Europejska pomoc regionalna zwiększała się równolegle do postępów w integracji europejskiej. Środki skierowane na zwiększenie spójności społeczno-ekonomicznej i redukcję zróżnicowań w ramach UE uległy więcej niż podwojeniu w kategoriach względnych od lat 80., czyniąc z polityki rozwoju drugi co do ważności obszar interwencji w UE. Większość funduszy rozwojowych została przeznaczona na regiony należące do Celu 1, tj. regiony o poziomie PKB per capita kształtującym się poniżej 75% średniej unijnej. Mimo to europejska polityka rozwoju podlega krytyce ze względu na brak zwyżkowej tendencji we wspieranych regionach oraz niewystępowanie konwergencji regionalnej. Niniejsze opracowanie ocenia, wykorzystując analizę danych panelowych i przekrojowych, dotychczasowe niepowodzenia europejskiej polityki rozwoju w osiąganiu celu zapewnienia większej spójności społeczno-gospodarczej za pomocą zbadania, w jaki sposób wsparcie z europejskich funduszy strukturalnych jest przydzielone na różnorodne działania w regionach Celu 1. Stwierdziliśmy, że pomimo koncentracji środków rozwojowych na infrastrukturę i, w mniejszym stopniu, na wspieranie przedsiębiorczości, efekty wydatków w ramach tych dwóch kierunków działań są nieznaczne. Wsparcie w dziedzinie rolnictwa oddziałuje pozytywnie na wzrost, ale efekty te szybko zanikają. Jedynie inwestycje w edukację i kapitał ludzki które reprezentują zaledwie 1/8 całkowitych zobowiązań finansowych charakteryzuje pozytywny i statystycznie istotny związek ze wzrostem gospodarczym.
Celem artykułu jest analiza wpływu polityki spójności w latach 2004–2006 na rozwój Zielonej Góry. W badaniach, korzystając ze zróżnicowanych źródeł informacji i metod, podjęto analizę wpływu w trzech głównych aspektach: konkurencyjności i atrakcyjności; spójności społecznej i przestrzennej oraz dyfuzji procesów rozwojowych. Z badań wynika, że polityka spójności miała niewielki wpływ na rozwój miasta i jego otoczenia, służyła bowiem przede wszystkim podniesieniu jakości życia.
Wysoka pozycja województwa dolnośląskiego w krajowych rankingach konkurencyjności, atrakcyjności inwestycyjnej i dostępności, a także potencjału innowacyjnego, stanowi dobry punkt wyjścia do realizacji celów Odnowionej Strategii Lizbońskiej i przekształcenia Dolnego Śląska w region wiedzy. Innowacyjność i atrakcyjność inwestycyjna to jednak stan dynamiczny, do którego region wciąż musi dążyć w procesie współzawodnictwa z najlepszymi, angażującym partnerów instytucjonalnych i społecznych. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej – odpowiednio zastosowane i skierowane – są tylko skutecznym narzędziem, a nie celem samym w sobie. Umiejętne zdyskontowanie silnej pozycji Wrocławia i doświadczeń lokalnego lidera innowacji – Politechniki Wrocławskiej – a także budowanie sieci współpracy, większe niż dotychczas korzystanie z doświadczeń regionów partnerskich i stworzenie atrakcyjnej oferty dla inwestorów w dziedzinie wysokich technologii i usług pozwolą osiągnąć cele zapisane w strategiach.
Artykuł koncentruje się na zagadnieniach związanych z wpływem jakości zarządzania w administracji samorządowej na poziomie gminnym na wykorzystanie funduszy unijnych wspierających rozwój lokalny. Polska, która od kilku lat jest członkiem Unii Europejskiej, ma możliwość korzystania z funduszy przeznaczonych na rozwój regionalny i wzmacnianie spójności na terenie Wspólnoty. Jedną z głównych grup beneficjentów, do których w obecnej perspektywie lat 2007–2013 należy większość środków, są samorządy terytorialne. Celem artykułu jest przedstawienie zależności między stosowaniem narzędzi wpisujących się w nurt New Public Management w administracji samorządowej a sprawnością w korzystaniu z funduszy unijnych przeznaczonych na rozwój lokalny/regionalny. Wpływ narzędzi rozpatrywany jest w trzech obszarach: ilości pozyskanych środków, sprawnej realizacji projektu (rzeczowej i finansowej) oraz jakości projektów.
Artykuł stanowi próbę uchwycenia różnic dynamiki i kierunków rozwoju powiatów Polski Wschodniej w stosunku do pozostałej części kraju. Przeanalizowano strukturę i wartość inwestycji realizowanych przy wsparciu funduszy UE w latach 2004–2006, co pozwoliło dostrzec występowanie określonych prawidłowości. Terytorialne rozproszenie inwestycji, brak koncentracji finansowej, czyli niska wartość i mniejsza skala realizowanych projektów, a także mniejsza łączna wartość wszystkich inwestycji współfinansowanych z funduszy unijnych mogą stanowić zagrożenie dla realizacji polityki zwiększenia spójności w regionie. Przeważają projekty utrwalające istniejącą już strukturę i kierunki rozwoju, więc nie dochodzi do zmiany jakościowej lokalnej i regionalnej polityki rozwoju Polski Wschodniej.
Celem artykułu jest przedstawienie ram teoretycznych (definicja, funkcje, typologie) i praktyki ewaluacji w Unii Europejskiej. Analiza praktyki europejskiej przebiega na trzech poziomach: ewaluacji wykorzystywanej przez administracje krajowe do krajowych programów, ewaluacji na poziomie instytucji europejskich (głównie Komisji Europejskiej) i wreszcie ewaluacji programów europejskich na poziomie krajowym. Akcent został postawiony na politykę regionalną Unii Europejskiej. Autor konkluduje, że mimo swoistego boomu ewaluacyjnego, który nastąpił w UE głównie za sprawą wymogów polityki regionalnej, rzeczywisty wpływ ewaluacji na zarządzanie jest wciąż niedostatecznie oszacowany. Istnieje znacząca luka między praktycznym wykorzystaniem ewaluacji (liczbą i skalą prowadzonych ewaluacji) a europejską teorią oraz badaniami empirycznymi, które określałyby efektywność ewaluacji i jej wpływ na zarządzanie rozbudowanymi programami Unii Europejskiej.
W pracy zastosowano rozmyty proces hierarchiczny do oceny ważności celów i zadań strategicznych w gminie wiejskiej Babiak. Procedura polega na budowie hierarchicznego schematu decyzyjnego składającego się z celu głównego, celów podrzędnych i zadań strategicznych oraz wykorzystaniu opinii ekspertów (radnych) na temat stanu i możliwości rozwojowych gminy. W wyniku przeprowadzonych badań ustalono, że najważniejsze dla rozwoju gminy są zadania związane z rozbudową dróg gminnych, budową sieci kanalizacyjnej, także z rozwojem agroturystyki i turystyki oraz pozyskiwaniem funduszy strukturalnych Unii Europejskiej i środków pozabudżetowych na rozwój gminy.
Absorpcja unijnej pomocy strukturalnej, dostępnej w latach 2007–2013, stwarza dla naszego kraju ogromne możliwości rozwojowe, perspektywę poprawy jakości życia społeczeństwa. Aktywnie i rozsądnie prowadzona polityka regionalna przy pełnym wykorzystaniu funduszy strukturalnych przyczyni się do poprawy infrastruktury, rozwoju polskich małych i średnich przedsiębiorstw oraz restrukturyzacji obszarów wiejskich. Problem zdolności regionów naszego kraju do pełnego i efektywnego wykorzystania środków pomocowych zasługuje na baczną uwagę. Niniejszy artykuł – napisany na podstawie doświadczeń z wdrażania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego – wskazuje na niektóre zagrożenia obniżające pełną i optymalną absorpcję funduszy strukturalnych. Bariery te zostały zidentyfikowane w oparciu o wyniki ankiet przeprowadzonych w jednostkach samorządu terytorialnego województwa świętokrzyskiego.
Polska stając się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, otrzymała szansę uczestnictwa w funduszach strukturalnych i Funduszu Spójności. Pełna i efektywna absorpcja tych funduszy w dużej mierze zależeć będzie od współpracy partnerów ze wszystkich sektorów życia społecznego i gospodarczego państwa, w tym prywatnego. Biorąc pod uwagę dość ograniczone możliwości finansowe wkładu własnego jednostek samorządu terytorialnego w projektach współfinansowanych przez fundusze strukturalne, obecność środków sektora prywatnego często może okazać się nieodzowna. W artykule analizowany jest zakres oraz typologia partnerstw publiczno-prywatnych PPP. Przedstawione są zarówno szanse, jak i zagrożenie mogące się pojawić podczas realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.
Od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej w 2004 r. polskie województwa stały się podmiotami wspólnej polityki regionalnej, w ramach której otrzymują na realizację jej podstawowych celów coraz większe środki z unijnego budżetu. Jak pokazało doświadczenie poprzedniego okresu programowania, dla efektywnej absorpcji tychże funduszy oraz zagwarantowania rzeczywistych, pozytywnych efektów ich wykorzystania niezbędny jest odpowiednio konstruowany i sprawnie funkcjonujący system instytucjonalny. Na system ten składają się z jednej strony procedury dotyczące programowania, zarządzania, finansowania, kontroli itp., z drugiej – faktyczne działanie wszystkich zaangażowanych podmiotów. Artykuł zawiera główne wnioski z badań prowadzonych w 2008 roku. Celem badań była analiza doświadczeń wdrażania funduszy strukturalnych przeznaczonych dla regionów w latach 2004–2006, w tym w szczególności identyfikacja głównych porażek, oraz poznanie zakresu wykorzystania związanych z nimi doświadczeń przy kształtowaniu modelu implementacji funduszy w kolejnej perspektywie budżetowej 2007–2013. Przedstawione zostały także procedury tworzenia szesnastu Regionalnych Programów Operacyjnych oraz priorytety przyjęte w ich ramach przez samorządy
poszczególnych województw.
Artykuł omawia wyniki badania empirycznego przeprowadzonego w około 50 gminach czterech województw. Na podstawie analizy dokumentów urzędowych, wyników ankiet i wywiadów pogłębionych z politykami i urzędnikami samorządowymi przedstawia różnice i podobieństwa w postrzeganiu ubiegania się o dofinansowanie w poszczególnych programach operacyjnych. Artykuł prezentuje poszczególne etapy ubiegania się o środki od wyboru programu operacyjnego aż do wyboru projektów przeznaczonych do realizacji przez instytucje zarządzające programami. Zwraca uwagę na problemy wynikające ze stosowanych procedur, zróżnicowanej konkurencji w ubieganiu się o środki i zjawiska nieformalnego oddziaływania na wyniki selekcji projektów. Odwołując się do wyników wcześniejszych badań, analizuje też zmiany jakie zachodziły między programami realizowanymi w okresie 2004-2006 i 2007-2013.
Celem niniejszego artykułu jest prezentacja dokonanej ex post przekrojowej ewaluacji oddziaływania interwencji przeprowadzanych w ramach polityki spójności UE na spójność społeczną polskich miast. Spójność społeczna była rozumiana jako zdolność nowoczesnego społeczeństwa do zapewnienia długoterminowego dobrobytu wszystkim jego członkom, w tym zapewnienia równego dostępu do zasobów, poszanowania godności ludzkiej i różnorodności, osobistej i zbiorowej autonomii oraz odpowiedzialnej partycypacji. Wyniki badań wykazały koncentrację środków w dużych projektach systemowych, a największe oddziaływanie uwidoczniło się w przypadku projektów edukacyjnych, zwiększania dostępu kobiet do rynku pracy oraz zwiększania dostępności usług medycznych. Relatywnie najsłabsze oddziaływanie zanotowano w sferze ograniczania wykluczenia społecznego, wspierania osób niepełnosprawnych oraz kultury.
Artykuł odpowiada na pytanie, czy wsparcie unijne w województwie lubelskim może wzmocnić rozwój na poziomie lokalnym i regionu. Odpowiedzi udzielamy, porównując faktyczną strukturę wsparcia w latach 2007?2013 z wynikającymi z literatury warunkami, których spełnienie jest nieodzowne, aby móc mówić o trwałym, pozytywnym efekcie wykorzystania pomocy finansowej. Dodatkowo zrealizowano studia przypadku badające mechanizmy wykorzystania wsparcia na poziomie lokalnym. Przeprowadzona analiza pokazała, że w województwie dominują wydatki na inwestycje infrastrukturalne i wsparcie obszarów wiejskich przy niewielkich wydatkach na kapitał wiedzy i gospodarczy oraz praktycznie przy braku wsparcia kapitału społecznego i jakości administracji. Fundusze wykorzystywane na poziomie lokalnym sprowadzają się często do roli środków o charakterze socjalnym. Zaobserwowane kierunki wsparcia mogą prowadzić do petryfikacji niekorzystnej struktury gospodarczej regionu, nie zapewniając wzrostu ogólnej produktywności czynników produkcji.
Celem artykułu jest poszukiwanie przyczyn sprawności samorządów lokalnych w wykorzystywaniu funduszy pomocowych jako wyniku funkcjonowania w regionach o wyższym poziomie społeczeństwa obywatelskiego, które nadaje specyficzną strukturę działaniom zbiorowym i indywidualnym, podejmowanym dla zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnych i realizacji celów zbiorowych. Postawiona teza dotyczy uwarunkowanej kulturowo zdolności do samoorganizacji, społecznego współdziałania, stopnia zaufania do otoczenia, tworzących kapitał społeczny w poszczególnych regionach, jako czynnika warunkującego sprawne działanie instytucji na przykładzie zdolności samorządów gminnych do wykorzystania środków z programu SAPARD. Autorka określa operacyjną definicję sprawności władz samorządowych w pozyskiwaniu środków z funduszy pomocowych oraz bada regionalne zróżnicowanie tej sprawności w Polsce, wykorzystując przy tym 9 wskaźników.
Ewaluacja jest istotnym elementem cyklu polityk publicznych, dostarczającym informacji na potrzeby poprawy efektywności polityk wdrażanych i projektowania przyszłych. W Polsce od co najmniej 15 lat mówi się o potrzebie dyfuzji tej praktyki z pola funduszy strukturalnych do innych obszarów działania państwa. Choć jednym z takich oczywistych kierunków dyfuzji jest samorząd lokalny, to o ewaluacji na tym szczeblu wiadomo bardzo niewiele, a w opracowaniach podsumowujących praktykę ewaluacji w Polsce wątek ten jest w ogóle pomijany. Celem tego badania były oszacowanie skali i charakterystyka praktyk ewaluacji w okresie 2010–2021 w miastach na prawach powiatu. Analizy oparto na udostępnionych przez urzędy miast informacjach o przeprowadzonych badaniach ewaluacyjnych. Z 55 miast, które udało się objąć analizą, 62% realizowało ewaluację i w sumie zrealizowało 469 badań. Zaobserwowano także systematyczny wzrost liczby badań oraz liczby miast je realizujących. Wśród dominujących obszarów tematycznych znalazły się budżet obywatelski, polityka społeczna oraz strategia rozwoju. Zbliżone okazały się udziały badań realizowanych wewnętrznie i zlecanych firmom zewnętrznym. Badania procesów wdrażania interwencji dominują natomiast nad ewaluacjami efektów interwencji. Niniejsze badanie może stanowić punkt wyjścia do dalszych, bardziej szczegółowych analiz organizacji procesu ewaluacji i jej wykorzystania w samorządzie lokalnym.
Artykuł przedstawia ocenę wpływu polityki spójności na dyfuzję procesów rozwojowych w otoczeniu dużych miast. Ewaluację przeprowadzono w dwóch ujęciach: jako analizę zmiany wskaźników metropolitalnej i regionalnej koncentracji ludności, przedsiębiorstw, pracujących i dochodów własnych gmin oraz jako analizę oddziaływania polityki spójności na rozwój gmin położonych w otoczeniu dużych miast. Analizy opracowano na podstawie wyników ankiety skierowanej do władz gmin. W pierwszym ujęciu wykorzystano podział zasięgu oddziaływania miasta na dwie strefy – obszar metropolitalny oraz region metropolitalny (ten drugi uwzględniono wyłącznie w przypadku ośrodków wojewódzkich). To ujęcie pokazało brak wpływu polityki spójności na zachodzące procesy koncentracji lub dekoncentracji w wyróżnionych skalach przestrzennych. Natomiast drugie – umożliwiło wskazanie tych kategorii interwencji publicznej, które mają relatywnie największy wpływ na dyfuzję procesów rozwojowych z miast do ich otoczenia.
Zdolność kredytowa, podobnie jak możliwość generowania dochodów oraz efektywnego ich wydatkowania, jest jednym z podstawowych elementów potencjału finansowego jednostek samorządu terytorialnego (JST), bowiem umożliwia ona pozyskanie dodatkowych zewnętrznych środków, głównie na realizację zadań inwestycyjnych. Możliwość zadłużania się przez samorządy jest ograniczona prawnie ustawowymi limitami zadłużenia oraz ekonomicznie poprzez wysokość zdolności kredytowej. Każdorazowo przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z zewnętrznego zwrotnego finansowania lub o finansowym zaangażowaniu zarówno banki, jak i same jednostki samorządu terytorialnego powinny dokonać wnikliwej analizy obecnego oraz przyszłych prognozowanych budżetów jednostki pod kątem możliwości pełnego i terminowego wywiązywania się z obowiązków dłużnika.
Wielkość i struktura transferów są jedną z głównych determinant skali oddziaływania polityki spójności (NPR i NSRO) na rozwój społeczno-gospodarczy badanych regionów obok siły keynesowskiego mechanizmu mnożnikowego, parametrów determinujących skalę efektów podażowych oraz początkowych zasobów infrastrukturalnych, kapitału ludzkiego i technicznego uzbrojenia pracy. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie wpływu, jaki na wyniki kontrfaktualnej analizy oddziaływania NPR i NSRO na gospodarki polskich województw mają zmiany prognoz publicznych środków finansowych. Przy zastosowaniu 16 makroekonomicznych modeli HERMIN gospodarek polskich województw przeprowadzono symulacje dla okresu 2004–2020, wykorzystując dane finansowe Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju (MIR) udostępniane w latach 2008–2013. Rezultaty badania wskazały, że roczne błędy prognozy transferów unijnych na poziomie regionalnym sięgają nawet 229%, natomiast błędy prognoz alokacji osiągają poziom nawet 32%. Brak trafności prognoz transferów unijnych oraz ich zmienność powodują zniekształcenie wyników badań makroekonomicznych oddziaływania polityki spójności na procesy rozwojowe nawet o 88% w przypadku wyników rocznych i do 40% w przypadku wyników skumulowanych.
Artykuł przedstawia wybrane nurty dyskusji na temat przyszłości polityki spójności po roku 2013, która toczyła się w Europie w latach 2008–2010. Odbywała się ona pod silnym wpływem kryzysu gospodarczo-finansowego, a także turbulencji w strefie euro. Ponadto na jej przebieg wpływała dyskusja na temat spójności terytorialnej, nowej strategii gospodarczej Unii Europejskiej (UE) na lata 2010–2020 oraz kolejnej wieloletniej perspektywy finansowej UE po roku 2013. W trakcie dyskusji prezentowane były różne koncepcje i paradygmaty rozwoju. Doświadczenie wskazuje jednak, że największe znaczenie dla przyjmowanych decyzji mają interesy głównych aktorów politycznych, zwłaszcza największych państw członkowskich, a także promowane przez nie cele polityczne. Uwarunkowania polityczne odgrywają więc większą rolę aniżeli dyskusja ekspertów i argumenty merytoryczne dotyczące efektywności realizacji polityki spójności. Analiza przedstawiona w artykule skupia się na wskazaniu najważniejszych propozycji zmian w polityce spójności, a także ich ocenie z punktu widzenia poprawy konkurencyjności gospodarek krajów i regionów słabiej rozwijających się. Taki kierunek reform w polityce spójności jest tym większym wyzwaniem, gdyż w ostatnim okresie maleje znaczenie wpływów politycznych tych obszarów w UE.
Celem artykułu jest dokonanie analizy i oceny alokacji środków z polityki spójności, przeznaczonych na poszczególne programy regionalne w perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2021–2027. Poza środkami z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus analizie poddano również środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, dystrybuowane w ramach programu Fundusze Europejskie dla Sprawiedliwej Transformacji, oraz środki z programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej. Przeanalizowano również proponowaną alokację środków finansowych dla poszczególnych regionów w kontekście dotychczasowych doświadczeń zdobytych w trakcie wdrażania programów regionalnych w Polsce. Przeprowadzona analiza potwierdziła zmniejszenie w perspektywie 2021–2027 znaczenia programów regionalnych w kształtowaniu polityki rozwoju regionów ze względu na zmniejszenie puli rozdzielanych środków.
W połowie 2004 roku rozpoczęły się prace rządu nad dwoma dokumentami programowymi dotyczącymi polityki gospodarczej o kluczowym znaczeniu dla rozwoju kraju w latach 2007-2013. Pierwszym jest Narodowy Plan Rozwoju, który jest najważniejszą strategią rozwoju gospodarczego i społecznego Polski w kolejnym okresie naszego członkostwa w Unii Europejskiej. W dużym stopniu jest to dokument określający politykę realizowaną z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE. Ważną częścią składową tego dokumentu, oprócz szeregu strategii sektorowych rządu, będzie drugi dokument programowy, o fundamentalnym znaczeniu dla procesów rozwojowych w Polsce Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego. Niniejszy tekst stanowi głos w debacie programowej na temat polityki regionalnej w Polsce po roku 2006. Przedstawia propozycje założeń do rządowej strategii rozwoju regionalnego, uznając, że polityka regionalna państwa wymaga tego typu dokumentu planistycznego. W pierwszej części artykułu zostały omówione najważniejsze problemy dotyczące zróżnicowań regionalnych w Polsce, które warunkują kierunki interwencjonizmu rządu w województwach. Na tej podstawie zaproponowano kierunkowe priorytety polityki regionalnej państwa po roku 2006. Następnie zostały przedstawione propozycje dotyczące zasad rozwoju regionalnego oraz najważniejsze instrumenty realizacji omawianej polityki. Na zakończenie zaproponowano rozwiązania dotyczące kryteriów wsparcia finansowego polityki regionalnej województw przez rząd.
The article addresses the structural–temporal changes in the characteristics of the labour market in the oblasts of the Carpathian region of Ukraine (Lvivska, Zakarpatska, Ivano-Frankivska and Chernivetska) due to the large-scale Russian military invasion of Ukraine. Regional, sectoral and market condition–related changes in the labour market and employment in the region during the war are identified. The article defines the threats to the functioning of the regional labour market, which are related to growing unemployment, increasing pressure on social infrastructure and the domestic labour market, reduction in human resources and the growing trend of relocation of business and skilled workers from the western oblasts of Ukraine to other countries. The policy for social-labour stabilisation of the oblasts in the Carpathian region of Ukraine in conditions of war and post-war recovery is substantiated.
Janusz Zaleski, Paweł Tomaszewski
The article was published in Polish in "Studia Regionalne i Lokalne", 3/2009
The article provides a comparison of the dynamic increase in the number of enterprises relative to the working-age population in the private sector in the years 2001–2004 (the immediate pre-accession period) and 2004–2007 (the immediate post-accession period). The study was conducted with regard to the main sectors of economic activity (agriculture, industry, lower-order services and higher-order services), as well as the functional diversity of municipalities, or gminas (urban and suburban categories, transportation corridors, tourism, etc., for a total of 16 categories). The study indicates a decline, inertia, spatial polarisation and tessellated spatial structure of the development dynamic of private enterprises.
Fundusze Unii Europejskiej stanowią istotne źródło pomocy finansowej na rzecz zwiększania zatrudnienia. Wiele działań dofinansowywanych zarówno z funduszy strukturalnych, jak i inicjatyw wspólnotowych oraz programów wspólnotowych jest skierowanych do gmin, które, jako samodzielny beneficjent lub partner w projekcie, mogą wpływać na polepszenie sytuacji na lokalnym i regionalnym rynku pracy. Jednym z istotnych czynników wpływających na skalę zaangażowania w inicjatywy na rzecz zwiększania zatrudnienia jest sposób postrzegania przez beneficjentów atrakcyjności tych działań. Dlatego też w niniejszym opracowaniu przedstawiono wyniki badań, w których przeanalizowano i oceniono stosunek gmin do przedsięwzięć odnoszących się do rynku pracy, dostępnych w ramach programów UE. Umożliwiło to identyfikację inicjatyw postrzeganych przez gminy jako najbardziej pożądane, w największym stopniu przyczyniające się do zmniejszenia bezrobocia, oraz działań najmniej atrakcyjnych pod tym względem. Uzupełnieniem powyższych badań jest analiza oczekiwań badanych gmin dotyczących utworzenia nowych inicjatyw na rzecz zwiększania zatrudnienia, niedostępnych w ramach obecnych programów. Badania te pozwoliły z kolei na doprecyzowanie oceny, w jakim stopniu obecne inicjatywy odpowiadają potrzebom gmin. Dzięki temu określono, w jakim zakresie brak pożądanych działań stanowi czynnik ograniczający zaangażowanie w realizację aktualnie dostępnych przedsięwzięć w dziedzinie zwiększania zatrudnienia.
Artykuł jest poświęcony ocenie przygotowań administracji regionalnej w Polsce do implementowania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006. Prace organizacyjne są opóźnione, głównie za sprawą braku uzgodnień między Polską a Komisją Europejską, a także niezbędnych rozwiązań prawnych i organizacyjnych na szczeblu centralnym. Przedstawiono szereg rekomendacji, które mogą poprawić niedoskonałości organizacyjne. Jednocześnie postulowana jest gruntowna przebudowa systemu administracyjnego niezbędnego do wdrażania funduszy europejskich w regionach po roku 2006. Autor zaproponował kierunkowe propozycje zmian tego systemu.
Artykuł zawiera pogłębioną analizę podziału środków w ramach Funduszu Dróg Samorządowych (FDS), Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych (RFIL), Programu 100 Obwodnic oraz Programu Inwestycji Strategicznych pod kątem możliwej politycznej alokacji zasobów. Wykazano, że w przypadku wszystkich programów za wyjątkiem Programu 100 Obwodnic gminy rządzone przez polityków Zjednoczonej Prawicy dostawały dotacje istotnie częściej lub przekazywane im dotacje były większe. W przypadku RFIL skala faworyzowania tych gmin była znaczna. By wyniki oszacowań uwzględniały zróżnicowanie między gminami, w badaniu wykorzystano liczne zmienne kontrolne.
The article was published in Polish in "Studia Regionalne i Lokalne", 2/2009
The paper critically discusses several widespread views about regional development and how it can be stimulated by regional policy. It is argued that in the current development paradigm it is neither possible nor expedient to achieve regional convergence, which in effect would lead to a deep change in understanding the very assumptions of the EU Cohesion policy. It is indicated that external stimuli do not lead to an accelerated growth in lagging regions, which is especially true in the case of infrastructural projects, especially those which are related to incidental events, like expositions or sports championships. One of the most broadly used models for an ex ante evaluation – the HERMIN model – is also discussed.
Celem opracowania była syntetyczna ocena podziału środków z UE na 16 województw. Stwierdzono, że regionalny podział funduszy z Unii Europejskiej w latach 2000–2005 jest efektem przyjętej metody, która premiuje województwa o większej liczbie mieszkańców. W liczbach bezwzględnych największymi beneficjentami okazały się: Mazowsze, Śląsk i Małopolska, a więc regiony o wysokim stopniu urbanizacji, wyposażone w szerokie otoczenie biznesu i posiadające stosunkowo bogate zaplecze naukowe. Równocześnie pozyskują one najwięcej bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Mamy więc do czynienia z podwójnym uprzywilejowaniem tych województw w stosunku do pozostałych regionów. W liczbach względnych, które opisano indeksem pozyskanych środków w stosunku do udziału w tworzonym PKB, dominują natomiast: Warmia i Mazury, Podlasie oraz Pomorze Zachodnie. Nie oznacza to jednak, że w ten sposób następuje niwelowanie istniejącego dystansu między wymienionymi regionami a województwami o najwyższym poziomie rozwoju. Badania nie potwierdziły też zależności pomiędzy PKB per capita a kwotami pomocy przypadającymi na jednego mieszkańca. Brak jakiejkolwiek zależności (dodatniej lub ujemnej) jest logicznym efektem przyjętego założenia, iż regionalny podział środków z Unii Europejskiej jest uwarunkowany głównie liczbą mieszkańców; wskazuje też na to, że przyjęte kryteria nie różnicują województw pod kątem oczekiwanych efektów ekonomicznych. Przyjmują natomiast egalitarne podejście, czyli przydział na każdego mieszkańca kraju statystycznie „po równo”.
Celem artykułu jest, po pierwsze, przedstawienie wyzwań rozwojowych stojących przed dużymi polskimi miastami, a po drugie – ocena, w jakim stopniu interwencja publiczna podejmowana w ramach polityki spójności w okresie programowania 2004–2006 im odpowiadała. Analizie poddano następujące aspekty tej interwencji: wielkość nakładów według dziedzin i rodzaju beneficjentów oraz ich lokalizacji w różnych typach dużych miast. W rezultacie można stwierdzić, że struktura interwencji tylko w części adresowała wyzwania związane ze współczesną gospodarką informacyjną, co wynikało z relatywnie słabego wsparcia dla rozwoju potencjału innowacyjnego miast oraz służącego mu rozwoju ich funkcji metropolitalnych. Największe nakłady polityki spójności w badanym okresie przeznaczono na rozwój infrastruktury wodno-ściekowej i transportowej, co związane było z koniecznością nadrabiania wieloletnich zapóźnień cywilizacyjnych w tych dziedzinach. Do pozytywnych aspektów można natomiast zaliczyć dopasowanie struktury interwencji do charakterystyki poszczególnych typów miast. Ponadto należy zwrócić uwagę, że większe wsparcie trafiło do największych miast, co wynikało m.in. z dużego zaangażowania ich władz w pozyskanie środków zewnętrznych, podczas gdy w części mniejszych ośrodków miejskich ważnym beneficjentem pomocy były duże zakłady przemysłowe.
Artykuł przedstawia analizę pozyskiwania i wydatkowania środków unijnych przez samorząd miasta Lublina w pierwszym okresie akcesyjnym (2004–2006), przez wskazanie wpływu zewnętrznego finansowania na poprawę konkurencyjności i atrakcyjności miasta oraz tworzenie warunków dyfuzji procesów rozwojowych w układzie miasto-region.
Artykuł prezentuje propozycję operacjonalizacji i pomiaru kapitału intelektualnego (KI) regionu na przykładzie Lubelszczyzny zgodną z opracowanym wcześniej modelem konceptualnym. W operacjonalizacji zaproponowanego modelu wykorzystano zarówno podejście oparte na idei zbiorów rozmytych, jak i podejście właściwe modelowaniu strukturalnemu (analiza ścieżki). Zastosowane procedury pozwoliły: (1) zweryfikować poprawność proponowanego modelu teoretycznego oraz (2) skwantyfikować kapitał intelektualny Lubelszczyzny, pokazując, że istnieje wyraźny podział regionu na powiaty o odmiennym poziomie KI w ramach czterech wyróżnionych kategorii.
The French territorial system is marked by a historical very large communal dispersion. Strangely the French State, although considered very strong, has never managed to impose the merger of these municipalities, as was the case in most other European countries. This resistance of local elected representatives, often also national parliamentarians, then led the central government to use another strategy: their grouping in public institutions of intermunicipal cooperation (EPCI). The creation of the Metropolis of Lyon is, therefore, very original. Created by the law of 27th January, 2014, it is the only “metropolis” with the status of territorial collectivity and merges on its territory the Rhône department and the former “urban community” of Lyon. This metropolis is thus unique in France, and the authors will tend to verify whether it could serve as a model to follow by other metropolises, considering the case of the first institutionalised metropolis in Poland, namely the GZM Metropolis, which is struggling with structural problems. The GZM Metropolis was established in 2017 by the Polish Parliament’s law and provided with a specific governance regime comparable to the “manager and council model” and decision-making based on a double majority of the municipalities and population. After the first five years of functioning, the leaders of this first Polish metropolis seem to be ready to adjust their metropolitan institutions, understanding its limits and searching for inspiration at the international level.
W artykule zaprezentowano zastosowanie zaawansowanych i przestrzennych metod analizy przesunięć udziałów do badania tendencji występowania określonych chorób zawodowych w poszczególnych regionach i działach gospodarki. Analiza została przeprowadzona na danych dotyczących grup chorób w latach 2003-2010. Badaną zmienną były przyrosty względne (tempa zmian) liczby stwierdzonych chorób zawodowych, zaś zmienną referencyjną – udział liczby stwierdzonych chorób zawodowych w danym regionie i grupie chorób w ogólnej liczbie stwierdzonych chorób zawodowych w kraju (wagi regionalne). Na podstawie otrzymanych wyników przeprowadzono analizę porównawczą zastosowania nieklasycznych metod w odniesieniu do wyników pozyskanych z klasycznej analizy shift-share.
Artykuł jest poświęcony zmianom polityki spójności, szerzej: polityki rozwoju, w okresie 2014–2020. Autor analizuje postanowienia kluczowych dokumentów mających wpływ na ostateczny kształt polityki na omawiane lata. Analizuje też zjawiska, jakie mogą spowodować wyhamowanie zmian, upatrując ich przede wszystkim w skutkach niezdecydowania i łagodności służb zarządzających, tolerujących negatywne zjawiska typu następstwo celów i inne gry prowadzące ostatecznie do wydania środków zamiast osiągania celów. Artykuł zawiera też rozważania o tym, dlaczego i w jakim stopniu istniejące zagrożenia mogą ograniczyć rewolucyjny charakter od dawna oczekiwanych reform.
Przedmiotem artykułu jest krytyczna dyskusja z kilkoma szeroko podzielanymi poglądami na temat rozwoju regionalnego oraz możliwości jego stymulowania przez politykę regionalną. Zgodnie z przedstawioną argumentacją w obecnej fazie rozwoju nie jest możliwe – a więc i nie jest celowe – dążenie do wyrównywania różnic międzyregionalnych, co powinno prowadzić do nowego ujęcia polityki spójności UE. Wskazuje się, że nie jest skuteczne opieranie rozwoju regionów słabo rozwiniętych wyłącznie na napływie środków zewnętrznych, w tym związanych z budową infrastruktury, a szczególnie infrastruktury w celu zorganizowania okazjonalnych imprez (wystaw, mistrzostw sportowych). Analizie został także poddany jeden z częściej stosowanych modeli ewaluacji ex ante – model HERMIN.
Celem artykułu jest analiza czynników determinujących prawdopodobieństwo reelekcji wśród prezydentów polskich miast. Szacowane są parametry modelu dwumianowego w celu identyfikacji czynników wpływających na prawdopodobieństwo ponownego wyboru. Okazuje się, że mieszkańcy wysoko cenią wydatki dokonywane przez władze miasta w roku wyborczym, w tym przede wszystkim wydatki na gospodarkę mieszkaniową. Dużą szansę na reelekcję mają prezydenci miast dobrze pozyskujących środki z Unii Europejskiej, w których sytuacja na rynku pracy jest stabilna, a zamożność mieszkańców i firm (w porównaniu z początkiem kadencji) nie uległa pogorszeniu. Skuteczność ubiegania się o reelekcję jest wyższa w grupie miast wojewódzkich, a także należących w przeszłości do zaboru austriackiego, lub położonych na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Zmienne z zakresu socjologii polityki okazały się mieć również istotny wpływ na analizowane prawdopodobieństwo.
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o wpływ przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na nierówności regionalne w naszym kraju. Przedstawiono w nim neoklasyczny model egzogenicznego wzrostu z saldem środków UE, przeznaczonych do realizacji polityki spójności i konwergencji. Model ten jest uogólnieniem standardowego modelu wzrostu Solowa–Swana. W artykule omówiono metody wyznaczania wartości zmiennych modeli wzrostu w stacjonarnych stanach równowagi. Przeprowadzono analizę nierówności regionalnych w Polsce w ujęciu retrospektywnym w latach 2004–2006 oraz w ujęciu prospektywnym na podstawie modeli wzrostu gospodarki Polski oraz gospodarek województw. Przedstawiono wnioski dotyczące skutków realizacji programu spójności i konwergencji w Polsce oraz postulaty na temat zasad konstrukcji nowych regionalnych modeli wzrostu jako instrumentów opisu i analizy nierówności regionalnych.
Artykuł podejmuje próbę oceny wpływu inwestycji, realizowanych przy współudziale unijnych środków polityki spójności w okresie programowania 2004–2006, na konkurencyjność dużych polskich miast. W tym celu w jego pierwszej części podjęto próbę zdefiniowania zagadnienia konkurencyjności miasta i regionu, by następnie w oparciu o nie zaproponować dobór wskaźników, które wykorzystano w dalszych analizach ilościowych. Zastosowano w nich różne metody oceny współzależności konkurencyjności miast i nakładów polityki spójności, co umożliwiło triangulacje otrzymanych wyników. Na tej podstawie przedstawiono szereg hipotetycznych relacji przyczynowo-skutkowych między interwencją publiczną a pozycją konkurencyjną badanych miast. Do ich dalszej weryfikacji wykorzystano jakościowe studia przypadku (zob. Raport EUROREG 2010 oraz artykuły Marka Kozaka i Andrzeja Miszczuka w niniejszym wydaniu specjalnym kwartalnika).
Since the very beginning of their establishment, municipalities, counties and regions (voivodeships) have been struggling with financial problems. Unfortunately, these problems affect the performance of the tasks assigned to these administrative units, including the standard of provided services and investment activities. Although extensive, the scale of the unsatisfied needs in LGUs varies between individual units, including municipalities. Thus, the positive financial results (the balance at the closure of the fiscal year) achieved by local government units in Poland in the recent years, as well as their future, offer an intriguing topic of research. The purpose of this paper is to identify the causes that: 1) underpin the re-evaluation of the LGU goals (from the implementation of the local government mission to achieving a budget surplus), and 2) allow the positive result of the LGU budget to finance goals other than investment-related ones. In order to achieve this, the study covers and illustrates, using the empirical data from the years 2007-2016, the types of possible LGU budget results, LGU activities that could contribute to the closure to LGU budgets with a positive result, directions of using budget surpluses and the so-called uncommitted funds, as well as local governments’ debt in terms of the intergenerational solidarity concept of its repayment and its perceived optimal structure.
Przedmiotem badań przedstawionych w artykule były wzajemne relacje między jakością rządzenia a wdrażaniem unijnej polityki spójności w różnych kontekstach regionalnych. Badania pokazały dość wyraźne odmienności pod tym względem między regionami realizującymi cel „konwergencja” i regionami, w których obrano za cel „konkurencyjność i zatrudnienie”. Jakość rządzenia pozytywnie wpływała na sprawność w wydawaniu środków UE w obu grupach regionów, choć w regionach realizujących cel „konwergencja” zależność była znacznie silniejsza. Z kolei wielkość napływu środków europejskich sprzyjała poprawie jakości rządzenia, ale tylko w regionach realizujących cel „konwergencja”. W tej grupie regionów zmiany jakości rządzenia miały miejsce bezpośrednio przed i po akcesji do UE, kiedy następował proces adaptacji systemu instytucjonalnego do potrzeb związanych z wdrażaniem polityki spójności. Jakkolwiek następowało zmniejszenie różnic w zakresie jakości rządzenia między dwoma grupami regionów, niemniej badania pokazały, że w regionach celu „konwergencja” potencjalna moc sprawcza środków unijnych skutkująca poprawą jakości rządzenia była dość słabo wykorzystywana.
Celem artykułu jest identyfikacja i analiza działań rewitalizacyjnych podjętych w miastach województwa wielkopolskiego w latach 1999–2015 oraz ich bezpośrednich i pośrednich efektów. W ramach realizacji tego celu przeanalizowane zostały lokalne programy rewitalizacji oraz dokumenty strategiczne badanych miast, przeprowadzono badanie ankietowe wśród działaczy samorządów lokalnych oraz wywiady pogłębione z innymi aktorami procesu rewitalizacji. W świetle tego badania można stwierdzić, że działania rewitalizacyjne podejmowane w miastach województwa wielkopolskiego nie są zintegrowane, tzn. nie mają charakteru kompleksowego i komplementarnego (nie uzupełniają się nawzajem tematycznie na danym obszarze). Projekty infrastrukturalne dominują nad społecznymi i gospodarczymi. Społeczne i gospodarcze efekty działań rewitalizacyjnych są niemal nieznane. Znacznie lepiej widoczne są efekty techniczno-budowlane. Przeprowadzone badanie pozwoliło również zidentyfikować pewne nieoczekiwane, zarówno pozytywne, jak i negatywne, efekty rewitalizacji, takie jak wzrost zaangażowania lokalnych stowarzyszeń, właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców w działania rewitalizacyjne oraz problem działań spekulacyjnych na terenach rewitalizowanych.
Rewitalizacja rozumiana jako zaplanowany proces ożywiania zdegradowanych obszarów niesie ze sobą trudne wyzwanie osiągnięcia długotrwałych rezultatów przestrzennych, gospodarczych i społecznych. W Polsce towarzyszący temu napływ funduszy europejskich nie tylko daje szerokie możliwości działania rozmaitym podmiotom zaangażowanym w odnowę miast, lecz także wywołuje pytanie o potencjalne dysfunkcje podejmowanych w tym zakresie inwestycji. Celem artykułu jest rozpoznanie niepożądanych skutków projektów zrealizowanych w Krakowie w ramach Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR) w latach 2007–2013. Projekty te m.in. miały sprzyjać rehabilitacji zdegradowanych obszarów mieszkaniowych. Tymczasem pierwsze efekty prowadzonych działań pozwalają stwierdzić, że odnowa miejsc kryzysowych kryje w sobie również pewne pułapki. Wśród nich do najbardziej niekorzystnych należy zaliczyć pułapkę turystyfikacji, uniformizacji, gentryfikacji i polaryzacji społecznej.
Celem artykułu jest wielowymiarowa analiza dynamiki procesu starzenia się ludności w Polsce. Realizacja celu wymaga implementacji odpowiedniego narzędzia badawczego, jakim jest rekurencyjna strukturalno-geograficzna metoda przesunięć udziałów. Badanie przeprowadzono na podstawie danych statystycznych dotyczących liczby osób w wieku 65 lat i więcej w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców w 72 podregionach Polski, w latach 2003–2016. W analizach wzięto również pod uwagę strukturę ludności według płci oraz miejsce zamieszkania – miasto, wieś. Tym samym dokonano obszernej analizy tempa zmian wielkości zjawiska. Na podstawie uzyskanych wyników wskazano obszary w Polsce charakteryzujące się najszybszą dynamiką starzenia się ludności oraz określono regionalne (geograficzne, przestrzenne), lokalne, przekrojowe (strukturalne) oraz sektorowe czynniki tych zmian.
W artykule opisano wyniki badania polityki polskich miast wobec zmian klimatu. W badaniu wykorzystano kwestionariusz przeprowadzony we wszystkich polskich gminach oraz cztery studia przypadku. Analiza odniesiona została do koncepcji lokalnych porządków wiedzy. W polskich samorządach polityce klimatycznej najczęściej nadawane są inne etykiety – skuteczności w pozyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych, oszczędności, czy działań na rzecz podnoszenia jakości życia. Etykieta polityki klimatycznej jest rzadko wykorzystywana.
Celem niniejszego artykułu jest eksploracyjna analiza przestrzennej alokacji środków na kapitał ludzki na poziomie lokalnym w Polsce. W szczególności analiza ta dotyczy przestrzennej dystrybucji środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL 2007–2013). Kolejne etapy badania obejmują: ekstrapolację na poziom lokalny (gminny) zastosowanego w POKL algorytmu podziału funduszy między regiony; porównanie alokacji bazującej na danych sprzed rozpoczęcia programu z analogiczną alokacją tych samych środków w oparciu o wskaźniki z okresu po zakończeniu programu (metoda „przed–po”); porównanie intencjonalnej alokacji środków POKL z obserwowaną, faktyczną absorpcją funduszy na poziomie lokalnym w latach 2007–2015. Analiza przeprowadzona w niniejszym artykule dowodzi, że ostateczny efekt alokacji POKL na szczeblu lokalnym nie jest prostym „przedłużeniem” rządowej wizji podziału wyrażonej za pomocą algorytmu. Absorpcja środków w ujęciu per capita była bardzo zróżnicowana między gminami w ramach poszczególnych województw, przy czym niekoniecznie więcej środków trafiło do obszarów szczególnie obciążonych strukturalnie (w rozumieniu rządowego algorytmu). Analiza „przed–po” prowadzi do wniosku, że w badanym okresie dysproporcje rozwojowe w wymiarze terytorialnym uległy pogłębieniu. Dotyczy to zarówno rosnącego dystansu między wschodnią i zachodnią Polską, jak i zapaści rozwojowej obszarów tzw. wewnętrznych peryferii.
Artykuł porusza problem obserwowanego oraz możliwego wpływu Wspólnej Polityki Rolnej na modernizację polskiego rolnictwa oraz zmianę kondycji i postaw społeczno-politycznych rolników. Od czasu akcesji stosunek rolników do UE wyraźnie ewoluował: z grupy najbardziej eurosceptycznej stali się niemal euroentuzjastami. Realnie odnotowanymi skutkami przystąpienia do Unii jest poprawa sytuacji rolnictwa i gospodarstw rolnych, stabilizacja dochodów rolników, co w efekcie łagodzi napięcia społeczne. Zmienia się też samo rolnictwo, od początku lat 90. następuje polaryzacja struktury obszarowej, koncentracja produkcji w gospodarstwach najmniejszych, dualizacja rolnictwa. Istnieje obawa, że nie wszystkie możliwości stwarzane przez WPR zostaną wykorzystane, gdyż rolnicy chętnie robią użytek z tradycyjnych działań WPR, natomiast z rezerwą podchodzą do działań nowych, składających się na tzw. politykę wiejską.
The JESSICA initiative was set up to provide a more sustainable and efficient response to the needs of urban areas, as compared to non-repayable grants. Anchored in the literature on place-based policy and territorial cohesion, this paper addresses the question how the JESSICA funds were allocated among Polish cities – whether, intuitively, only to key urban centres, or to smaller cities as well. The results illustrate that the repayable assistance of JESSICA was dispersed throughout the regions, although the degree of dispersion remains mixed across them. Almost half of the JESSICA funds was transferred to small and medium-sized cities. It was also found that the bulk of the assistance went to the projects that were implemented in cities situated within metropolitan areas of the regional capital cities.
Tocząca się na poziomie Unii Europejskiej dyskusja o wynikach interwencji publicznych oraz przyjęcie koncepcji zintegrowanego podejścia do badania efektów działań podejmowanych w ramach polityki spójności sprawiają, że poszukiwanie mechanizmów podwyższających skuteczność programów i projektów współfinansowanych ze środków unijnych nabiera coraz większego znaczenia. Na podstawie wyników wcześniejszych badań autorzy twierdzą, że skuteczność interwencji publicznych jest większa przy zapewnieniu komplementarności podejmowanych działań. Artykuł porusza więc problematykę komplementarności programów i projektów realizowanych w ramach polityki spójności UE na poziomie regionalnym Polski. Studium przypadku jednego polskiego regionu – województwa łódzkiego – pokazuje, że przyjęte metody i narzędzia, które powinny zapewnić komplementarność, nie działają we właściwy sposób. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na istnienie poważnych ograniczeń w ocenie rzeczywistego stopnia komplementarności i wynikających z niej efektów synergii. Zarówno wyniki analiz dokumentacji, jak i wypowiedzi osób biorących udział w wywiadach pogłębionych sygnalizują, że komplementarność projektów jest mylnie pojmowana lub świadomie wypaczana (w celu uzyskania jak największej liczby punktów na etapie aplikowania), co powoduje, że komplementarność realizowanych projektów nie może zostać uznana za zadowalającą. Przeprowadzone badania umożliwiły autorom opracowanie wniosków i zaleceń odnośnie do rozwiązań, jakie powinny być zastosowane w celu poprawy wdrażania koncepcji komplementarności w kolejnej perspektywie finansowej UE (2014?2020).
Niniejszy artykuł ma celu przedstawienie możliwości adaptacji założeń metodologii impact evaluation (ewaluacji wpływu) do oceny interwencji publicznych w infrastrukturę transportu drogowego. Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej przedstawione zostały główne założenia stosowania metody ewaluacji wpływu pozwalającej na oszacowanie rzeczywistych efektów – efektów netto danej interwencji – wraz ze wskazaniem przykładów badań ewaluacyjnych wykorzystujących tę metodę. Druga część artykułu zawiera prezentację wyników badań empirycznych mających na celu sprawdzenie możliwości zastosowania metodologii, na której opiera się ewaluacja wpływu, na przykładzie konkretnego projektu dotyczącego inwestycji w infrastrukturę drogową. Artykuł kończy krytyczna analiza metody, a więc ocena wiarygodności i użyteczności mierzenia efektów netto w odniesieniu do projektów inwestycyjnych z zakresu infrastruktury drogowej.
Samodzielność finansowa jest rozpatrywana jako podstawowy instrument samorządności. Zagadnienie potraktowano w ujęciu dynamicznym oraz strukturalnym. Celem badań była ocena zmian stopnia samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Najwyższy jej poziom występuje w miastach na prawach powiatu, najniższy natomiast w województwach samorządowych oraz powiatach. W gminach jest on przeciętny, ale są one wyraźnie pod tym względem zróżnicowane. Gminy miejskie oraz te zlokalizowane wokół dużych miast charakteryzują się znacznie wyższym stopniem samodzielności finansowej od gmin wiejskich, które są oddalone od ośrodków miejskich.
Artykuł poddaje analizie wydatki gmin województwa zachodniopomorskiego w latach 2000–2005 ze szczególnym uwzględnieniem wydatków na inwestycje i na opiekę społeczną. Gminy prowadzą dość zrównoważoną politykę wydatków, dostosowując je do uzyskiwanych dochodów. O ile jednak wydatki inwestycyjne zmieniają się w czasie, przy nasilającej się tendencji do ich ograniczania, o tyle wydatki na opiekę społeczną nieustannie (w analizowanym okresie) rosną. Mimo tego zbiorowość osób korzystających z pomocy zmniejsza się nieznacznie (a okresowo nawet się zwiększa). Co więcej, jak można przypuszczać, transfery społeczne kierowane są stale do tej samej grupy osób, bez większego rezultatu w postaci ograniczenia zakresu ubóstwa wśród mieszkańców gmin.
Autor podejmuje kwestię reorganizacji terytorialnej obszarów metropolitalnych w warunkach kanadyjskiego federalizmu na przykładzie Toronto i Montrealu. Wyniki badań autora wskazują, że realizowane strategie adaptacyjne państw zmierzające do upodmiotowienia metropolii są uzależnione m.in. od generalnej autonomii samorządu terytorialnego w danym systemie politycznym. Funkcjonowanie silnego samorządu terytorialnego może sprzyjać tworzeniu jednostek współpracy międzygminnej przy zachowaniu szczebla lokalnego. Reorganizacja terytorialna obszarów miejskich w państwach o niskim poziomie samodzielności samorządu lokalnego może natomiast spowodować likwidację dotychczasowych jednostek samorządowych przez łączenie ich w nowe samorządy o szerszym, „metropolitalnym” zasięgu terytorialnym (amalgamation). Kanada jest w tym kontekście bardzo ciekawym obiektem badań. Z uwagi na jej ewolucyjny federalizm, ograniczoną samodzielność szczebla lokalnego, w tym miast, oraz krzyżowanie się tradycji europejskich i amerykańskich można tam odnaleźć niemal wszystkie wspomniane wyżej wymiary reform i strategie adaptacyjne. Rozwijana w przypadku Toronto i Montrealu zaawansowana współpraca międzygminna sięgająca połowy XX w. została poddana rewizji przez fuzję współpracujących gmin w nowe, poszerzone terytorialnie metropolie Toronto w 1998 r. i Montrealu w 2002 r., co w obu wypadkach spotkało się z silnym sprzeciwem części mieszkańców i wywołało destabilizację współpracy w obszarze metropolitalnym. Trudne doświadczenia związane z procesem fuzji jednostek samorządowych spowodowały i w Toronto, i w Montrealu rezygnację z dalszych reform strukturalno-terytorialnych na rzecz reform funkcjonalnych, przybierających postać umów na linii prowincja – metropolie, mających na celu poszerzenie autonomii finansowej i kompetencyjnej tych ostatnich. Opisywane trudności w poszukiwaniu właściwego reżimu metropolitalnego i optymalnego ulokowania metropolii w strukturze systemu politycznego i terytorialnego państwa w przypadku analizowanych miast kanadyjskich idą w parze z osiąganymi przez nie pozytywnymi efektami gospodarczymi oraz wysoką jakością życia.
W artykule porównano dynamikę zmiany liczby przedsiębiorstw względem populacji osób w wieku produkcyjnym w sektorze prywatnym w latach 2001–2004 (okres przedakcesyjny) i 2004–2007 (okres poakcesyjny). Badania przeprowadzono, stosując podział na podstawowe sektory działalności gospodarczej (rolniczy, przemysłowy, usługowy niższego rzędu i usługowy wyższego rzędu) oraz pod względem zróżnicowania funkcjonalnego gmin (kilka kategorii miast i ich stref podmiejskich, korytarze transportowe, gminy z rozwojem turystyki itd. – łącznie 16 kategorii). Badania wykazały spadek, inercję, polaryzację przestrzenną oraz mozaikowatość struktury przestrzennej dynamiki rozwoju przedsiębiorstw prywatnych.
Artykuł przedstawia analizę irlandzkiej strategii zastosowania wsparcia z Europejskiego Funduszu Społecznego w kontekście strategii rozwoju kraju. Opierając się na dokumentach oceniających interwencje przeprowadzone w Irlandii w okresie planistycznym 1994- 1999, autorka podejmuje próbę zidentyfikowania innowacyjnych elementów irlandzkiego modelu implementacji transferów z EFS, które przyczyniły się do wysokiej skuteczności podejmowanych działań. Pracę wieńczą wnioski dla Polski płynące z analizy przypadku irlandzkiego.
Na tle przemian Warszawy po 1989 r. autorka analizuje pojęcie chaosu, odtwarzając to, co Hegel nazywa „pracą pojęcia”, a zarazem wpisując to pojęcie w teoretyczne ramy odniesienia. Tekst proponuje swoistą typologię miejskiego chaosu, wskazując na konteksty, w jakich to określenie było używane w debacie publicznej dotyczącej miasta przez ostatnich dwadzieścia lat. W ramach tak wydzielonych obszarów autorka stara się ustalić, jakie zjawiska i zależności władzy skrywały się za tym, co nazywano „chaosem”. Stawia tezę, że z empirycznego punktu widzenia miejski chaos nigdy nie jest czystą przygodnością. Jest raczej konglomeratem wielu mniejszych porządków, pomiędzy którymi panują nieprzejrzyste i niestabilne zależności władzy, sprawiające wrażenie arbitralności. Analogicznie do heglowskiej „chytrości rozumu”, autorka proponuje poję-cie „chytrości chaosu”. Kluczem do jego zrozumienia jest różnica pomiędzy słowem „chaos”, tak jak jest ono używane w debacie publicznej, a samym chaosem jako sytuacją strukturalną, opartą na zależnościach siły pomiędzy wieloma mniejszymi porządkami.
Celem badań była ocena poziomu samodzielności ekonomicznej i jej wpływu na kształtowanie się zmian ustrojowych w różnych grupach samorządów terytorialnych. Badania wykazały, że czynnikiem decydującym o zróżnicowaniu stopnia samodzielności ekonomicznej samorządów jest poziom urbanizacji. Dochody własne w samorządach miejskich przekraczają 50%, a nawet 60%, natomiast na terenach wiejskich (rozumianych jako gminy wiejskie oraz powiaty ziemskie) kształtują się na poziomie ok. 30%. Tak poważne różnice mogą wpływać na to, że rozwój samorządów terytorialnych będzie odbywał się w dwóch – ustrojowo różnych – kierunkach.
Celem artykułu jest określenie roli środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 we wzmacnianiu zmian rozwojowych. Do realizacji celu przeprowadzono postępowanie badawcze, w którym dokonano pomiaru rozwoju zrównoważonego dla roku 2015 (na trzech płaszczyznach: gospodarczej, społecznej i środowiskowej) oraz przedstawiono zróżnicowanie przestrzenne badanego zjawiska. W następnym kroku dokonano pomiaru pozyskanych środków i przeprowadzono ocenę ich wpływu na zrównoważony rozwój. Pomiary wykonano z wykorzystaniem miary syntetycznej, rozpoznanie zależności pomiędzy poziomem rozwoju a poziomem pozyskanych środków zrealizowano z wykorzystaniem analizy wariancji. Badaniami objęto gminy wiejskie i miejsko-wiejskie województwa wielkopolskiego. Otrzymane wyniki dowiodły występowania istotnych zróżnicowań w poziomie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich województwa wielkopolskiego.
Artykuł analizuje statystyczne zależności między wielkością napływu środków z Unii Europejskiej do Polski a procesami wzrostu gospodarczego jednostek terytorialnych (województw, NUTS3 oraz powiatów). Analiza korelacji wskazuje, że jednostki słabiej rozwinięte, które otrzymały relatywnie więcej środków UE w przeliczeniu na mieszkańca, rozwijały się wolniej niż wyżej rozwinięte, co powoduje, że korelacje te są ujemne (w skali województw) lub też bliskie zeru (dla NUTS3 i powiatów). Taki obraz sugeruje, że jak dotychczas wykorzystanie środków UE prowadzi do silniejszego efektu popytowego niż podażowego. Należy postulować, by w kolejnym okresie programowania (2014–2020) środki UE w większym stopniu przyczyniały się do stymulowania rozwoju kraju i jego regionów niż – jak to było dotychczas – do poprawy warunków życia.
Turystyka jest ważnym czynnikiem rozwoju regionalnego, który mógłby stać się motorem zmian społeczno-gospodarczych wielu obszarów naszego kraju. Wzrost liczby turystów pozytywnie wpływa na rynek pracy i pobudza przedsiębiorczość w innych sektorach usług oferowanych w danym regionie. Pomimo potencjału, jakim dysponują niektóre polskie województwa, rozwój turystyki utrudniają: zły stan infrastruktury technicznej, zwłaszcza transportowej, wysoki stopień rozproszenia sektora, brak produktów turystycznych i ich odpowiedniej promocji. Choć Unia Europejska nie ma odrębnej polityki dedykowanej turystyce, fundusze przeznaczone na realizację polityki spójności w znacznej mierze mogą wspierać poprawę warunków dla dynamicznego rozwoju tego sektora. Artykuł jest poświęcony zagadnieniom związanym z wykorzystaniem funduszy unijnych na rozwój turystyki w województwie warmińsko-mazurskim. Wyniki przeprowadzonych analiz dowodzą pozytywnego – choć ograniczonego – wpływu realizowanych projektów na zwiększenie atrakcyjności oferty turystycznej i poprawę konkurencyjności podmiotów branży turystycznej. Zidentyfikowanymi problemami, obniżającymi skuteczność wsparcia tej branży, są niechęć do współpracy podmiotów w tworzeniu produktów turystycznych oraz problem przeinwestowania, który dotyczy części projektów.
Fundusze unijne, które w latach 2007–2013 zasiliły polską gospodarkę, w pewnej części wykorzystane zostały także na działania rewitalizacyjne. Niemniej ranga tych działań w poszczególnych województwach nie była jednakowa, o czym świadczy m.in. umiejscowienie rewitalizacji w Regionalnych Programach Operacyjnych (RPO) oraz wielkość przewidzianych na nią środków. Istotna różnica zaobserwowana została w odniesieniu do procedury naboru projektów. Procedura ta, prześledzona na przykładzie województw dolnośląskiego, małopolskiego i podkarpackiego, w znacznym stopniu zadecydowała o ostatecznym efekcie rewitalizacji w skali regionalnej, różnicując rodzaj beneficjentów, a także liczbę i wielkość dofinansowanych projektów. Wnioski płynące z przeprowadzonej analizy nabierają szczególnego znaczenia w perspektywie nowego okresu programowania 2014–2020.
Artykuł przedstawia analizę źródeł regionalnego wzrostu gospodarczego dziesięciu krajów Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) w wielowymiarowym ujęciu uwzględniającym: a) dezagregację struktur gospodarczych, b) międzynarodowy lub krajowy kontekst procesów rozwoju oraz c) różne typy regionów. Otrzymane wyniki potwierdzają zasadność takiego ujęcia, które umożliwiło ukazanie wielu zależności między dynamiką rozwojową regionów a przekształceniami strukturalnymi trudnymi lub niemożliwymi do zaobserwowania przy analizie zagregowanych wartości. W szczególności na podstawie przeprowadzonych analiz można zidentyfikować a) najważniejsze składowe procesów metropolizacji zachodzących w regionach głównych ośrodków miejskich, b) przebieg procesów reindustrializacji dotyczących regionów przejściowych oraz c) mechanizmy rozwoju regionów peryferyjnych. W efekcie umożliwiło to sformowanie ogólnych rekomendacji dla polityk realizowanych w odniesieniu do wyróżnionych typów regionów.
