The JESSICA initiative was set up to provide a more sustainable and efficient response to the needs of urban areas, as compared to non-repayable grants. Anchored in the literature on place-based policy and territorial cohesion, this paper addresses the question how the JESSICA funds were allocated among Polish cities – whether, intuitively, only to key urban centres, or to smaller cities as well. The results illustrate that the repayable assistance of JESSICA was dispersed throughout the regions, although the degree of dispersion remains mixed across them. Almost half of the JESSICA funds was transferred to small and medium-sized cities. It was also found that the bulk of the assistance went to the projects that were implemented in cities situated within metropolitan areas of the regional capital cities.
Artykuł porusza zagadnienia pomiaru i oceny dobrostanu człowieka oraz rozwoju społeczno-gospodarczego, a w szczególności najrzadziej dotąd stosowaną kategorię godności życia. Kategoria ta została zdefiniowana, określono także jej relację do pozostałych kategorii: warunków, poziomu i jakości życia. Przedstawiono możliwość wykorzystania jej do oceny przestrzeni miejskich o dużym znaczeniu społecznym. Wskazano dotychczasowe zastosowanie tego pojęcia w innych obszarach nauk i możliwe kierunki poszukiwań w celu stworzenia metod badawczych i wskaźników odpowiednich do stosowania tej kategorii.
Praca ta stanowi wprowadzenie do problematyki metodologicznej studiów regionalnych. Składa się z trzech części. Pierwsza część omawia charakter studiów regionalnych, do których zalicza się Regional Science jako reprezentacyjną formę instytucjonalno-akademicką tych studiów. Część druga przedstawia koncepcje i wzorce metodologiczne występujące w naukach społecznych w postaci dwóch modeli, które mogą stanowić podstawę analizy metodologicznej studiów regionalnych: modelu empirycznego i modelu humanistycznego. Oba te modele proponuje się traktować jako komplementarne. Część trzecia zawiera charakterystykę metodologiczną studiów regionalnych obejmującą: 1) dziedzinę i pole badań studiów regionalnych, 2) metody postępowania badawczego oraz 3) charakter wiedzy.
Przedmiotem opracowania jest ocena korzyści i strat płynących z uczestnictwa w globalnej gospodarce, dokonana z perspektywy teorii „centrum-peryferie”. Z czasem zyskowność głównych produktów spada i ich produkcja jest przekazywana do peryferii – teza potwierdzona. Przeciwdziała to spadkowi stopy życiowej i pośrednio sprzyja stabilności politycznej państw centrum – teza potwierdzona. Światowy rynek finansowy służy eksploatacji peryferii – teza niepotwierdzona. Spekulacje finansowe w centrum przyczyniają się do destabilizacji politycznej peryferii – teza potwierdzona. Im większy poziom uczestnictwa państwa peryferyjnego w międzynarodowym systemie gospodarczym, tym większe ponosi ono straty – teza niepotwierdzona, i tym większe korzyści państw centrum – teza niepotwierdzona.
Dokonujące się od dwudziestu lat przeobrażenia w gospodarce niemieckiej w istotny sposób determinują zmiany na rynku pracy. Od momentu zjednoczenia obu państw w 1989 r. zaznaczył się znaczny wzrost atypowych form zatrudnienia jako konsekwencja procesów deregulacji tego rynku. Celem niniejszego opracowania jest ukazanie spektrum zagadnień dotyczących niejednakowego rozwoju tychże form we wschodniej i zachodniej części RFN ze szczególnym uwzględnieniem odmiennej sytuacji mężczyzn i kobiet. Podstawowa teza zakłada, że o zakresie wykorzystania niestandardowych form decyduje przede wszystkim zatrudnienie kobiet, a różnice, jakie uwidaczniają się w obu częściach Niemiec, są konsekwencją oddziaływania nie tylko czynników ekonomicznych, ale w dużej mierze społecznych i instytucjonalnych.
Zgodnie ze strategią rozwoju do 2020 roku i z aktualnie ustalaną polityką przestrzenną Warszawa ma być europejską metropolią, z dobrymi warunkami życia, miastem kultury, o trwałym ładzie przestrzennym i przestrzeniami publicznymi o wysokiej jakości. To cele władz miasta, ale spacer po jego śródmieściu pokazuje, że do ich osiągnięcia jeszcze daleka droga. Właściwa metoda to planowanie przestrzenne, którego cechami winny być przejrzystość i partycypacja społeczna. Niestety, planowanie Warszawy takich cech nie ma, co widać na spektakularnych przykładach – planu miejscowego otoczenia Pałacu Kultury oraz projektu wspomnianej polityki przestrzennej. Jeżeli taki sposób zarządzania nie zmieni się po wyborach samorządowych, Warszawa będzie coraz bliższa miastom Trzeciego Świata.
Celem opracowania jest zbadanie zależności pomiędzy potencjałem społeczno-gospodarczym a kondycją finansową regionów (województw) w Polsce. Autorki stawiają hipotezę, że istnieje liniowa zależność między potencjałem regionów, przejawiającym się zasobnością i aktywnością gospodarczą osób mieszkających i podmiotów funkcjonujących na ich obszarze, a potencjałem dochodowym tych jednostek samorządowych, a przez to możliwością zaspokajania przez nie potrzeb wspólnoty samorządowej. Na potrzeby analizy wybrano 11 miar z czterech obszarów, oddających społeczny i gospodarczy potencjał regionów, i siedem miar kondycji finansowej, odzwierciedlających strukturę ich dochodów i wydatków budżetowych, jak również wybrane ich wartości w ujęciu per capita. W opracowaniu w związku z powyższym zastosowano metody statystyki opisowej, korelację liniową r-Pearsona i metodę sum standaryzowanych (wskaźnik Perkala) do typologizacji badanych podmiotów.
The accident at the Chornobyl Nuclear Power Plant was one of the largest in human history. It is often referred to as a global event because its effects were felt not only by Ukrainians but also by the populations of Belarus, Russia, Central Europe, the Balkans and the Scandinavian Peninsula. 2022 marked the 36th anniversary of this terrible occurrence, when the history of Ukraine in the late twentieth century was divided into two parts: before the tragedy of 26 April 1986, and after it.
Today, it is important for Ukrainian society not only to recognise the significance of the catastrophe and remember its victims but also to find ways to overcome its grave consequences. This requires comprehensive research useful for developing new approaches to minimising the environmental and socio-demographic problems caused by the Chornobyl tragedy. Thus, this research has practical scientific, humanitarian and socio-political significance. The novelty of the obtained results lies in the study’s critical rethinking of the achievements of predecessors and its analysis of historical sources concerning the environmental and socio-demographic consequences of the accident at the Chornobyl Nuclear Power Plant as they manifested from 1986 to 2022.
The methodological basis of the work is empirical cognition. The use of logical-analytical methods of grouping and typology allows us to classify homogeneous events and coherently present the material of the article. The study additionally uses comparative judgment, historical-statistical and problem-chronological methods. The principles of objectivity and impartiality also play an important role in the work.
The purpose of the study is to investigate the consequences of the Chornobyl Nuclear Power Plant accident on the environmental and socio-demographic aspects of the population of Ukraine from 1986 to 2022 based on the identified set of sources. From a historical perspective, the level of pollution in the territories of Ukraine is traced, the demographic situation is monitored, and parallels are drawn between the Chornobyl disaster and the increase in incurable diseases and mortality.
In conclusion, the authors note that although 36 years have passed, the echo of this catastrophe remains tangible for the population of Ukraine. Several issues still must be solved. The first is the return to life, namely, the safe living and management of areas that have been exposed to radiation contamination, as well as the continuation of work aimed at restoring agricultural soils. Second, purposeful work must be conducted by the state to minimise social and demographic problems resulting from the Chornobyl catastrophe. In our opinion, the government should increase expenditures aimed at providing quality medical services to the population of Ukraine, as well as conduct constant monitoring of the health of those people who are at high risk in order to better detect diseases in their early stages.
These groups of people include liquidators of the consequences of the accident and migrants. Such measures can stabilise the demographic situation by increasing birth rates and reducing mortality, as well as improve the health and living standards of the population of Ukraine.
Celem badań była analiza różnic pomiędzy cechami statystycznymi zbiorów wyników badań laboratoryjnych pochodzących z 23 różnych regionów Polski. Analizowano roczne zbiory wyników białka całkowitego, hemoglobiny, cholesterolu i glukozy. Zastosowano oryginalną metodę komputerową JEG opracowaną w IBIB PAN. Różnice wartości średnich sięgały od –2,81 do +2,01 odchyleń standardowych od wartości uśrednionej. Znacznie różniły się profile zmienności sezonowej oraz zależności wyników od płci i wieku. W kompleksowej ocenie regionalnej wyróżniał się dodatnio region północno-zachodni, zaskakująco słabo wypadła Wielkopolska, nie najlepiej Górny Śląsk i region północno-wschodni, dramatycznie zaś Małopolska. Wykazano przydatność zastosowanej metody, a jednocześnie celowość dalszych badań.
Autor wskazuje na różne sposoby definiowania sprawiedliwości społecznej w kategoriach równości wyników lub równości szans, argumentując, że w ujęciu terytorialnym uzasadnione jest dążenie do wyrównywania szans poprzez ograniczenie wykluczenia społecznego, a nie minimalizowanie regionalnych dysproporcji w poziomie życia. Polemizuje z tezą Roberta Perdała i in. (2020), że preferencje polityczne mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych oraz wyborców zamieszkujących Polskę wschodnią i południowo-wschodnią wynikają z różnic w poziomie lub współczesnej dynamice rozwoju społeczno-gospodarczego i odpowiadają podziałowi na rdzeń i peryferie, wskazując, iż to właśnie regiony północne i zachodnie cechuje najwolniejszy rozwój gospodarczy i nasilenie negatywnych zjawisk społecznych.
Celem niniejszego artykułu jest próba oceny wybranych priorytetowych działań realizowanych w latach 1999–-2004 przez władze samorządu województwa pomorskiego pierwszej i częściowo drugiej kadencji. Przykładowe przedsięwzięcia i obszary interwencji mieszczą się w tzw. priorytecie II Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego. Niniejsze opracowanie jest próbą opisu i oceny tej polityki. Czy przedsięwzięcia te wpłynęły na wzrost konkurencyjności gospodarki regionu? Zadanie to jest trudne, ze względu na to, że strategia rozwoju województwa pomorskiego zawiera jedynie ogólne zapisy dotyczące monitoringu jej realizacji (Gorzelak, Jałowiecki 2001, s. 51). Do 2004 roku władze samorządowe nie zdecydowały się na opracowanie systemu monitorowania strategii. Zgodnie ze strategią, do 2010 roku region pomorski ma wykorzystać szansę tkwiącą w jego potencjale rozwojowym. Pesymistyczny scenariusz rozwoju regionu zakłada jego peryferyzację, optymistyczny zaś– wzrost konkurencyjności gospodarki regionu, napływ inwestycji, kapitału oraz zasobów ludzkich.
W artykule przedstawiono wyniki analizy piętnastu regionalnych strategii innowacji (RSI) przygotowanych przez województwa w latach 2002–2005. Nacisk położono na analizę dokumentów z uwzględnieniem standardów, jakim powinny podlegać. W szczególności badano adekwatność warstwy diagnostycznej i stanowionych celów oraz wstępne działania realizacyjne pod kątem użyteczności dla osiągania celów. Badane strategie są stosunkowo zróżnicowane pod wieloma względami, zarówno jeśli chodzi o metodologię prac, jak i założenia koncepcyjne czy proponowane cele i działania. Główne wnioski akcentują sensowność podjętego przez regiony przedsięwzięcia, zwracając jednak uwagę na potrzebę ich dalszego doskonalenia (zwłaszcza wprowadzenie powszechnie aspektów jakościowych w warstwie diagnostycznej oraz większej spójności metodologicznej) oraz usunięcia podstawowej słabości, jaką jest niemożność uzyskania na podstawie tychże 15 RSI pełnego obrazu innowacyjności kraju. Dlatego kluczową rekomendacją jest – oprócz doskonalenia omawianych strategii – podjęcie pilnych badań ogólnopolskich nad innowacyjnością regionalną, które mogłyby być punktem wyjścia do stworzenia krajowego Systemu Wspierania Innowacji i Transferu Technologii SWIFT, bez niego bowiem wysiłki województw nie będą zadowalająco efektywne w skali kraju.
Competitiveness is a key factor determining the development of a region and hence the standard of living of its inhabitants, and human capital is one of the most important factors enabling improvement of regional competitiveness. The aim of the presented research is to analyse the spatial differentiation of the level of human capital in the regions of the European Union (EU) in relation to their level of competitiveness. The results show significant disproportions in this respect, especially between the so-called old and new EU. The higher levels of human capital in the old EU regions were also generally accompanied by a higher level of competitiveness. In the long run, this will lead to an increase in regional disparities in development.
Decentralisation in Ukraine is an important factor in the development of a democratic system of government. The reform of local self-government aims to create new relations between citizens, local authorities, and the state. The aim of the article is to conduct a comprehensive analysis of the local government reform in Ukraine and other countries in order to identify its main advantages and disadvantages as well as indicate ways to overcome the existing shortcomings in this area. The study determined that decentralisation in the country leads to democratic transformations of society based on civic initiative and responsibility, as well as provides a decent standard of living and quality services at the local level. The introduction of decentralisation can be observed in almost all areas, including administrative, political, financial, and social. This significantly affects the potential of the population and increases the responsibility of public authorities to the population. There is an increase in the level of public services with regard to economic, legal, political, social, and ethnic issues. Finally, proposals were made to make changes in the field of local self-government in order to overcome the existing problems in this area.
The article discusses the political and legal aspects and the dynamics of Ukraine’s interaction with the EU and its Member States in the field of integrated border management in order to improve interagency and international cooperation, introduce joint control at checkpoints, organise joint patrols, improve the level of security and openness of state borders and enhance their integration function. The issues of construction and modernisation of checkpoints, implementation of European border standards, customs and other types of control at the state border of Ukraine and the EU countries have been researched. The perspectives of Ukraine’s entry into the integrated border management system at the present stage have been outlined. The mechanisms of in-depth cooperation in the field of integrated border management under conditions of implementing the Association Agreement between Ukraine and the EU have been elucidated.
Problem centralizacji i decentralizacji jest bardzo interesujący i zajmuje ważne miejsce w naukach o zarządzaniu, naukach politycznych, socjologii, ekonomii politycznej, mikroekonomii i naukach związanych z regionalistyką. Dyskusja dotycząca wyboru między centralizacją a decentralizacją jest ponadczasowa. Od dawna trwa spór w kwestii wyboru między standaryzacją a autonomią, efektywnością korporacji a efektywnością lokalną, a także między presją na koszty i zasoby a dostosowaniem do specyficznych lokalnych potrzeb. Korzyści każdego z modeli są w istocie słabościami drugiego modelu. Decyzje co do decentralizacji lub centralizacji muszą wynikać z rzetelnej analizy kosztów i korzyści. Debata nad centralizacją lub decentralizacją nie tyle dotyczy kwestii, która strategia jest bardziej efektywna, ile tego, w jakiej proporcji możliwe jest połączenie jednej z drugą.
Celem artykułu jest ukazanie na przykładzie Lubelszczyzny, w jaki sposób rozwój peryferyjnych regionów Europy może być wspierany przez współpracujące klastry, rozumiane jako luźne organizacje gospodarcze, w których jednoczesna kooperacja i konkurencja uczestniczących firm daje efekt synergii. Takie sieci powiązanych firm, zlokalizowanych w geograficznym sąsiedztwie, wspierane są przez lokalne władze, organizacje i instytucje, a także jednostki naukowe i badawczo-rozwojowe. Klastry są motorem innowacji i postępu technicznego, sprawiając, że regiony, w których funkcjonują, stają się atrakcyjnym, silnym partnerem w globalnej gospodarce. Europa powinna dzięki nim uzyskać szybsze tempo wdrażania innowacji i podnoszenia standardu życia, aby zmniejszyć dystans, jaki dzieli ją od Stanów Zjednoczonych i wiodących krajów azjatyckich. Funkcjonowanie klastrów w europejskich regionach peryferyjnych może rozwiązać wiele problemów, takich jak bezrobocie lub konieczność restrukturyzacji regionalnej gospodarki. Rozwijające się klastry tworzą atrakcyjne miejsca pracy, dzięki czemu mogą być siłą sprawczą powstrzymującą wykształconą młodzież od migracji zarobkowej do dużych ośrodków miejskich lub za granicę. Partnerstwo klastrów może ponadto podwyższyć poziom konkurencyjności ich oferty dzięki wytworzeniu wzajemnego popytu: dany klaster stanowi grono lokalnych, wymagających klientów, którzy zmuszają partnerskie klastry do ciągłego doskonalenia swojej oferty.
Włochy – państwo w sensie politycznej jedności stosunkowo młode – są krajem o nieprzeciętnym zróżnicowaniu ekonomicznym i społeczno-kulturowym. Mimo świetnych, sięgających imponującego antyku, tradycji historycznych dopiero po drugiej wojnie światowej udało im się osiągnąć standardy dochodowe porównywalne – średnio biorąc – z mocarstwami takimi jak Wielka Brytania i Francja. Włochy zawdzięczają ten sukces w dużym stopniu konstruktywnemu uczestnictwu w procesach Wspólnot i Unii Europejskiej. Nie zmienia to faktu, że kraj – zarówno w sensie gospodarczym, jak też społecznym, a po trosze i politycznym – pozostaje podzielony na bardzo zróżnicowane części i regiony. Polityka państwa zmierza od długiego już czasu do likwidacji jaskrawych kontrastów między Centropółnocą a Południem, efekty są jednak wciąż ograniczone. Stąd nowe posunięcia w kierunku przyspieszenia zmian, m.in. ze względu na potrzeby zapewnienia konkurencyjności Włoch na arenie międzynarodowej.
Celem badań była identyfikacja i pomiar wolności gospodarczej w krajach Unii Europejskiej na przełomie XX i XXI w. Na tym tle szczególną uwagę zwrócono na zmiany (liberalizację) zachodzące w polskiej gospodarce. Podstawą analizy porównawczej między 25 krajami UE (poza Maltą i Cyprem) był materiał liczbowy uzyskany z corocznych badań wolności ekonomicznej, prowadzonych przez Heritage Foundation i Wall Street Journal w latach 1996–2008. Na łączny wskaźnik (indeks) wolności gospodarczej składała się średnia ocena dziesięciu różnych cech – kryteriów bardziej szczegółowych. Średni wskaźnik uzyskany z wszystkich 10 cech pozwalał natomiast ocenić kraj pod względem stopnia liberalizmu (wolności) gospodarki lub poziomu etatyzmu. Zaproponowane podejście metodyczne, w którym dokonuje się podziału na dwa nurty: etatyzm i liberalizm, okazało się szczególnie przydatne przy ocenie procesów zachodzących również w polskiej gospodarce.
W wyniku badań stwierdzono, że wśród 15 krajów tzw. dawnej UE 10 zalicza się do grona bardziej liberalnych. W tej grupie jest też najbardziej liberalna w UE Irlandia, natomiast drugą grupę stanowi pięć państw wyraźnie mniej liberalnych: Hiszpania, Francja, Portugalia, Włochy i Grecja. Polska to kraj najbardziej etatystyczny spośród wszystkich członków UE, chociaż w pierwszych latach transformacji należała nawet – obok Czech i Estonii – do trzech liderów pod tym względem. Trudno więc utożsamiać gospodarkę polską z zaawansowanym bądź nadmiernym liberalizmem. Jest to – zgodnie ze współczesnymi standardami – raczej gospodarka etatystyczna, z pewnymi, i to nielicznymi, elementami liberalizmu.
Badania wskazują, że kryzysu gospodarczego, który ujawnił się w połowie 2007 r., nie można utożsamiać wyłącznie z gospodarką liberalną, chociaż za takim źródłem przemawiają przyjmowane metody wychodzenia z zapaści gospodarczej. Przeważają tu rozwiązania etatystyczne, ale w wyraźnej mniejszości pojawiają się również metody liberalne. Rozstrzygnięcia należy jednak oczekiwać dopiero po kilku latach.
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o wpływ przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na nierówności regionalne w naszym kraju. Przedstawiono w nim neoklasyczny model egzogenicznego wzrostu z saldem środków UE, przeznaczonych do realizacji polityki spójności i konwergencji. Model ten jest uogólnieniem standardowego modelu wzrostu Solowa–Swana. W artykule omówiono metody wyznaczania wartości zmiennych modeli wzrostu w stacjonarnych stanach równowagi. Przeprowadzono analizę nierówności regionalnych w Polsce w ujęciu retrospektywnym w latach 2004–2006 oraz w ujęciu prospektywnym na podstawie modeli wzrostu gospodarki Polski oraz gospodarek województw. Przedstawiono wnioski dotyczące skutków realizacji programu spójności i konwergencji w Polsce oraz postulaty na temat zasad konstrukcji nowych regionalnych modeli wzrostu jako instrumentów opisu i analizy nierówności regionalnych.
Since the very beginning of their establishment, municipalities, counties and regions (voivodeships) have been struggling with financial problems. Unfortunately, these problems affect the performance of the tasks assigned to these administrative units, including the standard of provided services and investment activities. Although extensive, the scale of the unsatisfied needs in LGUs varies between individual units, including municipalities. Thus, the positive financial results (the balance at the closure of the fiscal year) achieved by local government units in Poland in the recent years, as well as their future, offer an intriguing topic of research. The purpose of this paper is to identify the causes that: 1) underpin the re-evaluation of the LGU goals (from the implementation of the local government mission to achieving a budget surplus), and 2) allow the positive result of the LGU budget to finance goals other than investment-related ones. In order to achieve this, the study covers and illustrates, using the empirical data from the years 2007-2016, the types of possible LGU budget results, LGU activities that could contribute to the closure to LGU budgets with a positive result, directions of using budget surpluses and the so-called uncommitted funds, as well as local governments’ debt in terms of the intergenerational solidarity concept of its repayment and its perceived optimal structure.
Struktura społeczno-przestrzenna, rozumiana jako przestrzenne zróżnicowanie statusu społecznego i materialnego mieszkańców miasta, jest obiektem zainteresowania zarówno socjologii miasta, jak innych dyscyplin zwłaszcza geografii ekonomicznej i geografii miast. Obecnie zjawiska polaryzacji i segregacji społeczno-przestrzennej w miastach zachodnich traktowane są jako następstwa globalizacji. Równocześnie zmiany zachodzące w wyniku transformacji systemowej spowodowały zwiększenie skali i dynamiki przekształceń struktury społeczno-przestrzennej w miastach wschodnioeuropejskich, których struktura była bardziej homogeniczna. Artykuł jest próbą określenia stopnia i rodzaju różnic statusu społecznego mieszkańców poszczególnych stref i osiedli w przestrzeni miejskiej Łodzi. Problem ten ma dwa aspekty. Pierwszym jest stopień zróżnicowania lub "krystalizacji" struktury społeczno-przestrzennej. Można przyjąć, że jest on tym wyższy, im istotniejsze statystycznie różnice zachodzą między zmiennymi statusu społecznego mieszkańców poszczególnych osiedli i rejonów miasta. Drugi aspekt omawianego problemu ma charakter opisowy. Niezależnie od statystycznej istotności różnic zachodzących pomiędzy danymi osiedlami można je uszeregować pod względem średnich wartości poszczególnych zmiennych statusowych, co pozwoli na identyfikację "gorszych" i "lepszych" dzielnic i osiedli Łodzi, a ich konfigurację w różnych wymiarach przedstawiają mapy miasta
