Artykuł przedstawia dorobek „Diagnozy stanu gospodarki przestrzennej Polski”, opracowanej w latach 1981–1983, w której krytycznej analizie poddano efekty trzydziestoletniego oddziaływania zasad budowy socjalizmu na gospodarkę przestrzenną Polski. Efekty te są odniesione do elementów obecnego stanu gospodarki przestrzennej kraju, co prowadzi do konkluzji, że wiele z ówczesnych niekorzystnych zjawisk i procesów występuje także obecnie, po 30 latach gospodarki rynkowej i systemu demokratycznego. Artykuł kończy propozycja podjęcia badań nad współczesnymi uwarunkowaniami rozwoju kraju.
Euroregion "Bałtyk" po 7 latach działalności jest ciągle rozwijającą się strukturą, która realizuje wyznaczone w statucie priorytety, jak też stawia sobie nowe cele. Celom tym służyć ma odpowiednia polityka informacyjna dotycząca np. propagowania działalności euroregionu przez uczestniczenie w konferencjach, seminariach, wykładach dotyczących wszystkich aspektów współpracy transgranicznej w ramach euroregionu "Bałtyk" organizowanie takich konferencji i seminariów oraz imprez sportowych i kulturalnych dla dzieci i młodzieży. Mimo to w chwili obecnej euroregion nie jest powszechnie rozpoznawalny, co może świadczyć o braku odpowiednio szerokiej polityki promującej realizowane przezeń zadania - jednej strony i braku aktywnego uczestnictwa społeczeństwa w życiu polityczno-gospodarczym w swoim miejscu zamieszkania - z drugiej strony. W pracy omówiono kwestie dotyczące działalności public relations, a w szczególności ich roli w kreowaniu wizerunku instytucji. Jest to istotne ze względu na to, że dana organizacja czy instytucja łatwiej osiąga założone cele i wyznaczone priorytety, jeżeli ma społeczne poparcie i zrozumienie. W przeprowadzonych badaniach empirycznych zwrócono uwagę na poziom wiedzy mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego na temat idei współpracy transgranicznej i euroregionu "Bałtyk" w tym również na jakość informacji przekazywanej w tym zakresie społeczności lokalnej za pośrednictwem mediów.
Historia gospodarcza i nauka ekonomii nie wskazują jednoznacznie, co jest przyczyną osiągnięcia i utrzymywania wysokiego i stabilnego wzrostu gospodarczego. Niniejszy artykuł stanowi próbę kompleksowej oceny obecnej sytuacji i zmian, jakie zaszły w latach 1991-2009 w zakresie różnych elementów wzrostu w szesnastu niemieckich krajach związkowych. W tym celu stworzono syntetyczny wskaźnik oceniający potencjał wzrostu (SG). Obejmuje on pięć modułów grupujących specyficzne czynniki oddziałujące bezpośrednio lub pośrednio na wzrost. Otrzymane wyniki wskazują, że najwyższy potencjał wzrostu gospodarczego osiągnęły Bawaria, Badenia-Wirtembergia i Nadrenia Północna-Westfalia; najsłabszy - Berlin, Brema, Saksonia-Anhalt i Meklemburgia-Pomorze Przednie. Choć otrzymane rezultaty potwierdzają wciąż utrzymujące się dysproporcje wschód-zachód, wskazują też na postęp, jaki wschodnie landy osiągnęły od momentu zjednoczenia. Niniejsza propozycja stanowi próbę stworzenia ram dla kompleksowej i systematycznej analizy wzrostu gospodarczego, zwłaszcza potencjału kraju, który umożliwia generowanie wzrostu, i czynników o nim decydujących.
Artykuł podejmuje problematykę jednostek sublokalnych w ramach rządzenia metropoliami na przykładzie Wrocławia w kontekście rządzenia wielopoziomowego i good governance. W Polsce jednostki takie są umocowane jako jednostki pomocnicze gminy. Artykuł obrazuje ich status prawny i funkcjonowanie w ramach polskiego samorządu, a następnie koncentruje się na sytuacji w wybranym mieście na prawach powiatu. Analiza oparta jest na aktach prawnych oraz wywiadach z osobami zaangażowanymi w samorząd lokalny i sublokalny Wrocławia. Organizacja rządzenia metropolią w oparciu o mniejsze, samodzielne jednostki to efektywne rozwiązanie stosowane w wielu miastach na świecie, jednakże w przypadku Wrocławia model osiedli pozostawia istotne pole do rozwijania tego elementu struktury miejskiego rządzenia. Obecnie brakuje jednoznacznej koncepcji, jaka powinna być ich rola w mieście.
W artykule zaprezentowano zastosowanie zaawansowanych i przestrzennych metod analizy przesunięć udziałów do badania tendencji występowania określonych chorób zawodowych w poszczególnych regionach i działach gospodarki. Analiza została przeprowadzona na danych dotyczących grup chorób w latach 2003-2010. Badaną zmienną były przyrosty względne (tempa zmian) liczby stwierdzonych chorób zawodowych, zaś zmienną referencyjną – udział liczby stwierdzonych chorób zawodowych w danym regionie i grupie chorób w ogólnej liczbie stwierdzonych chorób zawodowych w kraju (wagi regionalne). Na podstawie otrzymanych wyników przeprowadzono analizę porównawczą zastosowania nieklasycznych metod w odniesieniu do wyników pozyskanych z klasycznej analizy shift-share.
Opracowanie jest poświęcone ocenie ruchu turystycznego i czynnikom, które powodują, że w poszczególnych województwach i powiatach województwa podlaskiego jest on zróżnicowany. W skali kraju w różnicowaniu ruchu turystycznego coraz większą rolę odgrywają czynniki związane z ogólnym rozwojem gospodarczym danego regionu. W województwie podlaskim natomiast w dalszym ciągu głównym motywem przyjazdów turystów są walory przyrodnicze.
Sklepy internetowe stają się coraz popularniejszą formą handlu. Generowane przez nie obroty przekroczyły w Polsce w 2006 roku 1,3 mld zł i stanowiły ponad 1% całości obrotów detalicznych w kraju. Według opinii ekspertów wskaźniki te będą nadal rosły, ponieważ przybywa chętnych do robienia zakupów w sieci, zwiększa się także liczba przedsiębiorców zajmujących się e-biznesem. Co ciekawe, zgodnie z prowadzonymi analizami, ośrodkami silnej koncentracji e-biznesu pozostają obszary metropolitalne (Castells 2003). Mimo że administrowanie sklepem internetowym może odbywać się praktycznie z dowolnego miejsca w kraju, okazuje się, że czynniki ekonomiczne, technologiczne i społeczne odgrywają tu bardzo ważną rolę. Zjawisko to występuje również w Polsce, co wykazały badania własne zaprezentowane w niniejszym artykule.
Celem opracowania jest ustalenie, czy funkcjonujące w cyberprzestrzeni relacje odzwierciedlają granice obszarów w przestrzeni geograficznej. Ma w tym pomóc analiza powiązań pomiędzy serwisami WWW samorządów lokalnych a „miejscami”, do których można dotrzeć przy pomocy zamieszczonych na stronach hiperlinków. Obejmuje ona 29 serwisów powiatów leżących na Dolnym Śląsku. Okazuje się, że w przypadku jednostek samorządowych szczebla lokalnego istnieje wyraźny związek między połączeniami w cyberprzestrzeni z terytorium rzeczywistego działania. Co istotne, w wirtualnej przestrzeni, tak jak w fizycznej, dominuje główny funkcjonalny węzeł, czyli stolica kraju.
Jakość systemu zarządzania obok podstaw teoretycznych, strategii rozwoju i ogólnego systemu instytucjonalnego kraju ma decydujący wpływ na wyniki europejskiej polityki regionalnej w Polsce. Z analizy systemu zarządzania ZPORR wynika, że słabe punkty mocno przeważają nad silnymi. Główne negatywne cechy to: silne scentralizowanie i biurokratyzacja (dalece wykraczająca poza reguły Unii), wybór projektów w trybie z reguły nieprzejrzystym i wrażliwym na układy polityczne, czasochłonność decyzyjna, rozmywanie odpowiedzialności, wysokie koszty przerzucone na beneficjentów, niska zdolność do zachowań menedżerskich, a wreszcie niespójność z ustawami kompetencyjnymi. Efekty lat 2004-2005 dowodzą, że system zarządzania nie spełnia oczekiwań .
Artykuł poddaje analizie wstępną wersję Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007–2015 przyjętą przez rząd w czerwcu 2006 r. Jest ona najważniejszym dokumentem planistycznym, od którego skutecznej realizacji w znacznym stopniu może zależeć pozycja konkurencyjna Polski po upływie dekady. Analiza przedstawionej diagnozy, uwarunkowań, celów i priorytetów rozwoju kraju oraz mechanizmu zarządzania prowadzi do wniosku, że jest to strategia nowoczesna i interesująca, a jednak nie dość przełomowa, by zapewnić polskiej gospodarce wysokie miejsce pośród innych krajów UE.
W opracowaniu zaprezentowano problematykę porządku architektonicznego i urbanistycznego w polskiej przestrzeni. Uwzględniono zarówno problematykę wielkich miast, ich przedmieść, jak i obszarów pozamiejskich, które często tracą swój tradycyjny, wiejski charakter. W szczególności zwrócono uwagę na historyczne uwarunkowania procesów urbanizacyjnych i ich obecne skutki. Określono zarówno diagnozę stanu, jak i propozycję budowy strategii jego poprawy. Zaprezentowano także możliwe do wykorzystania instrumentarium działania, w tym opisano instrumenty w Polsce jeszcze nie stosowane. Kontynuacją tych rozważań stało się zaprezentowanie konceptu rewitalizacji urbanistycznej jako kluczowego działania, mogącego w znaczący sposób przyczynić się do poprawy stanu polskiej przestrzeni. Podsumowaniem pracy stał się zestaw wniosków dotyczących działań służących poprawie stanu polskiej przestrzeni.
Celem pracy była analiza znaczenia granic i typów pograniczy dla kształtowania współpracy przygranicznej. Uwzględniono prawie 600 projektów z siedmiu programów współpracy realizowanych w ramach Interreg III A w Polsce w latach 2004–2006. Autorzy starali się odpowiedzieć na pytania, czym różni się współpraca w przypadku poszczególnych granic i z czego wynikają dostrzeżone odmienności. Jakkolwiek z formalnego punktu widzenia programy Interreg III A realizowano w całym kraju w niemal taki sam sposób, to badanie wykazało zróżnicowanie rzeczywistego wymiaru współpracy. Na efektywność realizowanych przedsięwzięć wpływały przede wszystkim rodzaj granicy, kraj, z którym podejmowano współdziałanie, a także uwarunkowania lokalne tworzące tzw. czynnik integrujący.
Artykuł wykorzystuje wyniki uzyskane w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego przeprowadzonego w grudniu 2002 r. Głównym przedmiotem uwagi jest regionalne zróżnicowanie poziomu aktywności zawodowej oraz poziomu bezrobocia w kraju. Wyróżniono obszary "centralny" i zachodni jako najlepiej obrazujące istniejące pod tym względem różnice. Mają one za swoje źródło odmienne drogi budowania przedsiębiorczości. W regionie zachodnim oparta jest ona na małych (miniaturowych) zakładach, zatrudniających niewielkie liczebnie grupy pracowników i będących również miejscem pracy dla ich właścicieli. Przedsiębiorczość na zachodzie, aczkolwiek bardziej rozwinięta niż na obszarach centralnych, jest również bardziej niestabilna, co pociąga za sobą utrzymujące się wyższe poziomy bezrobocia.
Artykuł podejmuje tematykę rozwoju społecznego wspólnot terytorialnych (gmin). Rozwój ten definiowany jest jako zwiększające się i różnicujące możliwości zaspokajania potrzeb przez zbiorowości ludzkie zamieszkujące dany obszar. Istnieją różne miary określające stopień rozwoju oraz pozwalające zdawać relacje z odmienności rozwoju poszczególnych wspólnot terytorialnych. Autor przedstawia koncepcję Wskaźnika Rozwoju Wspólnot Terytorialnych obliczanego dla gmin. Wskaźnik jest obliczany za pomocą metody portfelowej i bierze pod uwagę zarówno czynniki sprzyjające rozwojowi, jak i rozwój ten hamujące. Praktycznym zastosowaniem proponowanej konstrukcji jest obliczenie WRWT dla gmin województwa zachodniopomorskiego za lata 1999–2001. Wyniki pozwalają przedstawić wnioski o nierównomiernym i niespójnym rozwoju gmin z tego regionu oraz o niewielkich szansach na szybką zmianę tego stanu rzeczy.
Artykuł analizuje współczesne trendy gospodarki regionalnej na tle procesów globalizacyjnych oraz integracji europejskiej. Zwrócono uwagę m.in. na wzrastającą konkurencję gospodarczą między poszczególnymi regionami. Jednocześnie omówiono wpływ procesów globalnych na funkcjonowanie administracji publicznej. Przedstawiono także pogląd, według którego władze publiczne mają do odegrania kluczową rolę w dziedzinie wspierania rozwoju gospodarczego i przygotowania regionu do światowej konkurencji. W tym kontekście przeanalizowano różnorodne europejskie modele instytucjonalne polityki regionalnej. Przedstawiono model federalny (Niemcy), regionalny z dominacją układu centralnego (Francja), scentralizowany (Grecja) oraz model scentralizowany w kraju o wielkości regionu (Irlandia). Na podstawie przeprowadzonej analizy zaproponowano cechy optymalnego modelu instytucjonalnego oraz zarekomendowano poprawienie aktualnie obowiązującego w Polsce systemu polityki regionalnej.
W połowie 2004 roku rozpoczęły się prace rządu nad dwoma dokumentami programowymi dotyczącymi polityki gospodarczej o kluczowym znaczeniu dla rozwoju kraju w latach 2007-2013. Pierwszym jest Narodowy Plan Rozwoju, który jest najważniejszą strategią rozwoju gospodarczego i społecznego Polski w kolejnym okresie naszego członkostwa w Unii Europejskiej. W dużym stopniu jest to dokument określający politykę realizowaną z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE. Ważną częścią składową tego dokumentu, oprócz szeregu strategii sektorowych rządu, będzie drugi dokument programowy, o fundamentalnym znaczeniu dla procesów rozwojowych w Polsce Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego. Niniejszy tekst stanowi głos w debacie programowej na temat polityki regionalnej w Polsce po roku 2006. Przedstawia propozycje założeń do rządowej strategii rozwoju regionalnego, uznając, że polityka regionalna państwa wymaga tego typu dokumentu planistycznego. W pierwszej części artykułu zostały omówione najważniejsze problemy dotyczące zróżnicowań regionalnych w Polsce, które warunkują kierunki interwencjonizmu rządu w województwach. Na tej podstawie zaproponowano kierunkowe priorytety polityki regionalnej państwa po roku 2006. Następnie zostały przedstawione propozycje dotyczące zasad rozwoju regionalnego oraz najważniejsze instrumenty realizacji omawianej polityki. Na zakończenie zaproponowano rozwiązania dotyczące kryteriów wsparcia finansowego polityki regionalnej województw przez rząd.
Celem artykułu jest opisanie tożsamości mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego; miasta, którego władze nie tylko snują plany rozwojowe towarzyszące wejściu Polski do UE, lecz przede wszystkim podejmują wiele inicjatyw integrujących Gorzów Wielkopolski z naszym zachodnim sąsiadem – Niemcami; jednakże również miasta, którego mieszkańcy to mozaika przybyszów z Kresów, Polski centralnej, niekiedy obszarów obecnie położonych poza zachodnimi granicami kraju. W artykule podjęto próbę identyfikacji obecnej tożsamości gorzowian, stopnia zakorzenienia oraz gotowości do porzucenia rodzinnego miasta – w kontekście przeszłych i przyszłych losów mieszkańców Gorzowa. Nakreślony cel osiągnięto dzięki przeprowadzeniu badań ankietowych. W pierwszej fazie w badaniu udział wzięło 514 losowo wybranych gorzowian, których pytano o kwestie poczucia tożsamości. W drugiej fazie przeprowadzono wśród młodzieży gorzowskich szkół średnich ankiety dotyczące jej postaw wobec przyszłych losów życiowych i łączności z Gorzowem. Techniką ankiety audytoryjnej zebrano 120 kwestionariuszy. Połączenie rezultatów obu surveyów pozwoliło na skonstruowanie profilu gorzowianina, bazującego na jego przeszłych losach, współczesnej tożsamości i oczekiwaniach wobec przyszłości.
W artykule dokonano syntetycznej oceny zróżnicowania sytuacji mieszkaniowej w polskich gminach w kontekście zachodzących przemian demograficznych. Ponadto przedstawiono w nim autorską metodę badań typologicznych łączących mierniki dotyczące sytuacji mieszkaniowej i demograficznej dla wszystkich 2477 gmin w Polsce według stanu na koniec 2021 r. Zakres badania obejmował lata 2011–2021. W artykule zidentyfikowano, że zarówno miejskie obszary funkcjonalne, jak i gminy nadmorskie miały odrębną specyfikę w zakresie sytuacji mieszkaniowej i demograficznej, w mniejszym stopniu takie zjawisko dotykało gmin górskich. Wskazano również, że brak podejścia zorientowanego terytorialnie w Narodowym Programie Mieszkaniowym utrudnia kształtowanie krajowej polityki mieszkaniowej w sposób dostosowany do lokalnych i regionalnych uwarunkowań.
Artykuł przedstawia historię reform decentralizacyjnych w Ukrainie od początku lat dziewięćdziesiątych XX stulecia do końca 2021 r., ze szczególnym uwzględnieniem reformy terytorialno-administracyjnej przeprowadzonej w latach 2015–2020. Poziom autonomii samorządów lokalnych w Ukrainie odnoszony jest do stworzonego na podstawie identycznej metodologii wskaźnika autonomii lokalnej w innych krajach europejskich.
Miasto jest obrazem zamieszkującego je społeczeństwa, dzieli wraz z nim jego los. Sytuacja Warszawy jest zatem pochodną sytuacji Polski – dużego, ale stosunkowo słabo rozwiniętego kraju położonego na peryferiach Europy. Ogólnokrajowe uwarunkowania sprawiają, że miasto to nie znajduje się w gronie najważniejszych europejskich metropolii. Jednocześnie duży napływ inwestycji zagranicznych i obecność w Warszawie filii międzynarodowych korporacji zapoczątkowały metropolizację miasta zrujnowanego przez wojnę i źle odbudowanego wg wzorów realnego socjalizmu. Zderzenie „starego” i „nowego” jest przyczyną kontrastów i braku nierównowagi. Podobne zjawiska obserwować można także w miastach Trzeciego Świata. Istotne jest jednak pytanie, czy te kontrasty zmniejszają się, czy przeciwnie – utrzymują, a nawet rosną? Tekst ten jest próbą odpowiedzi na to pytanie.
Celem opracowania jest sprawdzenie, w jaki sposób i na jakim etapie ewolucji polityki spójności obszary wiejskie zostały do niej włączone, w wyniku czego uzyskały przestrzeń do wzmacniania swojej podmiotowości. Rozważaniom poddano także rolę instrumentu terytorialnego – Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS). Weryfikację problemu badawczego przeprowadzono, sięgając po przegląd literatury i dokumentów legislacyjnych UE oraz materiał empiryczny z dwóch projektów ewaluacyjnych. Wskazano, że poszerzenie zakresu polityki spójności o cel spójności terytorialnej miało szczególne znaczenie dla obszarów wiejskich. W perspektywie finansowej 2014–2020 dzięki terytorializacji polityki spójności – postrzeganej dotychczas jako głównie miejskiej – obszary wiejskie mogły zacząć w niej uczestniczyć. Udowodniono, że RLKS wzmacnia poczucie sprawstwa społeczności lokalnych.
Celem artykułu jest teoretyczna analiza istoty i cech kapitału terytorialnego. Artykuł analizuje ramy konceptualne tego pojęcia, by na tak określonej podbudowie wskazać jego oryginalność i wartość dodaną. Zastosowana metoda badawcza to przegląd i analiza literatury przedmiotu. Koncepcja kapitału terytorialnego łączy w sobie wiele ustaleń endogenicznych podejść do rozwoju. Jej oryginalność wynika z holistycznego i komplementarnego spojrzenia na zasoby terytorialne, kreujące nowe trajektorie rozwoju i budujące różnorodność terytorialną. Koncepcja ta podkreśla znaczenie relacji sieciowych i niematerialność zasobów wraz z ich zakorzenieniem. Eksponuje znaczenie specyficzności miejsca oraz terytorialnych zdolności do tworzenia nowych wartości i zasobów. Jest ona podstawą zorientowanej terytorialnie polityki rozwoju (place based policy).
W artykule przedstawiono wyniki analiz przeprowadzonych w celu oceny zróżnicowania kapitału ludzkiego w Polsce i województwie podkarpackim według cech demograficznych, społecznych i ekonomicznych. Analizy porównawcze prowadzono, wykorzystując autorski syntetyczny wskaźnik kapitału ludzkiego. Do konstrukcji wskaźnika oraz oceny jego trafności i rzetelności zastosowano metody eksploracyjnej i konfirmacyjnej analizy czynnikowej oraz analizy głównych składowych dla zmiennych kategorialnych. Do analiz wykorzystano dane z badania Diagnoza społeczna 2009. Uzyskane wyniki pokazały, że w 2009 r. województwo podkarpackie charakteryzowało się nieznacznie wyższym poziomem kapitału ludzkiego niż średnia dla całego kraju, ale równocześnie większym zróżnicowaniem jego poziomu między wyróżnionymi grupami ludności niż obserwowane w skali kraju.
Głównym celem niniejszego artykułu jest ustalenie, w jaki sposób struktura powiązań międzysektorowych wpływa na dynamikę zmian kapitału ludzkiego. Strukturę tę na poziomie regionów NUTS II w Polsce podzielono na powiązaną (RV) i niepowiązaną (UV) różnorodność. Z przeprowadzonych badań wynika, że RV wpływa pozytywnie, natomiast UV – negatywnie na stopę wzrostu kapitału ludzkiego w regionie zarówno w grupie wszystkich regionów Polski, jak i bardziej rozwiniętych zachodnich regionów kraju. Ponadto, spośród analizowanych zmiennych kontrolnych, jedynie RV warunkuje wystąpienie efektu β-konwergencji kapitału ludzkiego.
Niniejszy artykuł przedstawia doświadczenia Irlandii w efektywnym wykorzystywaniu funduszy strukturalnych Unii Europejskiej (lata 1989–1999 oraz plany na 2000–2006). Są one ujęte na tle przemian gospodarki irlandzkiej oraz członkostwa tego kraju w UE. Analizą objęte zostały: planowanie i negocjacje pomocy, struktury kolejnych przyjętych strategii, struktura wydatków, sprawność systemu zarządzania, makroekonomiczne efekty pomocy oraz krytyczne wnioski z ewaluacji programów. Artykuł, identyfikując główne czynniki irlandzkiego sukcesu – strategiczne myślenie oraz zdolność uczenia się – dowodzi, że pomoc strukturalna UE musi być umieszczona w kontekście szerszych działań prorozwojowych (gospodarczych i społecznych).
Celem artykułu jest analiza związku przemieszczeń uczniów między obwodami szkolnymi ze zróżnicowaniem wyników publicznych szkół podstawowych i gimnazjów. Zagadnienie to jest rozpatrywane w szerszym kontekście nierówności edukacyjnych związanych z przestrzenną organizacją oświaty opartą na systemie tzw. obwodów szkolnych. Prezentowane w artykule wyniki badań dowodzą, że na skutek luźnego traktowania zasady rejonizacji kształcenia przez władze miejskie, dyrekcje szkół oraz rodziców i uczniów, szczególnie na poziomie gimnazjum dochodzi do intensywnych przemieszczeń uczniów między obwodami szkolnymi. Badania wykazały, że zjawisko to wyjaśnia blisko 50% zróżnicowania wyników egzaminu gimnazjalnego między gimnazjami w Poznaniu. W artykule omówiono konsekwencje tej sytuacji dla polityki edukacyjnej miasta oraz zarządzania szkołami.
Artykuł prezentuje proces różnicowania się polskiej przestrzeni w okresie transformacji, ze wskazaniem na odmienne trajektorie poszczególnych regionów. Omówione są obecne zróżnicowania regionalne w Polsce na tle zróżnicowań w innych krajach europejskich. Podkreśla się niekorzystny rozwój sytuacji w Polsce, w której zróżnicowania regionalne ostatnio rosną , co w znacznej mierze jest rezultatem absolutnego regresu w niektórych najsłabiej rozwiniętych regionach. Przedstawiono różnice między poziomami rozwoju krajów oddzielonych obecnymi i przyszłymi (po rozszerzeniu Unii Europejskiej) granicami Unii. W artykule wskazuje się na kilka istotnych czynników rozwoju: rolę metropolii w światowej sieci metropolitalnej, dystans geograficzny i instytucjonalno-organizacyjny oraz rolę makroprzestrzennych oddziaływań zewnętrznych. Artykuł kończą wskazówki pod adresem polityki regionalnej Polski, wyznaczające najważniejsze kierunki oddziaływań i wspomagania rozwoju regionalnego kraju.
Celem opracowania była syntetyczna ocena podziału środków z UE na 16 województw. Stwierdzono, że regionalny podział funduszy z Unii Europejskiej w latach 2000–2005 jest efektem przyjętej metody, która premiuje województwa o większej liczbie mieszkańców. W liczbach bezwzględnych największymi beneficjentami okazały się: Mazowsze, Śląsk i Małopolska, a więc regiony o wysokim stopniu urbanizacji, wyposażone w szerokie otoczenie biznesu i posiadające stosunkowo bogate zaplecze naukowe. Równocześnie pozyskują one najwięcej bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Mamy więc do czynienia z podwójnym uprzywilejowaniem tych województw w stosunku do pozostałych regionów. W liczbach względnych, które opisano indeksem pozyskanych środków w stosunku do udziału w tworzonym PKB, dominują natomiast: Warmia i Mazury, Podlasie oraz Pomorze Zachodnie. Nie oznacza to jednak, że w ten sposób następuje niwelowanie istniejącego dystansu między wymienionymi regionami a województwami o najwyższym poziomie rozwoju. Badania nie potwierdziły też zależności pomiędzy PKB per capita a kwotami pomocy przypadającymi na jednego mieszkańca. Brak jakiejkolwiek zależności (dodatniej lub ujemnej) jest logicznym efektem przyjętego założenia, iż regionalny podział środków z Unii Europejskiej jest uwarunkowany głównie liczbą mieszkańców; wskazuje też na to, że przyjęte kryteria nie różnicują województw pod kątem oczekiwanych efektów ekonomicznych. Przyjmują natomiast egalitarne podejście, czyli przydział na każdego mieszkańca kraju statystycznie „po równo”.
Analiza koniunktury ekonomicznej w skali kraju dostarcza informacji na temat długości, przebiegu i fazy cyklu, w której znajduje się gospodarka. Jednak sytuacja w kraju nie musi być zbieżna z kondycją gospodarczą poszczególnych regionów. Na rozbieżności w tym zakresie wskazuje się w literaturze przedmiotu. W artykule zaprezentowano analizę sytuacji gospodarczej w województwie warmińsko-mazurskim od początku 2008 r. do III kwartału 2010 r., uwzględniając występujące ostatnio zaburzenia w światowej i polskiej gospodarce. Ponadto rozważono na przykładzie Warmii i Mazur przydatność metod wielowymiarowej analizy porównawczej do oceny koniunktury gospodarki regionalnej. Kolejnym celem artykułu była weryfikacja poglądu Michaela P. Niemiry i Philipa A. Kleina (1994) na temat zależności między poziomem rozwoju regionu a podatnością na wahania koniunktury. Wyniki analizy potwierdzają większą wrażliwość regionów o niskim poziomie rozwoju i niewielkim zróżnicowaniu gospodarczym na zmiany koniunkturalne, które można wyrazić za pomocą mierników syntetycznych.
W artykule przedstawiono problematykę współpracy transgranicznej w aspekcie rozwoju przedsiębiorczości na terenie pogranicza polsko-słowackiego w wybranych jednostkach terytorialnych Polski i Słowacji. Głównym miernikiem przedsiębiorczości uwzględnionym w badaniach jest liczba przedsiębiorstw polskich, które formalnie zarejestrowały działalność gospodarczą w przygranicznych jednostkach terytorialnych Słowacji, oraz liczba przedsiębiorstw słowackich, które formalnie podjęły działalność gospodarczą na terenie polskich gmin przygranicznych. Analizę uzupełniono opisem branż, które reprezentują przedsiębiorstwa. Przedstawiono ponadto przykłady innych przejawów przedsiębiorczości transgranicznej na opisywanym terenie.
Absorpcja unijnej pomocy strukturalnej, dostępnej w latach 2007–2013, stwarza dla naszego kraju ogromne możliwości rozwojowe, perspektywę poprawy jakości życia społeczeństwa. Aktywnie i rozsądnie prowadzona polityka regionalna przy pełnym wykorzystaniu funduszy strukturalnych przyczyni się do poprawy infrastruktury, rozwoju polskich małych i średnich przedsiębiorstw oraz restrukturyzacji obszarów wiejskich. Problem zdolności regionów naszego kraju do pełnego i efektywnego wykorzystania środków pomocowych zasługuje na baczną uwagę. Niniejszy artykuł – napisany na podstawie doświadczeń z wdrażania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego – wskazuje na niektóre zagrożenia obniżające pełną i optymalną absorpcję funduszy strukturalnych. Bariery te zostały zidentyfikowane w oparciu o wyniki ankiet przeprowadzonych w jednostkach samorządu terytorialnego województwa świętokrzyskiego.
The purpose of the paper is to explore the relationships between geographical and virtual proximity in cluster organisations (COs). The authors report the findings from a qualitative study conducted in four COs in Poland. The basic technique for collecting and analysing data was an in-depth individual interview and qualitative content analysis. The research has shown that the relationships between geographical and virtual proximity depend on the cooperation level and the role of the CO. The findings presents a broader view on cluster cooperation as a phenomenon based on geographical proximity which facilitates personal interactions, but needs to be supported by various ICT tools.
Wielkość jednostek szczebla podstawowego samorządu terytorialnego jest bardzo zróżnicowana w zależności od kraju występowania. Tyko do pewnego stopnia różnice te dają się wytłumaczyć przez uwarunkowania historyczne. Specjaliści wysuwają rozmaite argumenty na poparcie zarówno małych jak i dużych jednostek samorządowych. Podstawowymi kryteriami używanymi w tej dyskusji są efektywność ekonomiczna, procedury demokratyczne, dystrybucja obciążeń podatkowych, jakość świadczonych usług, możliwość stymulowania rozwoju lokalnego. Niniejszy artykuł służy przedstawieniu, na tle teoretycznych rozważań , opinii przedstawicieli samorządów terytorialnych z Europy Środkowej na temat łączenia lub dzielenia rządzonych przez nich
jednostek.
W roku 2002 pod moim kierunkiem realizowane były badania dotyczące oceny systemu rozwoju regionalnego funkcjonującego na poziomie wojewódzkim po reformie terytorialnej organizacji kraju. Projekt badawczy obejmował sześć wybranych województw, tj. dolnośląskie, lubelskie, małopolskie, pomorskie, podkarpackie i wielkopolskie. Dotyczył działań prorozwojowych prowadzonych w wymienionych województwach głównie w roku 2001. Syntetyczne wnioski z tego badania przedstawione w niniejszym artykule dotyczą czterech zasadniczych płaszczyzn rozwoju regionalnego. Po pierwsze, koncentrują się na instytucjonalnym systemie współpracy regionalnej funkcjonującym w poszczególnych województwach. Po drugie, dotyczą wpływu strategii rozwoju województw na skuteczność realizacji polityki rozwoju. Po trzecie, stanowią próbę przedstawienia przydatności kontraktów wojewódzkich dla poszczególnych województw. Wreszcie, wnioski dotyczą oceny zagranicznych programów pomocowych w województwach.
Francuska reforma terytorialna z grudnia 2010 r. miała – wedle zapowiedzi – gwałtownie zmienić strukturę francuskiego lokalnego systemu polityczno-administracyjnego poprzez przyjęcie rozwiązań instytucjonalnych pozwalających na silne upodmiotowienie największych aglomeracji oraz uwzględnienie postępujących procesów metropolizacji. Zapowiadane zmiany miały dostosować model organizacji terytorialnej do wymogów współczesnej gospodarki, dynamizując wzrost gospodarczy kraju ogarniętego stagnacją. Ustanowienie usankcjonowanych ustawowo metropolii, jako nowych jednostek samorządu terytorialnego przejmujących najważniejsze kompetencje gmin i departamentów, miało być „terytorialną rewolucją”, która ostatecznie zakończyła się jednak niepowodzeniem. Tymczasem „dopisane” do projektu ustawy w ostatnim momencie regulacje przewidujące możliwość tworzenia stosunkowo luźnych form współpracy międzyterytorialnej w postaci „biegunów metropolitalnych” odegrały rolę, której ustawodawca zapewne się nie spodziewał. Sytuacja ta pokazuje rosnące znaczenie elastycznych pod względem kompetencyjnym oraz terytorialnym rozwiązań, wykorzystujących wielopłaszczyznowe współrządzenie (multi-level governance), jako efektywnego narzędzia zarządzania międzyterytorialnego w sytuacji inercji klasycznej struktury terytorialnej i blokady jej reform.
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o wpływ przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na nierówności regionalne w naszym kraju. Przedstawiono w nim neoklasyczny model egzogenicznego wzrostu z saldem środków UE, przeznaczonych do realizacji polityki spójności i konwergencji. Model ten jest uogólnieniem standardowego modelu wzrostu Solowa–Swana. W artykule omówiono metody wyznaczania wartości zmiennych modeli wzrostu w stacjonarnych stanach równowagi. Przeprowadzono analizę nierówności regionalnych w Polsce w ujęciu retrospektywnym w latach 2004–2006 oraz w ujęciu prospektywnym na podstawie modeli wzrostu gospodarki Polski oraz gospodarek województw. Przedstawiono wnioski dotyczące skutków realizacji programu spójności i konwergencji w Polsce oraz postulaty na temat zasad konstrukcji nowych regionalnych modeli wzrostu jako instrumentów opisu i analizy nierówności regionalnych.
Artykuł przedstawia rozwój koncepcji teoretycznych, które w ostatnich latach stosowano w badaniach nad polityką wielkomiejską. W centrum uwagi znajduje się propozycja teoretyczna rescaling, u której podstaw leży uznanie konieczności przestrzennej reorganizacji badań i praktyki polityki miejskiej. Wobec reterytorializacji szczególne znaczenie zyskuje szczebel lokalny, regionalny i miejski, na których rozgrywa się globalizacja. Procesy globalizacji, stawiając wielkie miasta wobec konieczności konkurencji międzynarodowej, wpływają między innymi na ich organizację. Obecny dyskurs nad zarządzaniem metropolitalnym znacznie odbiega od debaty prowadzonej w duchu starego regionalizmu. Zarządzanie metropolitalne doświadczyło przekształcenia – nastąpiło odejście bowiem odejście od relacji wertykalnych, redystrybucyjnych i koordynacyjnych przebiegających w ramach struktur i polityk państwowych, ku horyzontalnemu konkurowaniu z innymi światowymi metropoliami o przyciąganie kapitału zewnętrznego. W obrębie mało elastycznych ram instytucjonalnych wykształcają się relacje przekraczające tradycyjnie zdefiniowane poziomy organizacji. Rozwijanie dla nich ram konceptualizacyjnych stanowi tym poważniejsze wyzwanie dla współczesnych badań polityki wielkomiejskiej, gdyż skuteczność instytucjonalnych rozwiązań metropolitalnych często pozostawia wiele wątpliwości.
W artykule przedstawiono wyniki analiz dotyczących wpływu Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004–2006 (NPR) i Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007–2013 (NSRO) na procesy dywergencji/konwergencji zachodzące wewnątrz kraju oraz pomiędzy polskimi regionami a średnią unijną mierzone wskaźnikami PKB per capita. Do ich przeprowadzenia wykorzystano symulacje przy użyciu 16 regionalnych modeli HERMIN, a także dane i prognozy dotyczące wielkości transferów w ramach NPR i NSRO, które opracowało Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Zastosowanie modeli HERMIN umożliwiło prognozę kształtowania się wskaźników makroekonomicznych – PKB na mieszkańca (w PPS) odniesionego do średniej unijnej oraz PKB na mieszkańca odniesionego do średniej krajowej do 2020 r. Otrzymane wyniki wskazują, że realizacja NPR i NSRO przyspiesza proces konwergencji pomiędzy polskimi regionami a średnią UE, jak również opóźnia proces dywergencji wewnątrz kraju.
W niniejszym artykule dokonano analizy problemów związanych z funkcjonowaniem projektów opartych o formułę partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP), a także wskazano sposoby ich przezwyciężania. Podstawą analizy jest prezentacja schematu Private Finance Initiative w Wielkiej Brytanii i ocena zmian w tym schemacie na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. Wykazano, że istnieje wiele podobieństw w sytuacji wprowadzania projektów partnerskich w Polsce dziś i na początku lat 90. w Wielkiej Brytanii. Dzięki temu brytyjskie przykłady mogą stać się podstawą dla stworzenia właściwych warunków funkcjonowania PPP w naszym kraju, co pomoże uniknąć problemów jakie wystąpiły w Wielkiej Brytanii lub przynajmniej zminimalizować je.
W artykule przedstawiono wyniki analizy piętnastu regionalnych strategii innowacji (RSI) przygotowanych przez województwa w latach 2002–2005. Nacisk położono na analizę dokumentów z uwzględnieniem standardów, jakim powinny podlegać. W szczególności badano adekwatność warstwy diagnostycznej i stanowionych celów oraz wstępne działania realizacyjne pod kątem użyteczności dla osiągania celów. Badane strategie są stosunkowo zróżnicowane pod wieloma względami, zarówno jeśli chodzi o metodologię prac, jak i założenia koncepcyjne czy proponowane cele i działania. Główne wnioski akcentują sensowność podjętego przez regiony przedsięwzięcia, zwracając jednak uwagę na potrzebę ich dalszego doskonalenia (zwłaszcza wprowadzenie powszechnie aspektów jakościowych w warstwie diagnostycznej oraz większej spójności metodologicznej) oraz usunięcia podstawowej słabości, jaką jest niemożność uzyskania na podstawie tychże 15 RSI pełnego obrazu innowacyjności kraju. Dlatego kluczową rekomendacją jest – oprócz doskonalenia omawianych strategii – podjęcie pilnych badań ogólnopolskich nad innowacyjnością regionalną, które mogłyby być punktem wyjścia do stworzenia krajowego Systemu Wspierania Innowacji i Transferu Technologii SWIFT, bez niego bowiem wysiłki województw nie będą zadowalająco efektywne w skali kraju.
Artykuł przedstawia wybrane dane o działalności gospodarczej w Polsce inwestorów niemieckich w latach 1993–1998. Źródłem danych były wyniki rocznych badań podmiotów z kapitałem zagranicznym, prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny od 1993 r. Badaniem obejmowane są wszystkie podmioty, które na koniec danego roku wykazują posiadanie kapitału zagranicznego, niezależnie od stopnia jego zaangażowania i kraju pochodzenia, a także niezależnie od wielkości spółki (określanej liczbą pracujących w niej osób), jej formy prawnej oraz podstawowego rodzaju prowadzonej działalności. W odrębnym trybie zbierane są jedynie dane o napływie kapitału zagranicznego do banków i instytucji ubezpieczeniowych. Analizą nie objęto tej części działalności w Polsce inwestorów zagranicznych, w tym inwestorów niemieckich. Podstawowe dane o rozmiarach zaangażowania kapitału niemieckiego w sektorze bankowym i ubezpieczeniowym podano jedynie w tekście jako dane uzupełniające.
Teorie wzrostu endogenicznego zakładają kluczową rolę wiedzy w procesach gospodarczych. Jednocześnie koncepcje z nurtu nowej ekonomii geograficznej wsparte badaniami empirycznymi zwracają uwagę na możliwość wystąpienia procesów tzw. dywergencji. W związku z powyższym celowe staje się badanie przestrzennego rozmieszczenia szeroko pojętej wiedzy. Dla uzyskania pełnego obrazu danej gospodarki istotne wydaje się nie tylko scharakteryzowanie jej wyposażenia w odpowiednie czynniki przesądzające o rozwoju, lecz także uwzględnienie ich rozlokowania. Niniejszy artykuł należy traktować w kategoriach uzupełnienia dotychczasowych badań dotyczących pozycji technologicznej Niemiec. Do analizy wybrano trzy poziomy podziału terytorialnego: Niemcy Wschodnie (5 nowych krajów związkowych) i Niemcy Zachodnie (11 landów); szesnaście krajów związkowych (NUTS 1) oraz czterdzieści jeden Regierungsbezirke (NUTS 2). Wśród analizowanych czynników określających potencjał kraju do wzrostu opartego na wiedzy znalazły się: wydatki na badania i rozwój (B+R); personel prowadzący prace badawczo-rozwojowe; zasoby ludzkie w naukach ścisłych i inżynieryjnych; zatrudnienie w sektorach wysokiej techniki i wiedzochłonnych; liczba patentów zgłoszonych do Europejskiego Urzędu Patentowego. W celu zwiększenia wiarygodności wyników zadecydowano o kalkulacji, dla każdego z pięciu czynników, czterech wskaźników koncentracji: Rosenblutha, Giniego, Herfindahla–Hirschmana oraz Ellisona–Glaesera. Otrzymane dzięki zastosowaniu różnych miar koncentracji rezultaty wskazują, że stosunkowo najbardziej równomierne rozmieszczenie obserwujemy w przypadku zatrudnienia w sektorach wiedzochłonnych i wysokiej techniki, największą koncentrację zaś dla liczby patentów zgłoszonych do Europejskiego Urzędu Patentowego. Dalsze badania pozwolą być może odkryć nowe prawidłowości i wzorce funkcjonowania gospodarek opartych na wiedzy.
Celem tego artykułu jest ukazanie wpływu reformy administracji terenowej kraju na procesy kształtowania się regionów w Polsce. Jako przedmiot analizy wybrano Warmię i Mazury, region, który w wyniku przeprowadzonej w roku 1999 reformy zaczął intensywnie się instytucjonalizować. Wyłaniane w wyborach demokratycznych władze, wykorzystując dokumenty strategiczne, instrumenty finansowe oraz regionalny dyskurs medialny, tworzą i ugruntowują w świadomości mieszkańców poczucie realności istnienia regionu.
Po rozbiorze Polski w 1795 r. zachodnie tereny kraju – głównie Wielkopolska – stały się częścią państwa pruskiego. Polska i Prusy należały do wschodnioeuropejskiego kompleksu gospodarczego, ale Prusy były nieco lepiej rozwinięte gospodarczo i lepiej zorganizowane. W XIX w. pruskie elity były nastawione romantycznie i prowadziły politykę bastionu zorientowaną na obronę Niemczyzny przed naporem Słowian. Pruskie państwo odgrywało wiodącą rolę w gospodarce i podporządkowało ją celom militarnym. Przykład państwa pruskiego był szczególnie popularny wśród polskich elit na początku XX w. Na podstawie pruskich wzorów Polacy uczyli się, że głównym aktorem nie jest jednostka, ale państwo. Przypadek państwa pruskiego był po 1918 r. źródłem inspiracji dla ideologii narodowej. Badania nad polskimi gminami dowodzą, że wpływ zaboru pruskiego na współczesny rozwój Polski był raczej szkodliwy niż wspierający.
Cel artykułu jest dyskusyjny. Przedstawiono w nim główne wnioski z opracowania wykonanego w marcu 2017 r. dla Biura Analiz i Ekspertyz Senatu RP na temat zasadności zmian w podziale terytorialnym Obszaru Metropolitalnego Warszawy. W opracowaniu tym dokonano syntezy prowadzonych przez autora badań nad rozwojem Warszawy i województwa, m. in nad oddziaływaniem stolicy i delimitacją jej obszaru funkcjonalnego. W podsumowaniu sformułowano najważniejsze wnioski, argumentujące za znalezieniem kompromisowego rozwiązania, które będzie miało na celu powołanie nowego tworu administracyjnego, uwzględniającego zarówno dzienny system miejski oraz potrzeby spójności przestrzennej, jak i interesy mieszkańców i przedsiębiorców. Ze względu na znaczenie Obszaru Metropolitalnego Warszawy, w tym stołeczność, wnioski mają zastosowanie dla całego kraju.
Autor podejmuje kwestię reorganizacji terytorialnej obszarów metropolitalnych w warunkach kanadyjskiego federalizmu na przykładzie Toronto i Montrealu. Wyniki badań autora wskazują, że realizowane strategie adaptacyjne państw zmierzające do upodmiotowienia metropolii są uzależnione m.in. od generalnej autonomii samorządu terytorialnego w danym systemie politycznym. Funkcjonowanie silnego samorządu terytorialnego może sprzyjać tworzeniu jednostek współpracy międzygminnej przy zachowaniu szczebla lokalnego. Reorganizacja terytorialna obszarów miejskich w państwach o niskim poziomie samodzielności samorządu lokalnego może natomiast spowodować likwidację dotychczasowych jednostek samorządowych przez łączenie ich w nowe samorządy o szerszym, „metropolitalnym” zasięgu terytorialnym (amalgamation). Kanada jest w tym kontekście bardzo ciekawym obiektem badań. Z uwagi na jej ewolucyjny federalizm, ograniczoną samodzielność szczebla lokalnego, w tym miast, oraz krzyżowanie się tradycji europejskich i amerykańskich można tam odnaleźć niemal wszystkie wspomniane wyżej wymiary reform i strategie adaptacyjne. Rozwijana w przypadku Toronto i Montrealu zaawansowana współpraca międzygminna sięgająca połowy XX w. została poddana rewizji przez fuzję współpracujących gmin w nowe, poszerzone terytorialnie metropolie Toronto w 1998 r. i Montrealu w 2002 r., co w obu wypadkach spotkało się z silnym sprzeciwem części mieszkańców i wywołało destabilizację współpracy w obszarze metropolitalnym. Trudne doświadczenia związane z procesem fuzji jednostek samorządowych spowodowały i w Toronto, i w Montrealu rezygnację z dalszych reform strukturalno-terytorialnych na rzecz reform funkcjonalnych, przybierających postać umów na linii prowincja – metropolie, mających na celu poszerzenie autonomii finansowej i kompetencyjnej tych ostatnich. Opisywane trudności w poszukiwaniu właściwego reżimu metropolitalnego i optymalnego ulokowania metropolii w strukturze systemu politycznego i terytorialnego państwa w przypadku analizowanych miast kanadyjskich idą w parze z osiąganymi przez nie pozytywnymi efektami gospodarczymi oraz wysoką jakością życia.
Po ponad 10 latach dyskusji na temat potrzeby upodmiotowienia obszarów metropolitalnych w Polsce przyjęta została ostatecznie ustawa o związku metropolitalnym w województwie śląskim. Wyznaczenie pułapu demograficznego na poziomie 2 mln mieszkańców potwierdza, że zamierzeniem ustawodawcy było stworzenie pierwszego związku metropolitalnego właśnie w konurbacji górnośląskiej, co podyktowane jest jej unikatową w skali kraju strukturą terytorialną. Powstanie z dniem 1 lipca 2017 r. Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii jest zatem wielkim eksperymentem społecznym i znaczącą innowacją w polskim samorządzie terytorialnym. Objęcie zasięgiem związku metropolitalnego 41 gmin górnośląskiego obszaru metropolitalnego było odważnym krokiem i świadczy o wysokim poziomie mobilizacji i determinacji śląskich samorządowców. Specyficzny system decyzyjny oparty na zasadzie podwójnej większości powinien sprzyjać dialogowi dużych i małych gmin związku metropolitalnego. Ogólnie sformułowane w ustawie kompetencje związku dają istotną swobodę jego władzom w wyznaczeniu priorytetowych zadań i projektów. Celem autora artykułu jest analiza architektury instytucjonalnej związku metropolitalnego, będącego połączeniem związku komunalnego i jednostki samorządu terytorialnego, w perspektywie możliwości budowy efektywnego systemu metropolitalnego współrządzenia w górno-śląskim obszarze metropolitalnym.
Debata na temat wpływu wielkości JST na koszty świadczenia usług publicznych ma bardzo długą tradycję, ale pomimo wielu badań empirycznych, nadal jesteśmy bardzo daleko od jednoznacznych konkluzji. Jak dotąd, zaawansowane metodycznie analizy, odnoszące się do danych z Polski, były bardzo rzadkie. Niniejszy artykuł ma na celu próbę wypełnienia tej luki. W artykule analizujemy wpływ reform terytorialnych (podziałów gmin i powiatów) na wielkość wydatków administracyjnych oraz nadwyżki operacyjnej budżetu. Stosujemy badanie w schemacie quasi-eksperymentalnym przy użyciu metody Synthetic Control. Uzyskane wyniki potwierdzają zjawisko korzyści skali w finansowaniu usług administracyjnych. Rezultaty, odnoszące się do nadwyżki operacyjnej, są znacznie bardziej niejednoznaczne. Korzyści skali udało się potwierdzić na szczeblu powiatów, ale w odniesieniu do gmin zidentyfikowaliśmy nieoczekiwane pozytywne skutki podziałów (niekorzyści skali), pojawiające się po pewnym okresie przejściowym, charakteryzującym się wysokimi kosztami transakcyjnymi. Różnicę w wynikach pomiędzy gminami i powiatami można tłumaczyć: (1) większą autonomią finansową gmin; (2) odmiennym zakresem zadań, za które odpowiadają oba szczeble samorządu; (3) większym zakorzenieniem gmin niż powiatów w małych społecznościach lokalnych, co umożliwia zaistnienie pozytywnych efektów małej skali, sugerowanych przez teorię wyboru publicznego.
Niniejszy artykuł zawiera próbę odpowiedzi na kilka pytań mających kluczowe znaczenie dla oceny sposobu finansowania samorządów w Polsce, a dotyczących transferów z budżetu państwa. Jakie cele stawia teoria finansów lokalnych przed systemem dotacji i subwencji? W jaki sposób są one realizowane w praktyce krajów europejskich? Jak na tym tle można ocenić transfery dla samorządów w Polsce? Próbując odpowiedzieć na te pytania, rozpocznę od prezentacji zagadnień teoretycznych związanych z transferami. W drugiej części przedstawię pokrótce podstawy kilku - charakterystycznych dla krajów europejskich - systemów dotacji i subwencji. Trzecia część zawiera wstępną ocenę rozwiązań stosowanych w Polsce, z której wynikają postulaty dotyczące pożądanych zmian. Ze względu na ograniczoną objętość niniejszy artykuł pomija natomiast szczegółowy opis systemu dotacji i subwencji obowiązującego w tej chwili w naszym kraju - opis taki był przedmiotem wielu artykułów w prasie fachowej, jest zatem dobrze znany.
Wdrażanie form zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem lokalnym postrzegane jest dziś jako nieodzowna przesłanka pomyślnej polityki rozwoju. Wyrazem tego jest także wysoka ranga tych form w traktowaniu przez Unię Europejską rozwoju lokalnego. Niniejsza analiza stanowi ewaluację przystosowania polskiego systemu planowania zagospodarowania przestrzennego do wymagań zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem lokalnym poprzez przeciwstawienie polskiego systemu planistycznego systemowi niemieckiemu. Dotyczy ona kluczowych dla zintegrowanych form rozwoju lokalnego aspektów. Należą do nich: organizacja procesów planistycznych i partycypacyjnych, rola dokumentów planistycznych w zagospodarowaniu przestrzennym oraz dostępność operacyjnych narzędzi planistycznych. Znaczące różnice między systemami obu krajów skłaniają do wysunięcia tezy o małym poparciu form zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem lokalnym przez polski system planowania zagospodarowania przestrzennego nakierowanego wyłącznie na regulację inwestycji w przestrzeni.
Wraz ze zmieniającymi się uwarunkowaniami migracji Polaków do Niemiec również przypisana im niewidzialność wykazuje znamienną ewolucję: od intencjonalnego ukrywania się do świadomego wtapiania się w lokalne struktury społeczno-przestrzenne. Szczególnym laboratorium różnorodności zachowań społecznych polskich migrantów jest Berlin, uchodzący za wielokulturową metropolię, przyciągający nowych obywateli, nie tylko w celach zarobkowych, ale coraz częściej – samorealizacji. O ile niewidzialność migrantów zarobkowych wynika raczej z wyobcowania w nowym kraju, o tyle przedstawiciele lifestyle migration świadomie wtapiają się i integrują z różnorodną kulturowo społecznością berlińską. Celem artykułu jest identyfikacja obecności i form codziennego funkcjonowania polskich migrantów w Berlinie w kontekście niewidzialności
Celem artykułu jest zbadanie wpływu zmiany ustawy o samorządzie gminnym (dalej UOSG; Dz.U. 2018 poz. 994) na implementację budżetów obywatelskich (BO) w edycjach 2019 i 2020 w miastach wojewódzkich Polski. Przy użyciu metody desk research przeanalizowano 36 regulaminów BO oraz ponad 3,4 tys. projektów wybranych do realizacji w 10 kategoriach: 1) sport (inwestycyjne i nieinwestycyjne), 2) wypoczynek i rekreacja (inwestycyjne i nieinwestycyjne), 3) budowa lub modernizacja chodników, 4) budowa lub modernizacja ulic, 5) przejścia dla pieszych, 6) parkingi, 7) oświetlenie, 8) rower miejski (infrastruktura rowerowa), 9) modernizacja budynków oraz 10) inne (np. edukacyjne, kulturalne, szkoleniowe). Szczegółowym analizom poddano zakres oddziaływania zmian legislacyjnych na: 1) mechanizm finansowy, 2) zasady i organizację procesu budżetowania, 3) strukturę rodzajową projektów, 4) model budżetowania partycypacyjnego. Aby zweryfikować otrzymane wyniki, dodatkowo przeanalizowano zmiany w regulaminach BO niewynikające z zapisów UOSG. Wykazano, że nowelizacja ustawy wywarła wpływ na implementację BO we wszystkich analizowanych miastach. Zmiany te dotyczyły głównie strony finansowej i formalno-organizacyjnej procesu budżetowania. Do najważniejszych należą: wzrost wielkości dotacji ogólnej (w 15 miastach), modyfikacja podziału puli środków (9), wprowadzenie list poparcia na etapie zgłaszania projektów (7) oraz procedury odwoławczej (9). Wśród działań „pozaustawowych” należy wyróżnić zniesienie limitów wieku w pozostałych 7 miastach. Działania te przyniosły pozytywne efekty w postaci wzrostu frekwencji (15) oraz liczby projektów wybranych do realizacji (12) i ich średniej wartości (13). Z kolei zmiany UOSG w przewadze nie miały wpływu na strukturę rodzajową projektów (w obu edycjach w 10 miastach dominowały „wypoczynek i rekreacja”; do realizacji wybrano łącznie 1149 projektów z tej kategorii). W wyniku wdrożenia zapisów noweli UOSG doszło do ostatecznego ujednolicenia modelu implementacji BO w miastach wojewódzkich Polski. Na koniec wskazano trzy tryby implementacji BO według nowych zasad: finansowy (4), proceduralny (1) i mieszany (13).
Znamienną cechą Polski jest niski poziom aktywności społecznej we wszystkich analizowanych wymiarach. Choć przeważają postawy bierne, od kilku lat dostrzega się również enklawy obywatelskiego zaangażowania. Można wskazać dziedziny, w których Polacy najchętniej przejawiają inicjatywę, poświęcając wolny czas na pracę społeczną. Oprócz tego da się wyróżnić najbardziej aktywne grupy społeczne. W niniejszym artykule została przeanalizowana aktywność społeczna mieszkańców Łodzi w dwóch wybranych wymiarach: działań na rzecz swojej społeczności i udziału w organizacjach obywatelskich. Starano się odpowiedzieć na pytanie o poziom aktywności łodzian, a także ustalić korelaty wyżej wymienionych wymiarów. W analizie uwarunkowań aktywności społecznej uwzględniono następujące zmienne niezależne: płeć, wiek, zawód, wykształcenie i dochód.
Artykuł przedstawia analizę irlandzkiej strategii zastosowania wsparcia z Europejskiego Funduszu Społecznego w kontekście strategii rozwoju kraju. Opierając się na dokumentach oceniających interwencje przeprowadzone w Irlandii w okresie planistycznym 1994- 1999, autorka podejmuje próbę zidentyfikowania innowacyjnych elementów irlandzkiego modelu implementacji transferów z EFS, które przyczyniły się do wysokiej skuteczności podejmowanych działań. Pracę wieńczą wnioski dla Polski płynące z analizy przypadku irlandzkiego.
Artykuł omawia wybrane narzędzia polityki spójności stymulujące współpracę między miastami. Analizowane są programy z okresu 2004–2006: INTERRREG oraz URBACT. W przypadku programów INTERREG analiza dotyczy największych polskich miast (31 najludniejszych miast oraz konurbacja śląska i Trójmiasto), natomiast w przypadku URBACT wszystkich miast, które były beneficjentami programu. Efekty projektów tego typu mają z reguły miękki charakter, polegający na transferze dobrych praktyk, budowaniu potencjału instytucjonalnego oraz kapitału ludzkiego. W tym zakresie efekty badanych projektów należy oceniać jako co najmniej zadowalające, choć liczba i skala zrealizowanych przedsięwzięć nie pozwala na wystąpienie wyraźnych i mierzalnych efektów w skali całego kraju.
Ostatni kryzys gospodarczy, który miał negatywny wpływ na większość krajów europejskich odcisnął swoje głębokie piętno również na procesie rozwoju Litwy. Oddziaływanie kryzysu było jednak dość zróżnicowane przestrzennie, a poszczególne układy lokalne ucierpiały w różnym stopniu. Branże gospodarcze najsilniej dotknięte kryzysem są skoncentrowane w obszarach metropolitalnych, co oznaczało najpoważniejszy regres gospodarek dużych miast. W artykule autorzy pytają przede wszystkim o to, w jakim stopniu ucierpiała gospodarka Wilna. Z uwagi na to, że poszczególne sektory i obszary miasta ucierpiały na skutek kryzysu nierównomiernie, jego wpływ na przestrzeń miejską jest mozaikowy. Głównym celem podjętej analizy była ocena tego, jak w obliczu kryzysu zachował się sektor budowlany oraz rynek mieszkaniowy. Artykuł przedstawia te zjawiska w kontekście rozwoju całego regionu miejskiego Wilna, a zatem w ujęciu znacznie wykraczającym poza granice administracyjne miasta. Odporność na gospodarcze trudności jest bowiem pochodną reakcji zarówno gospodarki miasta, jak i jego regionalnego otoczenia lub zaplecza. Proces przekształcania obszarów wiejskiej w region miejski w otoczeniu dużego miasta ma charter ciągły i zależy od sytuacji miasta, kraju i globalnej. Skłania to podjęcia próby oceny dalszego rozwoju regionu miejskiego Wilna.
Niniejszy artykuł przedstawia analizę identyfikacji przestrzennej, traktowanej jako proces utożsamiania się jednostki z przestrzenią przez przyjęcie roli mieszkańca określonego terytorium, jak również poczucie łączności ze zbiorowością terytorialną stanowiącą dla jednostki społeczną grupę odniesienia. Przedmiotem analizy są zatem dwa wymiary identyfikacji przestrzennej: identyfikacja indywidualna i kolektywna (zbiorowa). Wynikiem przeprowadzonej analizy jest odpowiedz´ na pytanie, jaki jest zakres spójności przestrzennych odniesień mieszkańców Łodzi. W tym celu utworzono typologię uwzględniającą wskazane aspekty identyfikacji przestrzennej. Uzyskane wyniki prezentują, iż wśród badanych dominuje kategoria uwzględniająca proces utożsamiania się z miastem w wymiarze indywidualnym i traktowaniem zbiorowości sąsiedzkiej jako grupy odniesienia. Należy zatem stwierdzić brak spójności pomiędzy wymiarem indywidualnym i kolektywnym identyfikacji przestrzenne mieszkańców Łodzi.
Artykuł stanowi próbę uchwycenia różnic dynamiki i kierunków rozwoju powiatów Polski Wschodniej w stosunku do pozostałej części kraju. Przeanalizowano strukturę i wartość inwestycji realizowanych przy wsparciu funduszy UE w latach 2004–2006, co pozwoliło dostrzec występowanie określonych prawidłowości. Terytorialne rozproszenie inwestycji, brak koncentracji finansowej, czyli niska wartość i mniejsza skala realizowanych projektów, a także mniejsza łączna wartość wszystkich inwestycji współfinansowanych z funduszy unijnych mogą stanowić zagrożenie dla realizacji polityki zwiększenia spójności w regionie. Przeważają projekty utrwalające istniejącą już strukturę i kierunki rozwoju, więc nie dochodzi do zmiany jakościowej lokalnej i regionalnej polityki rozwoju Polski Wschodniej.
Przełom lat 80. i 90. był w Polsce czasem szczególnym dla środowiska przyrodniczego. Zbiegły się wtedy dwa przełomowe wydarzenia, które zapoczątkowały nowy rozdział w historii ochrony środowiska w naszym kraju. Z jednej strony była to wewnętrzna transformacja systemowa, obejmująca swym zasięgiem wszelkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego i przynosząca demokrację i wolny rynek. Z drugiej zaś ukształtowanie się w świecie nowej idei rozwoju cywilizacyjnego, opartego na założeniu poprawy jakości życia ludzi w zgodzie i harmonii z przyrodą. Zmiany w systemie ochrony i kształtowania środowiska Polski, które nastąpiły po 1989 roku, uwzględniały konsekwencje wywołane oboma wydarzeniami. Szczególnie interesujące wydaje się więc sprawdzenie, jak te nowe rozwiązania funkcjonowały w nowej rzeczywistości młodej polskiej demokracji i jakie przyniosły efekty. Niniejszy artykuł przedstawia zmiany jakości komponentów środowiska, jakie nastąpiły w okresie 1982-2000 na obszarach ekologicznego zagrożenia w Polsce. Posługując się opracowaniem Andrzeja Kassenberga i Czesławy Rolewicz z 1985 roku, w którym wyznaczono 27 obszarów tego typu, i wykorzystując metodologię zastosowaną w wspomnianym opracowaniu, zweryfikowano sytuację tych terenów w roku 2000.
Artykuł analizuje terytorialne różnice w intensywności i cechach drobnej prywatnej przedsiębiorczości na Białorusi. Pod wieloma względami Białoruś dzieli się na część zachodnią i wschodnią. Linią podziału jest przedwojenna granica między Polską a ZSRR. Wschodnia część jest bardziej uprzemysłowiona i zurbanizowana: ludność miejska w tej części stanowi 76%, podczas gdy w zachodniej części - 60%. We wschodniej części znajdują się największe miasta kraju. Ludność tej części cechuje się też wyższym poziomem wykształcenia. Intensywność drobnej prywatnej przedsiębiorczości, mierzonej udziałem osób pracujących na własny rachunek i zatrudniających pracowników najemnych w całości ludności zawodowo czynnej, wykazuje wysoką korelację z poziomem urbanizacji i wykształcenia. Z tego powodu prywatna przedsiębiorczość jest najlepiej rozwinięta w mieście Mińsku i wschodniej części republiki. Jednakże na tych obszarach zachodniej i wschodniej części, które mają podobny poziom urbanizacji i wykształcenia, intensywność prywatnej przedsiębiorczości jest wyraźnie wyższa w części zachodniej. Badania przeprowadzone w dwu obwodach: grodzieńskim (zachód) i witebskim (w większości wschód) wykazały też różnice w postawach prywatnych przedsiębiorców. Ci pierwsi wykazują korzystniejsze cechy z punktu widzenia gospodarki rynkowej i konkurencyjności. Podczas, gdy ci pierwsi od państwa oczekują przede wszystkim dania im większej niezależności, ci drudzy - przede wszystkim państwowego wsparcia. Różnice te wynikają z przyczyn historycznych - krótszej przynależności do ZSRR i krótszego okresu gospodarki socjalistycznej, oraz od położenia przygranicznego - bliższych kontaktów Grodzieńszczyzny z krajami zaawansowanymi w rozwoju gospodarki rynkowej: Polski i Litwy.
Różne mogą być opinie na temat Stanów Zjednoczonych, ale nikt nie posądza tego kraju o zacofanie gospodarcze. Na czym polega sukces USA? Skąd on się bierze? Jakie narzędzia i działania zapewniają tamtejszym specjalistom i praktykom powodzenie? Jeśli wgłębimy się w źródło powodzeń jednej z najbardziej konkurencyjnych gospodarek świata i spróbujemy zastosować gdzie indziej rozwiązania zapewniające jej rozwój, to czy oznaczać to będzie bezwzględne przenoszenie cudzych schematów? A może jest to tylko zapoznanie się z obcym doświadczeniem i zastosowanie wypracowanych tam wzorców postępowania na rzecz rozwoju własnej gospodarczej rzeczywistości? Innymi słowy: czy korzystanie z amerykań skiej metodologii lokalnego rozwoju gospodarczego jest amerykanizacją własnej gospodarki, czy raczej przyłączeniem się do trendów światowej lub globalnej gospodarki? Odpowiedź na tak postawione pytanie amerykanizacja czy globalizacja nasuwa się sama. Przedstawiona bowiem niżej i od lat szeroko stosowana w różnych krajach jedna z metodologii, opracowana i opublikowana przez Zespół Lokalnego Rozwoju Ekonomicznego (LRE) Wydziału Rozwoju Urbanistycznego Banku światowego (pod kierownictwem Gwen Swinburn), wielokrotnie akcentuje uwarunkowania i specyfikę lokalną. Jednocześnie już teraz warto zaznaczyć, że sama ta metodologia nie stanowi panaceum na wszystko, lecz jest ciągiem przemyślanych i logicznie ze sobą powiązanych działań , wymagających wielkiego partnerskiego zaangażowania wszystkich stron zainteresowanych kreowaniem własnej gospodarki. Strony te to sektor publiczny, prywatny i organizacje pozarządowe oraz najważniejszy partner społeczność lokalna. Od pomysłów i decyzji tak wyłonionej grupy interesariuszy1 zależy dobrobyt bądź jego brak w skali lokalnej. Ponadto poprawna komunikacja między stronami i współpraca oraz współdziałanie zamierzone i ukierunkowane na rzecz lokalnego rozwoju gospodarczego są czynnikami mnożącymi przykłady dobrych praktyk. Niniejszy tekst ma charakter przeglądowy. Przedstawia etapy i strukturę budowania strategii Lokalnego Rozwoju Gospodarczego (LRG), której organiczną częścią jest zarządzanie projektami; demonstruje też wybrane rodzaje informacji, opracowane przez zespół ekspertów, konieczne do zarządzania strategicznego. Podsumowaniem zaprezentowanych tu treści jest refleksja autorki. Odnosi się ona do braku sieci współpracy między przedstawicielami z jednej strony nauki (tj. teoretykami) i z drugiej strony osobami tworzącymi grono praktyków. Brak ten stanowi spadek po gospodarce centralnie sterowanej, jest też sytuacją typową dla krajów w dobie transformacji ustrojowej.
Turystyka jest ważnym czynnikiem rozwoju regionalnego, który mógłby stać się motorem zmian społeczno-gospodarczych wielu obszarów naszego kraju. Wzrost liczby turystów pozytywnie wpływa na rynek pracy i pobudza przedsiębiorczość w innych sektorach usług oferowanych w danym regionie. Pomimo potencjału, jakim dysponują niektóre polskie województwa, rozwój turystyki utrudniają: zły stan infrastruktury technicznej, zwłaszcza transportowej, wysoki stopień rozproszenia sektora, brak produktów turystycznych i ich odpowiedniej promocji. Choć Unia Europejska nie ma odrębnej polityki dedykowanej turystyce, fundusze przeznaczone na realizację polityki spójności w znacznej mierze mogą wspierać poprawę warunków dla dynamicznego rozwoju tego sektora. Artykuł jest poświęcony zagadnieniom związanym z wykorzystaniem funduszy unijnych na rozwój turystyki w województwie warmińsko-mazurskim. Wyniki przeprowadzonych analiz dowodzą pozytywnego – choć ograniczonego – wpływu realizowanych projektów na zwiększenie atrakcyjności oferty turystycznej i poprawę konkurencyjności podmiotów branży turystycznej. Zidentyfikowanymi problemami, obniżającymi skuteczność wsparcia tej branży, są niechęć do współpracy podmiotów w tworzeniu produktów turystycznych oraz problem przeinwestowania, który dotyczy części projektów.
Globalna gospodarka postfordowska oparta na permanentnych przepływach zmienia sposób użytkowania przestrzeni, wpływając na funkcjonowanie miast, z których część przyjmuje rolę węzłów globalnych lub regionalnych sieci. Otwarte pozostaje pytanie, czy i w jaki sposób zmiany dotyczące zasięgu terytorialnego i kompetencyjnego miast wpływają na instytucje oraz instytucjonalizacje władzy współczesnego miasta. Choć trudno na to pytanie odpowiedzieć w sposób zgeneralizowany, autor posłuży się przykładem bezprecedensowej w warunkach francuskich ewolucji systemu władczego wspólnoty miejskiej Wielkiego Lyonu (Grand Lyon). Z dniem 1 stycznia 2015 r., po 45 latach istnienia, Wielki Lyon przekształcony został w Metropolię Lyonu – nową jednostkę samorządu terytorialnego o poszerzonym zasięgu i zupełnie nowych kompetencjach, łączących prerogatywy gmin, związku międzygminnego oraz departamentu.
Artykuł analizuje statystyczne zależności między wielkością napływu środków z Unii Europejskiej do Polski a procesami wzrostu gospodarczego jednostek terytorialnych (województw, NUTS3 oraz powiatów). Analiza korelacji wskazuje, że jednostki słabiej rozwinięte, które otrzymały relatywnie więcej środków UE w przeliczeniu na mieszkańca, rozwijały się wolniej niż wyżej rozwinięte, co powoduje, że korelacje te są ujemne (w skali województw) lub też bliskie zeru (dla NUTS3 i powiatów). Taki obraz sugeruje, że jak dotychczas wykorzystanie środków UE prowadzi do silniejszego efektu popytowego niż podażowego. Należy postulować, by w kolejnym okresie programowania (2014–2020) środki UE w większym stopniu przyczyniały się do stymulowania rozwoju kraju i jego regionów niż – jak to było dotychczas – do poprawy warunków życia.
Peryferyjnie położone województwo warmińsko-mazurskie jest jednym z najuboższych regionów w Polsce, jednocześnie boryka się z najtrudniejszymi w skali kraju a nawet Unii Europejskiej problemami na rynku pracy (najniższy wskaźnik zatrudnienia i najwyższy wskaźnik bezrobocia). Ta mieszanka trudności ekonomicznych i społecznych stanowi wielkie wyzwanie zarówno dla polityki gospodarczej, jak i społecznej. Szanse na rozwój regionu utrudnia szereg istotnych czynników ujemnie wpływających na jego konkurencyjność i zdolność zapewnienia dobrze płatnej pracy. Są to, między innymi, niedostateczna infrastruktura transportowa i komunikacyjna, niski potencjał innowacyjności, niska produktywność, słabe wykształcenie i umiejętności potencjalnych pracowników. Poprawa sytuacji na regionalnym rynku pracy wymaga zmian w systemie finansów publicznych na szczeblu centralnym, ale także świadomego działania władz regionalnych i lokalnych na rzecz zwiększenia regionalnego potencjału kapitału ludzkiego, reformy szkolnictwa, położenia większego nacisku na stymulowanie strony popytowej rynku pracy i wykorzystania aktywności oraz doświadczeń organizacji pozarządowych.
Celem artykułu jest określenie stopnia miejskości w zakresie fizjonomii tych miejscowości, które od 1990 roku, czyli w okresie transformacji systemowej, uzyskały status miast po raz pierwszy. Cechy jakościowe zabudowy zdefiniowano w oparciu o wskaźnik udziału zabudowy zagrodowej, a cechy wysokościowe na podstawie wskaźnika zabudowy, oznaczającego liczbę mieszkań przypadających na budynek mieszkalny. W ten sposób otrzymano grupę nowych miast w skali kraju o typowo wiejskiej fizjonomii (Glinojeck, Radłów, Świątniki Górne), a w drugiej części artykułu dokładniej zanalizowano ośrodki o niekorzystnych wartościach wskaźnika syntetycznego w województwie zachodniopomorskim (Gościno, Stepnica). Ich przykład świadczy o niedoskonałości stawianych wymogów w ramach procedury nadawania statusu miast, która w większym stopniu powinna uwzględniać fizjonomię potencjalnych miast i weryfikować ten aspekt miejskości.
Celem autorów artykułu jest pełniejsze zrozumienie mechanizmów mobilności kapitału ludzkiego w kraju przechodzącym systemową transformację. Autorzy zbadali unikalny zbiór danych pochodzących z internetowego serwisu społecznościowego. Przedstawiają typologię migracji wykształconych Polaków, a następnie opracowują empiryczny model przepływów migracyjnych studentów i absolwentów między województwami. Jak się okazuje, międzyregionalna mobilność kapitału ludzkiego w Polsce jest niska, a kluczowym czynnikiem skłaniającym do migracji jest niewielka odległość między miejscem zamieszkania a regionem docelowym. Wykształceni (lub chcący się kształcić) migranci preferują regiony metropolitalne, które doświadczają dzięki temu napływu netto kapitału ludzkiego. W regionach pozbawionych wielkich miast następuje natomiast drenaż mózgów.
Celem badań przedstawionych w artykule była ocena skutków połączenia miasta na prawach powiatu Zielona Góra z gminą wiejską o tej samej nazwie w 2015 roku w kontekście funkcjonowania demokracji lokalnej. A także weryfikacja zjawiska jazdy na gapę z wykorzystaniem wspólnych zasobów w kontekście reformy terytorialnej. Analiza, oparta na quasi-eksperymentalnym schemacie z wykorzystaniem metody synthetic control, nie potwierdziła hipotezy jazdy na gapę z wykorzystaniem wspólnych zasobów, co jest wynikiem odróżniającym to badanie od wcześniej prowadzonych. Wyniki naszego badania wskazują również, że zastosowana w Zielonej Górze strategia może być skuteczna w osiągnięciu pośredniego celu politycznego, jakim było zapewnienie przychylności mieszkańców dla prowadzonej reformy i wysoka legitymizacja jej rezultatów.
