunkowo małe nakłady oraz niewielka liczba projektów spowodowały wyraźne rozproszenie interwencji, co niejako z góry przesądza o skali efektów. Większość projektów zaklasyfikowanych jako rewitalizacyjne nie odpowiadała pojęciu rewitalizacji kompleksowej, polegającej na przekształcaniu struktur przestrzennych oraz społeczno-gospodarczych; były one raczej inwestycjami remontowo-modernizacyjnymi. Ogólne oddziaływanie projektów sklasyfikowanych jako rewitalizacyjne w skali krajowej jest małe, choć poszczególne projekty w większości miały zdecydowanie pozytywny wpływ na najbliższe otoczenie lub nawet na całe miasto (szczególnie projekty dotyczące większych przestrzeni publicznych).
Historia gospodarcza i nauka ekonomii nie wskazują jednoznacznie, co jest przyczyną osiągnięcia i utrzymywania wysokiego i stabilnego wzrostu gospodarczego. Niniejszy artykuł stanowi próbę kompleksowej oceny obecnej sytuacji i zmian, jakie zaszły w latach 1991-2009 w zakresie różnych elementów wzrostu w szesnastu niemieckich krajach związkowych. W tym celu stworzono syntetyczny wskaźnik oceniający potencjał wzrostu (SG). Obejmuje on pięć modułów grupujących specyficzne czynniki oddziałujące bezpośrednio lub pośrednio na wzrost. Otrzymane wyniki wskazują, że najwyższy potencjał wzrostu gospodarczego osiągnęły Bawaria, Badenia-Wirtembergia i Nadrenia Północna-Westfalia; najsłabszy - Berlin, Brema, Saksonia-Anhalt i Meklemburgia-Pomorze Przednie. Choć otrzymane rezultaty potwierdzają wciąż utrzymujące się dysproporcje wschód-zachód, wskazują też na postęp, jaki wschodnie landy osiągnęły od momentu zjednoczenia. Niniejsza propozycja stanowi próbę stworzenia ram dla kompleksowej i systematycznej analizy wzrostu gospodarczego, zwłaszcza potencjału kraju, który umożliwia generowanie wzrostu, i czynników o nim decydujących.
Euroregion "Bałtyk" po 7 latach działalności jest ciągle rozwijającą się strukturą, która realizuje wyznaczone w statucie priorytety, jak też stawia sobie nowe cele. Celom tym służyć ma odpowiednia polityka informacyjna dotycząca np. propagowania działalności euroregionu przez uczestniczenie w konferencjach, seminariach, wykładach dotyczących wszystkich aspektów współpracy transgranicznej w ramach euroregionu "Bałtyk" organizowanie takich konferencji i seminariów oraz imprez sportowych i kulturalnych dla dzieci i młodzieży. Mimo to w chwili obecnej euroregion nie jest powszechnie rozpoznawalny, co może świadczyć o braku odpowiednio szerokiej polityki promującej realizowane przezeń zadania - jednej strony i braku aktywnego uczestnictwa społeczeństwa w życiu polityczno-gospodarczym w swoim miejscu zamieszkania - z drugiej strony. W pracy omówiono kwestie dotyczące działalności public relations, a w szczególności ich roli w kreowaniu wizerunku instytucji. Jest to istotne ze względu na to, że dana organizacja czy instytucja łatwiej osiąga założone cele i wyznaczone priorytety, jeżeli ma społeczne poparcie i zrozumienie. W przeprowadzonych badaniach empirycznych zwrócono uwagę na poziom wiedzy mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego na temat idei współpracy transgranicznej i euroregionu "Bałtyk" w tym również na jakość informacji przekazywanej w tym zakresie społeczności lokalnej za pośrednictwem mediów.
O przewadze konkurencyjnej regionu, poza posiadanymi zasobami naturalnymi, w dużym stopniu mogą zadecydować jakość i kompetencje władz lokalnych i regionalnych. Aby w pełni wykorzystać potencjał regionu, niezbędne jest ich zaangażowanie i aktywność m.in. w zakresie prowadzenia prawidłowej polityki informacyjnej. Znajduje to swoje potwierdzenie w badaniach ogólnopolskich, w których 67% ankietowanych uznało, iż stworzenie systemu informacyjnego pozwalającego na podejmowanie szybkich i trafnych decyzji jest czynnikiem decydującym o skuteczności zarządzania firmą. Warto zatem zastanowić się, jak przedsiębiorstwa województwa zachodniopomorskiego postrzegają rolę i działalność władz lokalnych na tym polu. Samorządy bowiem odgrywają szczególną rolę wśród dostawców informacji gospodarczych, należąc do grupy takich podmiotów, które w ramach istniejącego układu prawnego i administracyjnego powinny aktywnie kształtować warunki rozwoju działających na ich terenie firm. Niniejszy artykuł przedstawia wyniki badań dotyczące oceny polityki informacyjnej prowadzonej przez samorządy terytorialne województwa zachodniopomorskiego.
Opracowanie jest poświęcone ocenie ruchu turystycznego i czynnikom, które powodują, że w poszczególnych województwach i powiatach województwa podlaskiego jest on zróżnicowany. W skali kraju w różnicowaniu ruchu turystycznego coraz większą rolę odgrywają czynniki związane z ogólnym rozwojem gospodarczym danego regionu. W województwie podlaskim natomiast w dalszym ciągu głównym motywem przyjazdów turystów są walory przyrodnicze.
W niniejszym artykule krytycznie oceniona została rozpowszechniona wizja Berlina jako tworzącej się „metropolii usług”. Wnioski oparto na analizie sektorowych trendów i profilów specjalizacji czterech niemieckich metropolii regionalnych. Zwrócono również uwagę, że przy analizie porównawczej regionów miejskich niezbędne jest uwzględnianie zróżnicowanej mieszanki podsystemów gospodarczych oraz mnogości profilów specjalizacji. Gospodarka Berlina, w porównaniu z regionami metropolitalnymi Niemiec Zachodnich, jest gospodarką słabą . Tym samym Berlin nie może być określany jako prawdziwe miasto globalne, w znaczeniu strategicznego gospodarczo centrum o międzynarodowych wpływach. Natomiast rozpatrując strukturę społeczną , stwierdzono, że Berlin ma cechy miasta globalnego, gdyż charakteryzuje się międzynarodową strukturą mieszkańców, jak również silnymi podziałami społeczno-przestrzennymi. Z uwagi na pozycję Berlina w rozszerzonej sieci metropolii nowej Europy, miasto znów stało się „centrum jakości” w sferze kultury i wymiany intelektualnej.
Artykuł odpowiada na pytanie, czy wsparcie unijne w województwie lubelskim może wzmocnić rozwój na poziomie lokalnym i regionu. Odpowiedzi udzielamy, porównując faktyczną strukturę wsparcia w latach 2007?2013 z wynikającymi z literatury warunkami, których spełnienie jest nieodzowne, aby móc mówić o trwałym, pozytywnym efekcie wykorzystania pomocy finansowej. Dodatkowo zrealizowano studia przypadku badające mechanizmy wykorzystania wsparcia na poziomie lokalnym. Przeprowadzona analiza pokazała, że w województwie dominują wydatki na inwestycje infrastrukturalne i wsparcie obszarów wiejskich przy niewielkich wydatkach na kapitał wiedzy i gospodarczy oraz praktycznie przy braku wsparcia kapitału społecznego i jakości administracji. Fundusze wykorzystywane na poziomie lokalnym sprowadzają się często do roli środków o charakterze socjalnym. Zaobserwowane kierunki wsparcia mogą prowadzić do petryfikacji niekorzystnej struktury gospodarczej regionu, nie zapewniając wzrostu ogólnej produktywności czynników produkcji.
Artykuł prezentuje wyniki badania, którego celem była ocena użyteczności ewaluacji realizowanych na potrzeby regionalnych programów operacyjnych 2007–2013 (RPO). Badanymi elementami, składającymi się na użyteczność ewaluacji, były: jakość, adekwatność i wiarygodność wniosków wynikających z ewaluacji. Badanie zrealizowano w formie analizy dokumentów na reprezentatywnej próbie 71 raportów ewaluacyjnych ukończonych w latach 2008–2012. Wyniki badania pokazują, że wiele raportów nie dostarcza istotnych rekomendacji oraz nie udziela odpowiedzi na kluczowe pytania badawcze. Najczęściej w trakcie ewaluacji nie udaje się odpowiedzieć na pytanie o wpływ RPO na rozwój społeczno-gospodarczy województw. Zaobserwowana niska użyteczność dokonywanych ocen stanowi podstawę do sformułowania wniosków o negatywnych trendach w rozwoju systemu ewaluacji RPO, obejmujących nastawienie systemu na dostarczanie prostych informacji i „produkcję raportów”, a nie zaspokajanie faktycznego popytu na wiedzę.
Artykuł poświęcony jest problemom rozwoju Azji Południowo-Wschodniej. Autor charakteryzuje region ze względu na warunki geograficzne, demograficzne, społeczne i gospodarcze. Znaczna część artykułu dotyczy współpracy między krajami regionu. Omówione są problemy współpracy zarówno w ramach ASEAN, jak i inicjatyw subregionalnych.
Przypisanie władzom lokalnym działań w sferze gospodarczej rodzi zaskakującą analogię do stanowiącej domenę państwa kategorii interwencjonizmu, która odnosi się do czynnego oddziaływania na gospodarkę narodową . Albowiem wraz z rozwojem procesów decentralizacji władzy i zastępowania rozwoju sektorowego nową logiką rozwoju terytorialnego, samorząd terytorialny stał się nowym podmiotem ingerencji w procesy rynkowe, a także ich aktywnym uczestnikiem. Decentralizacja władzy musi być więc traktowana również jako decentralizacja interwencjonizmu. Podstawową przyczyną obaw, jakie mogą się pojawić przed zaakceptowaniem systemu gospodarczych oddziaływań władz na poziomie lokalnym, jest zdecydowanie negatywny bilans doświadczeń minionego ustroju społeczno-gospodarczego. Obawy te są jednak w przeważającej części bezpodstawne, ponieważ interwencjonizm lokalny nie polega na ręcznym sterowaniu działalnością podmiotów gospodarczych.
Powiązania społeczno-gospodarcze regionów przygranicznych stanowią przedmiot rozważań wielu autorów w polskiej i zagranicznej literaturze przedmiotu. Przyjmuje się, że są one niezwykle powszechne na pograniczu polsko-niemieckim. Ich szczególne uwarunkowanie stanowi rynek wewnętrzny Unii Europejskiej. Nie znajduje on jednak wyraźnego odzwierciedlenia w rozważaniach prowadzonych nad problematyką regionów przygranicznych na gruncie szeroko rozumianych studiów regionalnych. Celem artykułu jest przedstawienie powiązań społeczno-gospodarczych polskich i niemieckich regionów przygranicznych w świetle ekonomii rynku wewnętrznego UE. Podstawową metodę badawczą wykorzystaną w pracy stanowi analiza literatury przedmiotu z zakresu regionów przygranicznych i współpracy transgranicznej oraz integracji rynkowej.
Celem artykułu jest identyfikacja i analiza działań rewitalizacyjnych podjętych w miastach województwa wielkopolskiego w latach 1999–2015 oraz ich bezpośrednich i pośrednich efektów. W ramach realizacji tego celu przeanalizowane zostały lokalne programy rewitalizacji oraz dokumenty strategiczne badanych miast, przeprowadzono badanie ankietowe wśród działaczy samorządów lokalnych oraz wywiady pogłębione z innymi aktorami procesu rewitalizacji. W świetle tego badania można stwierdzić, że działania rewitalizacyjne podejmowane w miastach województwa wielkopolskiego nie są zintegrowane, tzn. nie mają charakteru kompleksowego i komplementarnego (nie uzupełniają się nawzajem tematycznie na danym obszarze). Projekty infrastrukturalne dominują nad społecznymi i gospodarczymi. Społeczne i gospodarcze efekty działań rewitalizacyjnych są niemal nieznane. Znacznie lepiej widoczne są efekty techniczno-budowlane. Przeprowadzone badanie pozwoliło również zidentyfikować pewne nieoczekiwane, zarówno pozytywne, jak i negatywne, efekty rewitalizacji, takie jak wzrost zaangażowania lokalnych stowarzyszeń, właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców w działania rewitalizacyjne oraz problem działań spekulacyjnych na terenach rewitalizowanych.
Niniejszy artykuł przedstawia wybrane koncepcje teoretyczne dotyczące rozwoju regionalnego. Autor dokonuje analizy najważniejszych czynników decydujących o rozwoju konkurencyjności gospodarki regionalnej. Wśród nich na uwagę zasługują m.in. warunki instytucjonalne i prawne, w szczególności sieci współpracujących ze sobą instytucji ekonomicznych i społecznych. Obok tego ważnym elementem są normy życia społecznego, które cenią innowacyjność i przedsiębiorczość oraz zachęcają do współpracy. Autor analizuje również badania dotyczące znaczenia kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego. Ważnym czynnikiem dynamiki gospodarczej jest także dojrzałość strategii politycznej oraz jakość funkcjonowania władz publicznych. Dlatego autor przedstawił rekomendacje dla działań podejmowanych przez administrację publiczną, wspierających wzrost gospodarczy i rozwój społeczny w regionach.
W artykule analizowano zmiany w skali aktywności zawodowej ludności wiejskiej i wskazano na ich wybrane uwarunkowania. Jako przyczyny zróżnicowania poziomu zatrudnienia rozważano społeczno-demograficzne charakterystyki zasobów pracy, a także przestrzenne odmienności w cechach regionów wiejskich w Polsce. Z przeprowadzonych analiz wynikało, że w latach 2010–2016 aktywność zawodowa ludności wiejskiej, mierzona wskaźnikiem zatrudnienia, wzrosła z 50 do 53%, co było przede wszystkim wynikiem oddziaływania determinant cyklicznych, wyrażających się w przewadze przyrostu liczby osób pracujących nad liczbą biernych zawodowo przy spadku skali bezrobocia. Przeprowadzone badania udokumentowały zbliżoną wartość wskaźnika zatrudnienia dla obszarów miejskich i wiejskich, przy czym różnice w jego poziomie w obrębie wybranych kategorii ludności uwidaczniały się relatywnie nieco wyraźniej w przypadku mieszkańców miast. Świadczyło to o tendencji do przestrzennego upodabniania się rynków pracy, jak również o osłabianiu przydatności prostego podziału na tereny miejskie i wiejskie w wyjaśnianiu odmienności struktur społeczno-zawodowych. Poziom regionalnych zróżnicowań aktywności zawodowej ludności wiejskiej w województwach w Polsce był umiarkowany i powiązany z ich charakterystykami gospodarczymi. Odzwierciedlały one rolę dużych miast i ich obszarów funkcjonalnych w alokacji wiejskiej podaży pracy, jak również stan zaawansowania dywersyfikacji gospodarczej wsi zlokalizowanych w poszczególnych regionach. W części dyskusyjnej artykułu wskazano instytucjonalne możliwości i bariery zwiększenia aktywności zawodowej mieszkańców wsi. Przedstawione wnioski oparto na danych zgromadzonych przez GUS (głównie BAEL, BDL) i rozpatrywanych z wykorzystaniem metod analizy statystyczno-porównawczej oraz analizy literatury przedmiotu.
Artykuł opisuje problem zanieczyszczenia środowiska we współczesnym świecie jako efekt uboczny rozwoju gospodarczego. Głównym celem artykułu jest prezentacja dwóch teorii politycznych z zakresu ochrony środowiska – Green Political Theory i environmentalism, oraz modernizacji ekologicznej jako możliwości kierowanego przez państwo, kompleksowego rozwiązania problemu ochrony środowiska w procesie rozwoju. Wskazana jest rola kontekstu dla zastosowania wspomnianych teorii, co wykazano na przykładzie USA, Niemiec, Norwegii, Wielkiej Brytanii, państw socjalistycznych, Polski i Unii Europejskiej. Ponadto artykuł zawiera krótką analizę stylów prowadzenia polityki środowiskowej – ekocentryzmu, technocentryzmu, ekoliberalizmu i ekokolektywizmu.
Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie spójnych 16 wojewódzkich tablic przepływów międzygałęziowych dla Polski, wraz z metodologią, która pozwoliła na regionalizację tablic krajowych. Na podstawie powstałych tablic, głównie tablic wykorzystania wyrobów i usług oraz handlu przedstawiających wszystkie sektory gospodarki w agregacji do sekcji PKD, pokazano strukturę głównych powiązań produkcyjnych i handlowych wewnątrz- i międzywojewódzkich. Na przykładzie sektora B+R zaprezentowano sieć powiązań i wymiany tego sektora z pozostałymi sektorami gospodarki w poszczególnych województwach oraz między województwami. Powstałe tablice są pierwszą znaną autorom próbą opublikowania spójnych metodologicznie tablic przepływów międzygałęziowych na poziomie województw dla Polski i stanowią przyczynek do dalszych badań w kierunku ich większej dezagregacji regionalnej i sektorowej, jak również do wykorzystania w zastosowaniu do analiz różnorodnych polityk gospodarczych na poziomie regionalnym w Polce oraz do porównań międzynarodowych.
Europejska pomoc regionalna zwiększała się równolegle do postępów w integracji europejskiej. Środki skierowane na zwiększenie spójności społeczno-ekonomicznej i redukcję zróżnicowań w ramach UE uległy więcej niż podwojeniu w kategoriach względnych od lat 80., czyniąc z polityki rozwoju drugi co do ważności obszar interwencji w UE. Większość funduszy rozwojowych została przeznaczona na regiony należące do Celu 1, tj. regiony o poziomie PKB per capita kształtującym się poniżej 75% średniej unijnej. Mimo to europejska polityka rozwoju podlega krytyce ze względu na brak zwyżkowej tendencji we wspieranych regionach oraz niewystępowanie konwergencji regionalnej. Niniejsze opracowanie ocenia, wykorzystując analizę danych panelowych i przekrojowych, dotychczasowe niepowodzenia europejskiej polityki rozwoju w osiąganiu celu zapewnienia większej spójności społeczno-gospodarczej za pomocą zbadania, w jaki sposób wsparcie z europejskich funduszy strukturalnych jest przydzielone na różnorodne działania w regionach Celu 1. Stwierdziliśmy, że pomimo koncentracji środków rozwojowych na infrastrukturę i, w mniejszym stopniu, na wspieranie przedsiębiorczości, efekty wydatków w ramach tych dwóch kierunków działań są nieznaczne. Wsparcie w dziedzinie rolnictwa oddziałuje pozytywnie na wzrost, ale efekty te szybko zanikają. Jedynie inwestycje w edukację i kapitał ludzki które reprezentują zaledwie 1/8 całkowitych zobowiązań finansowych charakteryzuje pozytywny i statystycznie istotny związek ze wzrostem gospodarczym.
Autor podejmuje kwestię reorganizacji terytorialnej obszarów metropolitalnych w warunkach kanadyjskiego federalizmu na przykładzie Toronto i Montrealu. Wyniki badań autora wskazują, że realizowane strategie adaptacyjne państw zmierzające do upodmiotowienia metropolii są uzależnione m.in. od generalnej autonomii samorządu terytorialnego w danym systemie politycznym. Funkcjonowanie silnego samorządu terytorialnego może sprzyjać tworzeniu jednostek współpracy międzygminnej przy zachowaniu szczebla lokalnego. Reorganizacja terytorialna obszarów miejskich w państwach o niskim poziomie samodzielności samorządu lokalnego może natomiast spowodować likwidację dotychczasowych jednostek samorządowych przez łączenie ich w nowe samorządy o szerszym, „metropolitalnym” zasięgu terytorialnym (amalgamation). Kanada jest w tym kontekście bardzo ciekawym obiektem badań. Z uwagi na jej ewolucyjny federalizm, ograniczoną samodzielność szczebla lokalnego, w tym miast, oraz krzyżowanie się tradycji europejskich i amerykańskich można tam odnaleźć niemal wszystkie wspomniane wyżej wymiary reform i strategie adaptacyjne. Rozwijana w przypadku Toronto i Montrealu zaawansowana współpraca międzygminna sięgająca połowy XX w. została poddana rewizji przez fuzję współpracujących gmin w nowe, poszerzone terytorialnie metropolie Toronto w 1998 r. i Montrealu w 2002 r., co w obu wypadkach spotkało się z silnym sprzeciwem części mieszkańców i wywołało destabilizację współpracy w obszarze metropolitalnym. Trudne doświadczenia związane z procesem fuzji jednostek samorządowych spowodowały i w Toronto, i w Montrealu rezygnację z dalszych reform strukturalno-terytorialnych na rzecz reform funkcjonalnych, przybierających postać umów na linii prowincja – metropolie, mających na celu poszerzenie autonomii finansowej i kompetencyjnej tych ostatnich. Opisywane trudności w poszukiwaniu właściwego reżimu metropolitalnego i optymalnego ulokowania metropolii w strukturze systemu politycznego i terytorialnego państwa w przypadku analizowanych miast kanadyjskich idą w parze z osiąganymi przez nie pozytywnymi efektami gospodarczymi oraz wysoką jakością życia.
Jako cel artykułu przyjęto określenie zakresu i systematyzację współczesnej redefinicji czynników rozwoju regionalnego zachodzącej pod wpływem uwarunkowań globalnych. Postępowanie badawcze objęło trzy etapy: (1) syntetyczne uporządkowanie podstaw teoretycznych oraz przemian koncepcji czynników rozwoju regionalnego; (2) przedstawienie wyników ustaleń określających kierunek i zakres oddziaływania współczesnych megatrendów procesów rozwoju społeczno-gospodarczego na przemiany czynników rozwoju regionalnego oraz (3) zasadniczy etap analizy dotyczący identyfikacji i charakterystyki specyfiki zmian sposobu i zakresu postrzegania czynników rozwoju regionalnego odbywających się w konsekwencji współczesnych uwarunkowań globalnych.
W artykule zaproponowano miernik rozwoju społeczno-gospodarczego województw o postaci wskaźnika wielokomponentowego. Miernik obejmuje następujące obszary: technologia, infrastruktura, kapitał ludzki i kapitał społeczny, które definiowane są przez wiele innych wskaźników. Posiada on znaczące przewagi w stosunku do najczęściej stosowanego wskaźnika PKB per capita. Dane statystyczne, na podstawie których jest tworzony, są powszechnie dostępne i ze znacznie mniejszym opóźnieniem niż PKB na poziomie regionów. Wskaźnik ten pozwala ująć czynniki gospodarcze związane z długookresowym wzrostem gospodarczym, jak i efekty zewnętrzne, takie jak zmiany społeczne oraz zanieczyszczenie środowiska i inne. Zaproponowana konstrukcja wskaźnika obejmuje elementy wskaźników jakości życia, popularnych na poziomie krajów, jednak uwzględnia również czynniki niezbędne dla rozwoju gospodarek, a prowadzące do wzrostu wydajności pracy. Autorzy stoją na stanowisku, że takie ujęcie jest niezbędne w dobie problemów gospodarek z długookresowym wzrostem gospodarczym, wpływającym na ich rozwój. W artykule dokonano analizy empirycznej zaproponowanego miernika w odniesieniu do województw w latach 2009–2011. Stwierdzono podobieństwa, ale również wyraźne dywergencje wartości zaproponowanego wskaźnika w przekroju województw w stosunku do PKB per capita. Bazując na powyższych ustaleniach, dokonano także analizy przyczyn takiego stanu rzeczy.
Małopolska i Śląsk to regiony historyczne, których granice jedynie częściowo pokrywają się ze współczesnymi granicami województw małopolskiego i śląskiego. Opierając się na badaniu ankietowym, oceniono wpływ przebiegu dawnych granic na tożsamość regionalną mieszkańców i postrzeganie przez nich wskazanych regionów. Respondenci z miast położonych w województwach, które nie pokrywają się z ich przynależnością regionalną, utożsamiali się z nimi głównie ze względów gospodarczych, nie czując przy tym silnych powiązań historycznych i kulturowych. Zmieniło się również postrzeganie regionu górnośląskiego, który w porównaniu do wyników wcześniejszych badań z końca lat 80. i 90. XX w. przestał być kojarzony z zanieczyszczeniem powietrza i degradacją środowiska.
Rewitalizacja rozumiana jako zaplanowany proces ożywiania zdegradowanych obszarów niesie ze sobą trudne wyzwanie osiągnięcia długotrwałych rezultatów przestrzennych, gospodarczych i społecznych. W Polsce towarzyszący temu napływ funduszy europejskich nie tylko daje szerokie możliwości działania rozmaitym podmiotom zaangażowanym w odnowę miast, lecz także wywołuje pytanie o potencjalne dysfunkcje podejmowanych w tym zakresie inwestycji. Celem artykułu jest rozpoznanie niepożądanych skutków projektów zrealizowanych w Krakowie w ramach Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR) w latach 2007–2013. Projekty te m.in. miały sprzyjać rehabilitacji zdegradowanych obszarów mieszkaniowych. Tymczasem pierwsze efekty prowadzonych działań pozwalają stwierdzić, że odnowa miejsc kryzysowych kryje w sobie również pewne pułapki. Wśród nich do najbardziej niekorzystnych należy zaliczyć pułapkę turystyfikacji, uniformizacji, gentryfikacji i polaryzacji społecznej.
Artykuł koncentruje się na ocenie roli turystyki w rozwoju miast województwa warmińsko-mazurskiego. Ankietowani przedstawiciele urzędów miejskich uznali, że turystyka jest ważna i ma wpływ na rozwój gospodarczy miast. Jednak walory przyrodnicze Warmii i Mazur nie są kluczowym czynnikiem, determinującym atrakcyjność turystyczną miast. Uznali też, że każde miasto powinno budować własną, odrębną markę. Nie powinno się zatem wspomagać marką regionu, czy też marką dominującego miasta w regionie. Pożądana jest natomiast współpraca miast regionu w ramach promocji produktu turystycznego.
Celem pracy jest określenie i ocena poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego największych miast w Polsce oraz różnic i dysproporcji, jakie występowały między nimi w latach 2010–2012. Przedmiotem badań było 30 miast, w których liczba mieszkańców przekraczała 120 tys. Miasta te odgrywają kluczową rolę w państwie. Do napisania pracy wykorzystano literaturę problemu i badania empiryczne, które przeprowadzono na danych zaczerpniętych z Banku Danych Lokalnych GUS przy wykorzystaniu metody wzorca rozwoju Hellwiga. Rozpatrywano 67 danych diagnostycznych, których liczbę po weryfikacji formalnej ograniczono do 42 zmiennych. Zostały one podzielone na pięć kategorii: cechy demograficzne, jakość i dostępność usług kulturalno-oświatowych, warunki pracy i bezpieczeństwa społecznego, warunki mieszkaniowe i potencjał gospodarczy. Dla wybranych cech określono charakterystyki statystyczne pozwalające na ocenę różnic i dysproporcji. Po redukcji w badaniu wykorzystano 21 zmiennych. W wyniku analiz wyróżniono cztery grupy miast reprezentujących rożny poziom rozwoju lokalnego. Badania pozwoliły na porównawczą ocenę rozwoju każdego miasta z punktu widzenia badanych cech. Zastosowana metoda wskazała na istotne dysproporcje w rozwoju lokalnym badanych jednostek. Wykazano przydatność metody do oceny rozwoju miast i możliwość wykorzystania uzyskanych w wyniku badań miar i wskaźników syntetycznych jako narzędzi w zarządzaniu miastami.
Prezentowane analizy były ukierunkowane na określenie wielkości, struktury i zróżnicowania bazy ekonomicznej miast województwa warmińsko-mazurskiego, a także ich ewolucji w latach 2008–2015. Dodatkowym celem było określenie związków między poziomem wzrostu gospodarczego badanych ośrodków miejskich a stanem ich bazy ekonomicznej. Uzyskane wyniki potwierdziły postawioną w pracy tezę, że sektor bazy ekonomicznej nie stanowił istotnej części całkowitego zatrudnienia w badanych ośrodkach. Jednocześnie struktura zatrudnienia egzogenicznego była w niewielkim stopniu zróżnicowana, a w badanym okresie poziom jej dywersyfikacji się zmniejszył, co zwiększa ekspozycje na załamania popytu zewnętrznego. Zaobserwowano także pozytywny, choć słaby, wpływ wzrostu specjalizacji lokalnej na poziom dochodów własnych JST oraz poziom bezrobocia.
Celem artykułu jest analiza procesów lokalizacji i globalizacji małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) na obszarach wiejskich w Wielkopolsce. Badano problem gospodarki wiejskiej jako miejsca lokalizacji umiędzynarodowionych i działających globalnie przedsiębiorstw. Na wstępie omówiono potencjalne czynniki lokalizacji przedsiębiorstw w warunkach otwartej gospodarki. Następnie przedmiotem analizy były udziały kapitału zagranicznego i zagraniczna wymiana handlowa przedsiębiorstw działających w otoczeniu różniącym się poziomem zurbanizowania oraz występowaniem rolniczych i pozarolniczych funkcji gospodarczych. W badaniu posłużono się danymi sprawozdawczymi z lat 2008–2011 podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego oraz firm posiadających udziały za granicą, zebranymi przez GUS. Stwierdzono, że badane przedsiębiorstwa różniły się pod względem tempa i zaawansowania procesów globalizacji w zależności od poziomu urbanizacji i struktury gospodarczej różnych lokalizacji. Wyniki badań potwierdziły tezę, że globalizacja prowadzi do polaryzacji rozwoju gospodarki regionalnej i lokalnej.
Dług jednostek samorządu terytorialnego (JST) jest częścią państwowego długu publicznego. Analiza zjawiska zadłużenia sektora samorządowego ma więc istotne znaczenie dla bezpieczeństwa finansowego państwa. W Polsce w latach 2007–2013 dynamicznie wzrosło zadłużenie JST, a w szczególności największych miast na prawach powiatu – metropolii. Ze względu na dualny charakter realizują one ważne zadania w sferze społecznej i infrastrukturalnej, które przesądzają o jakości codziennego życia mieszkańców i mają wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy regionu, jak i obszarów metropolitalnych. Nadmierny wzrost zadłużenia stanowić może w przyszłości barierę osiągania wysokiego tempa rozwoju społeczno-gospodarczego metropolii. Celem artykułu jest analiza zjawiska zadłużenia największych miast na prawach powiatu – metropolii – w Polsce w latach 2007–2013. Analizę przeprowadzono na podstawie danych pochodzących z Ministerstwa Finansów (Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego).
Celem artykułu jest określenie możliwości wdrażania neoendogenicznego zrównoważonego rozwoju obszarów przyrodniczo cennych województwa lubelskiego. Autorka przeanalizowała literaturę przedmiotu, dokumenty strategii rozwoju lokalnego oraz wyniki badań przeprowadzonych w 2013 r. na terenie województwa lubelskiego w 30 gminach z grupy o najwyżej cenności ekologicznej. Na podstawie ankiet 383 radnych (86% ogółu) autorka wykazała, że przy napiętrzeniu się wielu poważnych problemów rozwoju zrównoważonego, takich jak niedostatki w zakresie infrastruktury ochrony środowiska czy niedostatecznie wykorzystany potencjał (gospodarczy) obszarów chronionych, trudne jest wdrażanie rozwoju neoondogenicznego – tylko 13% badanych radnych uzależniało możliwości rozwoju od korzystnego sprzężenia uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych.
Samodzielność finansowa podmiotów sektora samorządowego, czyli zdolność do kreowania własnej polityki finansowej w ramach istniejącego prawa, jest jednym z warunków stabilnego rozwoju lokalnego. Metropolie, czyli największe miasta na prawach powiatu, ze względu na wysoki potencjał demograficzny i gospodarczy wyróżnia wysoki przeciętny poziom samodzielności finansowej w relacji do pozostałych podmiotów sektora samorządowego. Na poziom samodzielności finansowej JST, a zwłaszcza największych miast, oddziałują różnorodne procesy i zjawiska, w tym kryzys gospodarczy oraz zjawisko suburbanizacji. Głównym celem artykułu jest ocena poziomu samodzielności finansowej metropolii w Polsce w latach 2007–2015. Podczas pierwszego etapu badań analizowano kształtowanie się poziomu i stopnia zróżnicowania podstawowych wskaźników samodzielności finansowej metropolii, natomiast na drugim etapie badań ze względu na złożony charakter badanego zjawiska dokonano syntetycznej oceny poziomu samodzielności finansowej metropolii z wykorzystaniem metody TOPSIS. Podstawę empiryczną badań stanowiły dane pochodzące z baz danych GUS (Bank Danych Lokalnych).
Teorie wzrostu endogenicznego zakładają kluczową rolę wiedzy w procesach gospodarczych. Jednocześnie koncepcje z nurtu nowej ekonomii geograficznej wsparte badaniami empirycznymi zwracają uwagę na możliwość wystąpienia procesów tzw. dywergencji. W związku z powyższym celowe staje się badanie przestrzennego rozmieszczenia szeroko pojętej wiedzy. Dla uzyskania pełnego obrazu danej gospodarki istotne wydaje się nie tylko scharakteryzowanie jej wyposażenia w odpowiednie czynniki przesądzające o rozwoju, lecz także uwzględnienie ich rozlokowania. Niniejszy artykuł należy traktować w kategoriach uzupełnienia dotychczasowych badań dotyczących pozycji technologicznej Niemiec. Do analizy wybrano trzy poziomy podziału terytorialnego: Niemcy Wschodnie (5 nowych krajów związkowych) i Niemcy Zachodnie (11 landów); szesnaście krajów związkowych (NUTS 1) oraz czterdzieści jeden Regierungsbezirke (NUTS 2). Wśród analizowanych czynników określających potencjał kraju do wzrostu opartego na wiedzy znalazły się: wydatki na badania i rozwój (B+R); personel prowadzący prace badawczo-rozwojowe; zasoby ludzkie w naukach ścisłych i inżynieryjnych; zatrudnienie w sektorach wysokiej techniki i wiedzochłonnych; liczba patentów zgłoszonych do Europejskiego Urzędu Patentowego. W celu zwiększenia wiarygodności wyników zadecydowano o kalkulacji, dla każdego z pięciu czynników, czterech wskaźników koncentracji: Rosenblutha, Giniego, Herfindahla–Hirschmana oraz Ellisona–Glaesera. Otrzymane dzięki zastosowaniu różnych miar koncentracji rezultaty wskazują, że stosunkowo najbardziej równomierne rozmieszczenie obserwujemy w przypadku zatrudnienia w sektorach wiedzochłonnych i wysokiej techniki, największą koncentrację zaś dla liczby patentów zgłoszonych do Europejskiego Urzędu Patentowego. Dalsze badania pozwolą być może odkryć nowe prawidłowości i wzorce funkcjonowania gospodarek opartych na wiedzy.
Globalny kryzys gospodarczy, który dosięgnął gospodarek krajów Unii Europejskiej, unaocznił potrzebę nowego podejścia do planowania i realizacji polityki rozwoju regionalnego. Artykuł analizuje dyskusję dotyczącą znaczenia Rygi – jako największego łotewskiego miasta – i jej potencjału rozwojowego w kontekście wyzwań i możliwości związanych z koniecznością reagowania na globalne zmiany. W artykule omówiono znaczenie niektórych czynników mających wpływ na obecną sytuację, a także przedstawiono działania podjęte przez władze krajowe w celu równoważenia rozwoju na Łotwie. Ponadto ukazano możliwości zastosowania podejścia ukierunkowanego terytorialnie w promowaniu rozwoju Rygi jako stolicy Łotwy.
Turystyka jest ważnym czynnikiem rozwoju regionalnego, który mógłby stać się motorem zmian społeczno-gospodarczych wielu obszarów naszego kraju. Wzrost liczby turystów pozytywnie wpływa na rynek pracy i pobudza przedsiębiorczość w innych sektorach usług oferowanych w danym regionie. Pomimo potencjału, jakim dysponują niektóre polskie województwa, rozwój turystyki utrudniają: zły stan infrastruktury technicznej, zwłaszcza transportowej, wysoki stopień rozproszenia sektora, brak produktów turystycznych i ich odpowiedniej promocji. Choć Unia Europejska nie ma odrębnej polityki dedykowanej turystyce, fundusze przeznaczone na realizację polityki spójności w znacznej mierze mogą wspierać poprawę warunków dla dynamicznego rozwoju tego sektora. Artykuł jest poświęcony zagadnieniom związanym z wykorzystaniem funduszy unijnych na rozwój turystyki w województwie warmińsko-mazurskim. Wyniki przeprowadzonych analiz dowodzą pozytywnego – choć ograniczonego – wpływu realizowanych projektów na zwiększenie atrakcyjności oferty turystycznej i poprawę konkurencyjności podmiotów branży turystycznej. Zidentyfikowanymi problemami, obniżającymi skuteczność wsparcia tej branży, są niechęć do współpracy podmiotów w tworzeniu produktów turystycznych oraz problem przeinwestowania, który dotyczy części projektów.
Artykuł prezentuje nową interpretację przestrzeni globalnej. Najważniejszym elementem tej przestrzeni są cztery megaprzestrzenie Ameryki, Europy, Chin i Indii. Megaprzestrzeń jest wielkim obszarem geograficznym skupiającym istotny w skali globalnej potencjał demograficzny, gospodarczy, naukowy, kulturowy i militarny. Jest także obszarem zróżnicowanym regionalnie, na którym jednak nie występują istotne bariery hamujące wolne przepływy osób, dóbr, informacji i kapitału. Innowacyjne studia czterech megaprzestrzeni są wielkim wyzwaniem teoretycznym i pragmatycznym dla Regional Studies Association jako organizacji, która powinna otwierać nowe karty w interpretacji przestrzeni globalnej XXI wieku.
Artykuł analizuje zmiany w systemie zarządzania Kijowem w latach 2008–2014. Konsekwencje kryzysu gospodarczego i bieżący kryzys we wschodniej Ukrainie wymagają nowego podejścia i nowych rozwiązań w dziedzinie przywództwa i zarządzania lokalną społecznością. Przez wiele lat słabość lokalnych władz w Kijowie w połączeniu z niezwykle silną kontrolą rządu centralnego uniemożliwiała wykształcenie przez gospodarkę miasta odporności na negatywne zjawiska związane z globalnym kryzysem gospodarczym. Nie przeszkodziło to jednak w upowszechnieniu się nowych form inicjatyw społecznych, które łączą podmioty prywatne i pozarządowe. Obrany przez władze krajowe na Ukrainie kierunek rozwoju zakładający decentralizację państwa tworzy nowe możliwości wykorzystania społecznego potencjału miasta. Wyzwaniem jest znalezienie sposobu na konstruktywną współpracę między formalnymi i nieformalnymi liderami, która powinna stworzyć podstawę trwałego i konkurencyjnego wzrostu gospodarczego.
Celem pracy była analiza zróżnicowania przestrzennego jakości polityki promocyjnej i informacyjnej miast Polski ukierunkowanej na rozwój gospodarczy. Badanie oparto na przeprowadzonym audycie elektronicznym oraz szczegółowej weryfikacji oficjalnych serwisów internetowych 306 miast w Polsce. Analiza wykazała bardzo dużą różnorodność rzeczywistego zaangażowania samorządów lokalnych w poprawę atrakcyjności inwestycyjnej miast. W wielu wypadkach obserwować można częściowy lub całkowity brak przejawów realizacji polityki promocyjno-informacyjnej. Badanie wykazało również brak spójności oraz tymczasowość podejmowanych działań marketingowych.
Celem artykułu jest przedstawienie procesu zmian, jakie od lat 70. XX w. do roku 2012 zachodziły na obszarach aglomeracji miejskich w Polsce. Cechą charakterystyczną tego procesu była zauważalna tendencja do społeczno-gospodarczej koncentracji funkcji w tych obszarach z równoczesną dekoncentracją ich zagospodarowania. Pod tym względem charakterystyczny jest Warszawski Zespół Miejski (WZM). Odnotowuje się na całym jego obszarze wzrost wskaźników gospodarczych oraz zaludnienia, przede wszystkim w gminach podstołecznych, przy równoczesnym rozpraszaniu się zabudowy na terenach wiejskich, liniową obudową dróg i słabnięciem znaczenia centrów miast otaczających Warszawę. Artykuł ma ukazać te tendencje w gminach północnego pasma rozwoju WZM. Badaniom poddano procesy zachodzące na obszarach trzech miast: Legionowa, Nowego Dworu Mazowieckiego i Zakroczymia oraz w gminach wiejskich Jabłonna i Wieliszew. Wyniki skonfrontowano ze zmianami zachodzącymi w południowej strefie aglomeracji, tj. gminach powiatu piaseczyńskiego. Zbadane procesy zostały porównane z propozycjami i ustaleniami wynikającymi z koncepcji planistycznych WSW, opracowywanych w badanym okresie. Nasilający się proces suburbanizacji, noszący znamiona dezurbanizacji zagospodarowania przestrzennego, wpływa na efektywność nowo powstałych struktur zabudowy i rangę ośrodków usługowych, a także wykazuje zawodność długoterminowych koncepcji planistycznych niepopartych szczegółowymi analizami i badaniami.
Artykuł przedstawia regionalne zróżnicowania Polski w wielu wymiarach i aspektach: gospodarczym, społecznym, politycznym. Poszczególne zjawiska układają się w przestrzeni Polski w zasadzie w podobny sposób, co prowadzi do potwierdzenia znanych tez o istnieniu silnej współzależności wielu zjawisk w procesie rozwoju. Historyczne uwarunkowania zróżnicowań przestrzeni po raz kolejny wskazują także na to, iż terytorialne różnice w Polsce są produktem "długiego trwania". Obydwie te charakterystyki zróżnicowań ich kompleksowość i historyczne uwarunkowania każą z ostrożnością podchodzić do możliwych efektów polityki regionalnej, która może obiektywnie istniejącą rzeczywistość zmienić tylko stopniowo i w niewielkim zakresie. W zakończeniu artykułu są sformułowane pewne zalecenia pod adresem tej polityki.
Celem artykułu jest ukazanie na przykładzie Lubelszczyzny, w jaki sposób rozwój peryferyjnych regionów Europy może być wspierany przez współpracujące klastry, rozumiane jako luźne organizacje gospodarcze, w których jednoczesna kooperacja i konkurencja uczestniczących firm daje efekt synergii. Takie sieci powiązanych firm, zlokalizowanych w geograficznym sąsiedztwie, wspierane są przez lokalne władze, organizacje i instytucje, a także jednostki naukowe i badawczo-rozwojowe. Klastry są motorem innowacji i postępu technicznego, sprawiając, że regiony, w których funkcjonują, stają się atrakcyjnym, silnym partnerem w globalnej gospodarce. Europa powinna dzięki nim uzyskać szybsze tempo wdrażania innowacji i podnoszenia standardu życia, aby zmniejszyć dystans, jaki dzieli ją od Stanów Zjednoczonych i wiodących krajów azjatyckich. Funkcjonowanie klastrów w europejskich regionach peryferyjnych może rozwiązać wiele problemów, takich jak bezrobocie lub konieczność restrukturyzacji regionalnej gospodarki. Rozwijające się klastry tworzą atrakcyjne miejsca pracy, dzięki czemu mogą być siłą sprawczą powstrzymującą wykształconą młodzież od migracji zarobkowej do dużych ośrodków miejskich lub za granicę. Partnerstwo klastrów może ponadto podwyższyć poziom konkurencyjności ich oferty dzięki wytworzeniu wzajemnego popytu: dany klaster stanowi grono lokalnych, wymagających klientów, którzy zmuszają partnerskie klastry do ciągłego doskonalenia swojej oferty.
Ponieważ działania na rzecz zwiększania spójności gospodarczej w ujęciu przestrzennym są ważnym elementem polityki publicznej, a metropolie to główne ośrodki wzrostu gospodarczego, istotne jest zrozumienie, jaki jest zasięg przestrzenny dyfuzji rozwoju z dużych miast do otaczających je regionów, oraz które obszary charakteryzują się szczególnie niskim poziomem rozwoju na skutek braku funkcjonalnych powiązań z metropoliami. Niniejszy artykuł jest próbą zdelimitowania zjawiska dyfuzji rozwoju z miast metropolitalnych w Polsce, a także wskazania obszarów dotkniętych polaryzacją rozwoju. Analiza została przeprowadzona na poziomie gmin z wykorzystaniem miary lokalnej korelacji przestrzennej (LISA).
Włochy – państwo w sensie politycznej jedności stosunkowo młode – są krajem o nieprzeciętnym zróżnicowaniu ekonomicznym i społeczno-kulturowym. Mimo świetnych, sięgających imponującego antyku, tradycji historycznych dopiero po drugiej wojnie światowej udało im się osiągnąć standardy dochodowe porównywalne – średnio biorąc – z mocarstwami takimi jak Wielka Brytania i Francja. Włochy zawdzięczają ten sukces w dużym stopniu konstruktywnemu uczestnictwu w procesach Wspólnot i Unii Europejskiej. Nie zmienia to faktu, że kraj – zarówno w sensie gospodarczym, jak też społecznym, a po trosze i politycznym – pozostaje podzielony na bardzo zróżnicowane części i regiony. Polityka państwa zmierza od długiego już czasu do likwidacji jaskrawych kontrastów między Centropółnocą a Południem, efekty są jednak wciąż ograniczone. Stąd nowe posunięcia w kierunku przyspieszenia zmian, m.in. ze względu na potrzeby zapewnienia konkurencyjności Włoch na arenie międzynarodowej.
Autor analizuje rozwój międzynarodowych centrów finansowych w Europie Środkowo-Wschodniej (EŚW). Badania pokazały, że rozwój usług finansowych w krajach EŚW charakteryzuje zależność zewnętrzna, gdyż tamtejsze filie firm o tym profilu są kontrolowane przez centrale zlokalizowane w krajach Europy Zachodniej. Autor porównuje w ujęciu ilościowym stopień rozwoju funkcji finansowych w Budapeszcie, Warszawie i Pradze. Dowodzi, że pomimo braku wyraźnych przejawów tworzenia międzynarodowych centrów finansowych w okresie transformacji można obecnie dostrzec sygnały świadczące o powstawaniu takich centrów. Czytelnicy znajdą w artykule ocenę wpływu światowego kryzysu gospodarczego na centra finansowe w krajach EŚW i potwierdzenie wzrostu zróżnicowania trajektorii ich rozwoju. W szczególności obserwowany był stały spadek znaczenia Budapesztu pod tym względem, szczególnie pod koniec pierwszej dekady XXI w., któremu towarzyszył jednoczesny wzrost roli Warszawy. Zoltán Gál zaznacza na koniec, że Budapeszt, pomimo wcześniejszych osiągnięć, najprawdopodobniej przegrał konkurencję jako międzynarodowe centrum finansowe.
Celem artykułu jest wskazanie charakterystycznych cech zagospodarowania przestrzennego miast Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (GZM), zlokalizowanej w centralnym subregionie województwa śląskiego. Specyfika jej zabudowy jest rezultatem zarówno uwarunkowań historycznych wynikających z wielowiekowej eksploatacji bogactw naturalnych, jak i współczesnych oddziaływań gospodarczych i społecznych, które wpływają na funkcjonowanie silnie zintegrowanych jednostek terytorialnych współtworzących GZM. Zaprezentowane wyniki badań dotyczą wybranego obszaru zainteresowań morfologii miasta, jakim jest kombinacja typów budynków zlokalizowanych w miastach GZM, którą porównano z zabudową w pozostałych miastach województwa śląskiego oraz wszystkich polskich miastach.
W artykule dokonano oceny stanu i warunków rozwoju polskich miast w kontekście procesów i problemów występujących w miastach wysoko rozwiniętych krajów Europy. Te ostatnie, zwłaszcza położone w twardym jądrze UE, wkraczają w nowe stadium rozwoju. Złączone sieciami różnorakich powiązań , tworzą zintegrowane gospodarczo przestrzenie miejskie o największej zdolności konkurowania w globalnej gospodarce, tracąc charakter w znacznym stopniu domkniętych, odrębnych układów społeczno-gospodarczych. Wskazano na prowadzące do tego procesy, podkreślając, że są one w Polsce widoczne, ale niezbyt zaawansowane. Polska jest krajem opóźnionej urbanizacji o mało konkurencyjnej w Europie bazie ekonomicznej miast, niezłym kapitale ludzkim, ale miernym kapitale społecznym i niskiej jakości przestrzeni miejskiej. Zarysowano główne wyzwania rozwoju polskich miast w dobie integracji europejskiej, omawiając także najczęściej spotykane wizje miasta Europy XXI wieku w kontekście celów rozwoju i sposobów ich osiągania.
Polityka rozwoju regionalnego jest integralnie związana z decentralizacją systemu władz publicznych. Jej istotą , w odróżnieniu od klasycznego wzorca wyrównawczego rozwoju regionalnego, jest próba wygrywania, a nie – wyrównywania międzyregionalnych zróżnicowań . Reforma ustrojowa zaledwie otwiera, a nie – wyczerpuje sama przez się możliwości kształtowania realnej polityki rozwoju regionalnego. Przesunięcie gestii i środków jej realizacji ze szczebla ogólnokrajowego na samorządny poziom wojewódzki może przynieść w sferze gospodarowania środkami publicznymi efekty porównywalne do tych, które w sferze gospodarki niesie prywatyzacja majątku państwowego. Jeśli możliwości te zostaną wykorzystane, to ciężar problemu przesunie się z areny zmagań o centralnie dzielone beneficja na płaszczyznę efektywnej alokacji środków, a więc – swoistej „gry o sumie dodatniej”, co sprzyjać będzie obniżeniu kosztów transformacji i rozwoju oraz spotęguje ich efekty. Przy widocznym niedorozwoju instytucjonalnym publicznych podmiotów polityki intraregionalnej duże wrażenie może czynić wyraźny rozkwit instytucjonalny polityki regionalnej na poziomie ogólnokrajowym. Wytłumaczeniem tego fenomenu mogą być przygotowania do „wielkiego dzielenia”. Spiritus movens tych przygotowań to perspektywa pozyskania z Unii Europejskiej środków wspierających rozwój regionalny.
Filie i oddziały koncernów międzynarodowych są znaczącym elementem w strukturze gospodarczej miast i regionów, a w zależności od stopnia integracji z regionalnym oraz lokalnym otoczeniem gospodarczym mogą odgrywać ważną rolę w ich rozwoju. Lokalizacja fi lii koncernu międzynarodowego wywołuje wielorakie skutki, w różnych sferach: gospodarczej, społecznej, przestrzennej, w środowisku przyrodniczym. Do skutków w sferze społecznej można zaliczyć kształtowanie się postaw mieszkańców wobec inwestora pod wpływem wiedzy o nim oraz wykreowanego wizerunku, prowadzące w dalszej kolejności do pewnych wobec niego zachowań. Opracowanie dotyczy porównania postaw wobec inwestorów zagranicznych mieszkańców dużego miasta oraz małej gminy wiejskiej. Podstawą analizy były badania ankietowe przeprowadzone wśród mieszkańców Poznania oraz mieszkańców gminy Zbąszynek.
Celem badań była identyfikacja i pomiar wolności gospodarczej w krajach Unii Europejskiej na przełomie XX i XXI w. Na tym tle szczególną uwagę zwrócono na zmiany (liberalizację) zachodzące w polskiej gospodarce. Podstawą analizy porównawczej między 25 krajami UE (poza Maltą i Cyprem) był materiał liczbowy uzyskany z corocznych badań wolności ekonomicznej, prowadzonych przez Heritage Foundation i Wall Street Journal w latach 1996–2008. Na łączny wskaźnik (indeks) wolności gospodarczej składała się średnia ocena dziesięciu różnych cech – kryteriów bardziej szczegółowych. Średni wskaźnik uzyskany z wszystkich 10 cech pozwalał natomiast ocenić kraj pod względem stopnia liberalizmu (wolności) gospodarki lub poziomu etatyzmu. Zaproponowane podejście metodyczne, w którym dokonuje się podziału na dwa nurty: etatyzm i liberalizm, okazało się szczególnie przydatne przy ocenie procesów zachodzących również w polskiej gospodarce.
W wyniku badań stwierdzono, że wśród 15 krajów tzw. dawnej UE 10 zalicza się do grona bardziej liberalnych. W tej grupie jest też najbardziej liberalna w UE Irlandia, natomiast drugą grupę stanowi pięć państw wyraźnie mniej liberalnych: Hiszpania, Francja, Portugalia, Włochy i Grecja. Polska to kraj najbardziej etatystyczny spośród wszystkich członków UE, chociaż w pierwszych latach transformacji należała nawet – obok Czech i Estonii – do trzech liderów pod tym względem. Trudno więc utożsamiać gospodarkę polską z zaawansowanym bądź nadmiernym liberalizmem. Jest to – zgodnie ze współczesnymi standardami – raczej gospodarka etatystyczna, z pewnymi, i to nielicznymi, elementami liberalizmu.
Badania wskazują, że kryzysu gospodarczego, który ujawnił się w połowie 2007 r., nie można utożsamiać wyłącznie z gospodarką liberalną, chociaż za takim źródłem przemawiają przyjmowane metody wychodzenia z zapaści gospodarczej. Przeważają tu rozwiązania etatystyczne, ale w wyraźnej mniejszości pojawiają się również metody liberalne. Rozstrzygnięcia należy jednak oczekiwać dopiero po kilku latach.